Η κούπα του Πυθαγόρα

 

28/6/2016 0 Comments   Διαβάστε σε αυτό το άρθρο την σωστή εξήγηση της λειτουργίας της κούπας του Πυθαγόρα. Λίγα λόγια Θεωρείται εφεύρεση του Πυθαγόρα που ήθελε να διδάξει τους μαθητές του την αναγκαιότητα τήρησης του μέτρου στις ζωές τους. Λέγεται και «κούπα του Δικαίου» γιατί εκφράζει τις βασικές αρχές του δικαίου (της ύβρης και της νέμεσης). Όταν το μέτρο ξεπεραστεί (ύβρις) δεν χάνονται μόνο όσα ξεπέρασαν το όριο αλλά και όσα έχουν αποκτηθεί μέχρι τότε. Η Φυσική που χρειαζόμαστε Πριν αναλύσουμε την αρχή λειτουργίας της κούπας του Πυθαγόρα, θα πρέπει να θυμίσουμε δύο βασικές αρχές της Φυσικής. Η αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων. Η αρχή αυτή μας λέει ότι: «Δύο σημεία ενός ρευστού που ισορροπεί έχουν την ίδια πίεση όταν βρίσκονται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο και η ελεύθερη επιφάνειά του σε όλα τα δοχεία βρίσκεται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο.» Η εξίσωση Bernoulli. Βασίζεται στην αρχή διατήρησης της ενέργειας και διατυπώνεται ως εξής: «Σε οποιοδήποτε σημείο μίας ρευματικής γραμμής, το άθροισμα της πίεσης (p), της κινητικής ενέργειας ανά μονάδα όγκου (½·ρ·υ²) και της δυναμικής βαρυτικής ενέργειας ανά μονάδα όγκου (ρgh), είναι σταθερό.» Η δομή της κούπας Στην κεντρική στήλη υπάρχει μία τρύπα η οποία επικοινωνεί με την τρύπα που υπάρχει στο κάτω μέρος της κούπας μέσω ενός σωλήνα. Το σχήμα του σωλήνα μπορούμε να το παρομοιάσουμε σαν ένα καλαμάκι το οποίο το έχουμε λυγίσει πάρα πολύ. Όσο η κούπα γεμίζει με κρασί μέχρι το όριο (διακεκομμένη γραμμή) παράλληλα γεμίζει και ο σωλήνας που βρίσκεται εντός της στήλης. Το ύψος του κρασιού είναι το ίδιο λόγω της αρχής των συγκοινωνούντων δοχείων. Η πίεση στην ελεύθερη επιφάνεια του κρασιού είναι ίση με την ατμοσφαιρική πίεση (patm), όση είναι και η πίεση στην τρύπα του κάτω μέρους του ποτηριού. Όταν όμως το ύψος του ποτηριού περάσει την διακεκομμένη γραμμή, τότε γεμίζει με κρασί ο σωλήνας και υπάρχει διαρροή από το κάτω μέρος του ποτηριού μέχρι να αδειάσει όλο το ποτήρι. Η ερμηνεία Η πίεση p2 είναι είσαι με την ατμοσφαιρική πίεση άρα p2=patm όπως και η p3. Πριν εφαρμόζουμε τον νόμο του Bernoulli στα σημεία (1) και (2), θα πρέπει να σημειώσουμε ότι επειδή η διατομή του σωλήνα στα σημεία (1) και (2) είναι ίδια Α1=Α2, τότε λόγω της εξίσωσης συνέχειας, η ταχύτητα του κρασιού στα αντίστοιχα σημεία είναι ίδια, υ1=υ2=υ. Επίσης ο όρος ρgh2 είναι μηδενικός γιατί θεωρούμε το σημείο (2) ως το επίπεδο μηδενικής δυναμικής βαρυτικής ενέργειας. p1 + ½·ρ·υ² + ρgh = p2 + ½·ρ·υ² ή p1 + ρgh = patm ή p1 = patm ‒ ρgh Όμως η πίεση στο σημείο (3) εξακολουθεί να είναι είσαι με την ατμοσφαιρική. Επομένως η πίεση στο (1) είναι μικρότερη από την πίεση στο (3), το οποίο σημαίνει ότι το κρασί θα κινηθεί από υψηλότερες σε χαμηλότερες πιέσεις μέχρι να περάσει όλο μέσα στο σωλήνα και να χυθεί από την κάτω τρύπα. Αυτή η μέθοδος του Πυθαγόρα είναι γνωστή και ως «αρχή του σιφωνισμού». Μπορεί κάποιος να σκέφτηκε, «ισχύει η αρχή αυτή για κάθε υγρό ανεξαρτήτου πυκνότητας;» Η απάντηση είναι θετική. Ακόμα και αν γεμίσουμε την κούπα με υδράργυρο, ο οποίος έχει πολύ μεγαλύτερη πυκνότητα από το νερό (13 φορές μεγαλύτερη), τότε θα παρατηρήσουμε ακριβώς την ίδια διαδικασία. Δες και τα gif που ακολουθούν. Όμως δημιουργείται το εξής ερώτημα: θα μπορούσαμε με κάποιον τρόπο να παρακάμψουμε τον περιορισμό που μας έβαλε ο Πυθαγόρας με την κούπα του; Ναι, θα μπορούσαμε! Αν γεμίζαμε με λίγο υδράργυρο το ποτήρι και στη συνέχεια βάζαμε νερό. Στην περίπτωση αυτή το βάρος του νερού δεν είναι ικανό στο να σπρώξει τον πολύ βαρύτερο υδράργυρο προς τα πάνω. Επομένως μπορούμε να πιούμε όσο κρασί θέλουμε (με λίγο υδράργυρο μαζί). Δες και το gif που ακολουθεί. Παρακάτω βλέπουμε έναν πιο «έξυπνο» και πιο υγιεινό τρόπο χωρίς την τοποθέτηση υδραργύρου. Κατηγορίες: Μηχανική των Ρευστών, Πυθαγόρας Λέξεις κλειδιά: Bernoulli, principle of communicating vessels, pythagoras cup, αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων, η κούπα του Πυθαγόρα, υδραυλική των Αρχαίων Ελλήνων

ΙΕΡΑ ΜΕΘΗ : ΨΥΧΟΔΗΛΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

 

Τρίτη, 1 Σεπτέμβριος 2009 by Γιάννης Αυγουστάτος

Ανέκαθεν ο άνθρωπος ένιωθε την ανάγκη να αποδεσμεύεται από τους περιορισμούς της καθημερινότητας μέσω του βιώματος διευρυμένων ( ή τροποποιημένων, ανάλογα με τη θεώρηση) συνειδησιακών καταστάσεων.
Οι όροι «θρησκευτική εμπειρία», «μυστική εμπειρία και «κοσμική συνείδηση», είναι πολύ ασαφείς για να προσδιορίσουν εκείνη την ιδιαίτερη κατάσταση της συνείδησης, που γι’αυτούς που την γνωρίζουν είναι τόσο αληθινή και συνταρακτική, όπως όταν ερωτεύεσαι. Η μυστικιστική λογοτεχνία αναφέρει πλήθος μεθόδων για την επίτευξη αυτής της εμπειρίας, όπως αυτοσυγκέντρωση, νηστεία, απομόνωση σε σπηλιές, επανάληψη ψαλμών, προσευχές, ασκήσεις αναπνοής, στάσεις του σώματος (asana), χοροί και πολλοί άλλοι. Η αποκρυπτογράφηση παλαιολιθικών σημαδιών από τους Lewis-Williams και Dowson παραπέμπουν σε τροποποιημένες καταστάσεις συνείδησης . Ο Andrew Sherratt υποστηρίζει ότι τα πύραυνα ( μικρά, ρηχά, λεκανοειδή δοχεία έντονα διακοσμημένα) της Γαλλίας και της Βρετάνης χρησιμοποιούνταν για την τελετουργική καύση ψυχοενεργών ουσιών στα νεολιθικά ιερά. Είναι γνωστό ότι οι σαμάνοι (καπνοβάτες) μεταγενέστερων πολιτισμών, όπως του Θρακικού και του Σκυθικού, έκαναν χρήση κάνναβης για να φθάσουν σε έκσταση. Πιο βόρεια και πιο ανατολικά οι σαμάνοι της Σιβηρίας χρησιμοποιούσαν τον ψυχοτρόπο μύκητα Αμανίτη (Amanita muscaria).O Gordon Wasson υποστηρίζει ότι το ιερό ποτό soma της Ριγκ Βέδα ( haoma, στην ιρανική Αβέστα), του αρχαιότερου ινδικού κειμένου, θα μπορούσε να προέρχεται από τον Αμανίτη. Άλλη υπόθεση θεωρεί ότι το soma/haoma είναι ο αγριοπήγανος (isfand στα περσικά : ξυλώδης πολυετής θάμνος), που ο Μωάμεθ πήρε εντολή από τον Αλλάχ να χρησιμοποιήσει για να ενισχύσει το θάρρος των οπαδών του. Τα ενεργά αλκαλοειδή που περιέχονται στον αγριοπήγανο ( χαρμίνη, χαρμαλίνη και τετραϋδροχαρμίνη) υπάρχουν επίσης και σε διάφορα είδη του γένους Banisteriopsis (γιαχέ), αναρριχητικών φυτών της ζούγκλας που οι ιθαγενείς του Αμαζονίου χρησιμοποιούν για να βλέπουν οράματα. Η αρχαία τέχνη των Μάγια, περιελάμβανε ανάμεσα στα μοτίβα της απεικονίσεις μανιταριών, βατράχων ή φρύνων και νουφάρων. Η Marlene Dodkin de Rios υποστηρίζει ότι και τα τρία ήταν ενσωματωμένα στην τέχνη λόγω των ψυχοενεργών ιδιοτήτων τους.

Οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν παραισθησιογόνα που τα ονόμαζαν Teonanacatl, που σημαίνει «σάρκα των θεών». Η χρήση ψυχοενεργών ουσιών, όπως τα μανιτάρια στο αρχαίο Μεξικό καθώς και η χρήση του κάκτου πεγιότ (peyotl) σε κάποιες από τις βορειοαμερικανικές κοινωνίες Ινδιάνων, ήταν αναπόσπαστο μέρος της θρησκευτικής ζωής. Όλα τα είδη των ιερών μανιταριών βρέθηκε ότι περιέχουν την ψυχοενεργό ουσία ψιλοκυβίνη, ενώ η δραστική ουσία του πεγιοτ είναι η μεσκαλίνη.
Ο κυκεών, το ιερό ποτό της Ελευσίνειας ιερουργείας, υποστηρίζεται ότι περιείχε δημητριακά μολυσμένα από τον μύκητα της ερυσιβώδους ολύρας, από την οποία λαμβάνονται τα αμίδια του λυσεργικού οξέος, ενεργού συστατικού του γνωστού LSD. Σε ολόκληρη την μεσαιωνική Ευρώπη, μια μεγάλη οικογένεια ψυχοτρόπων φυτών, στην οποία ανήκουν το στραμώνιο, η μπελλαντόνα, ο υοσκύαμος και ο μανδραγόρας, γνώρισε μια εξαιρετικά εκτεταμένη χρήση και ταυτίστηκε με τις λαϊκές τελετές και λατρείες, όπως γνωρίζουμε μέσα από τα πρακτικά της Ιεράς Εξέτασης.Η παράδοση ν’αποδίδουν σατανικές ιδιότητες στα παραισθησιογόνα συνεχίστηκε μέχρι τον Γάλλο ποιητή Charle Baudelaire (1821-67), που τα ονόμαζε “άνθη του κακού”. Λίγα χρόνια αργότερα το ενδιαφέρον για τις ψυχοτρόπες ουσίες αναζωπυρώνεται. Ο μεγάλος ψυχολόγος Havelock Ellis ήταν ένας από τος πρώτους Δυτικούς που πειραματίστηκε με τη μεσκαλίνη (1896). Ακολούθησαν και άλλοι διάσημοι διανοούμενοι όπως ο Ιρλανδός ποιητής W.B.Yeats. Στις 19 Απριλίου 1943, ο Ελβετός βιοχημικός Albert Hofmann (1906-2008), 37 ετών, που πραγματοποιούσε έρευνες σχετικά με ένα παυσίπονο κατά της ημικρανίας στα εργαστήρια της φαρμακευτικής εταιρείας Sandoz, στη Βασιλεία, , κάνει την πρώτη ιστορική δοκιμή του LSD. Το LSD χρησιμοποιήθηκε στην ψυχανάλυση, αλλά και στη θεραπεία ενάντια στον πόνο και υποστηρικτικά στους αρρώστους στα τελικά στάδια ανίατων ασθενειών. Την δεκαετία του ’50 άρχισαν και τα στρατιωτικά πειράματα, αλλά σκόνταψαν στο υψηλό κόστος παραγωγής. Το 1954 ο Aldous Huxley εκδίδει το περίφημο βιβλίο του «The Doors of Perception» (οι πόρτες της αντίληψης) όπου περιγράφει τις εμπειρίες του με την μεσκαλίνη. Το παράδειγμά του ακολούθησαν οι συγγραφείς της γενιάς των Μπητ, όπως ο Allen Ginsberg και ο William Burroughs.

Τον Αύγουστο του 1960, ο Timothy Leary( 1920-1996), ένας ψυχολόγος του Κέντρου Έρευνας της Προσωπικότητας του Πανεπιστημίου του Harvard, έκανε την πρώτη αποκαλυπτική δοκιμή των μανιταριών Psylocybe. Ο κόσμος της ψυχεδέλιας εύρισκε τον πιο ενθουσιώδη απόστολο και μάρτυρα.! Άρχισε να πειραματίζεται με τον εαυτό του, με τους συνεργάτες του και με εθελοντές. Το ενδιαφέρον που δημιουργήθηκε από την έρευνα στο Χάρβαντ οδήγησε το 1962 στη συγκρότηση μιας ανεπίσημης ομάδας ιερέων, θεολόγων και θρησκειοψυχολόγων, οι οποίοι συντελούσαν ψυχοδηλωτικές( δηλωτικές της ψυχής) συνεδρίες μια φορά το μήνα. Ο Leary πίστευε ότι τα ψυχοδηλωτικά θα ήταν η θρησκεία του 21ου αιώνα και το να επιδιώκει κανείς μια θρησκευτική ζωή χωρίς αυτά ήταν σαν να μελετούσε αστρονομία δια γυμνού οφθαλμού χωρίς τηλεσκόπιο, γιατί κάπως έτσι γινόταν και τον πρώτο π.Χ. αιώνα και επιπρόσθετα, τα τηλεσκόπια είναι αφύσικα! Μέσα από εμπειρικές μελέτες προσπάθησε να χαρτογραφήσει τα επίπεδα συνείδησης που αντιστοιχούσε σε συγκεκριμένα ψυχοδηλωτικά. Έτσι υποστηρίζει ότι διέκρινε επτά επίπεδα ενέργειας και συνείδησης: αισθητικό, συναισθηματικό, εγωικό, σωματικό, κυτταρικό, μοριακό, ατομικό. Ο Leary διέβλεπε ότι η μαζική αντίληψη των επιπέδων της συνείδησης και των μεταβολών της θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ισχυρό επαναστατικό μέσο κοινωνικής και πολιτικής μεταμόρφωσης. Στο μεσσιανικό του κήρυγμα προέτρεπε τους νέους να γυρίσουν την πλάτη στις παρωχημένες αντιλήψεις (drop out), να “φτιαχτούν”(turn on) με ανώτερες πνευματικές εμπειρίες και να “συντονιστούν” (tune in) με νέους τρόπους δράσης και συμπεριφοράς. Στο αποκορύφωμα της δεκαετίας του ’60 οι απόψεις του βρήκαν μεγάλη απήχηση μεταξύ των “παιδιών των λουλουδιών”. Το πολιτικό και πανεπιστημιακό κατεστημένο δεν άργησε να αντιδράσει έντονα σ’αυτή την ανατρεπτική έρευνα και το 1963 ο Leary απολύθηκε από τη θέση του και ακολούθως σταμάτησε δια νομοθετικού διατάγματος η νόμιμη παρασκευή LSD από τις φαρμακευτικές εταιρείες των ΗΠΑ. Η πράξη αυτή της απαγόρευσης, που συνδέει κατά την διατύπωση του νόμου τις μη εξαρτησιογόνες ψυχοδηλωτικές (ή ψυχεδελικές) ουσίες με τα κατασταλτικά ναρκωτικά (παράγωγα του οπίου, βαρβιτουρικά και άλλα) συνδιάστηκε με μια στρατηγική διοχέτευσης στην αγορά αυτών των κατασταλτικών, προκειμένου να ανακοπεί και να ελεγχθεί το αυξανόμενο κύμα της ειρηνικής εξέγερσης. Τον ίδο χρόνο ο Leary ίδρυσε την Διεθνή Ομασπονδία για την Εσωτερική Ελευθερία (IFIF) καθώς και την επιθεώρηση Psychedelic Review, η αντίστροφη μέτρηση όμως για τις ελπίδες του ψυχεδελικού κινήματος είχε αρχίσει… Ο Dr.Thimothy Leary καταδικάστηκε σε 30 χρόνια φυλάκιση και μεγάλο χρηματικό πρόστιμο το 1966, επειδή βρέθηκαν στην κατοχή του τρία τσιγάρα Μαριχουάνας !..

Πριν εξετάσουμε τη σχέση των ψυχοδηλωτικών με τις θρησκευτικές εμπειρίες, θα ήταν σκόπιμο να σταθούμε στις ίδιες τις εκστατικές εμπειρίες. Ο William James (1842-1910) είναι ο πρώτος διακεκριμένος ψυχολόγος και φιλόσοφος που εισήγαγε την επιστημονική μέθοδο σε πεδία αποκλειστικής έως τότε αρμοδιότητας της δογματικής, όπως είναι το πεδίο της θρησκευτικής συνείδησης.Ενώ για τον τυπικό ψυχίατρο του σήμερα, κάθε ένδειξη μυστικιστικής εμπειρίας είναι σύμπτωμα ψυχικής διαταραχής, ο βαθυστόχαστος James στις «Παραλλαγές Θρησκευτικής Εμπειρίας», υποστηρίζει ότι η θρησκευτική εμπειρία υπερβαίνει την ψυχολογική, όμως χωρίς να ν’ανακόπτεται εντελώς απ’αυτήν, όπως δεν αποκόπτεται και ο ψυχολόγος από τον φυσιολόγο. Η ψυχολογία του βάθους και η υπερπροσωπική ψυχολογία ανακάλυψαν βαθύτερα στρώματα συνειδησιακών καταστάσεων, με ευρύτερο φάσμα λειτουργικότητας, που αγνοούσαμε παντελώς την ύπαρξη. Σύμφωνα με την αντίληψη του Γιουγκ, στο βάθος η ψυχή του ανθρώπου καθρεφτίζει το ευρύτερο σύμπαν. Το καθρεφτίζει σε μορφή εικόνων που αντιπροσωπεύουν συμβολικές πλευρές του μακρόκοσμου. Η ψυχολογική προοπτική του Γιουγκ μας δίνει μια εμπειρική απόδειξη της άποψης του Τσουάγκ Τσου, ότι δηλαδή το «εσωτερικό μάτι» δεν χρειάζεται τη διανοητική γνώση γιατί, όταν στρέφεται προς τα μέσα, εναρμονίζεται με τον κόσμο. Το Ταυτό δεν περιέχει μόνο την εμπειρική πραγματικότητα της προσωπικότητας, αλλά συνιστά επίσης ένα υπόστρωμα της πραγματικότητας με την ευρύτερη έννοια του όρου. Είναι ο κρίκος με το σύμπαν. Σ’αυτό το επίπεδο το Ταυτό αντιστοιχεί ψυχολογικά και συμπαντικά στο Ταό και στην «Παγκόσμια Αρμονία» του Λάϊμπνιτς. Ο υπερπροσωπικός ψυχολόγος καταλήγει στα ίδια συμπεράσματα των αρχαίων σοφών : « Ότι είναι έξω είναι και μέσα. Το βασίλειο των ουρανών είναι μέσα σου».
Ονομάζουμε συνήθως “πραγματικότητα” τον κόσμο των καθημερινών συμβάσεων και άκαμπτων ερμηνειών. Ο νους του ανθρώπου επεξεργάζεται αυτόματα απειράριθμα ερεθίσματα που συλλαμβάνει μέσω των αισθητηρίων οργάνων του και τα μετατρέπει σε αναγνωρίσιμα αντικείμενα. Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει το φιλτράρισμα των πληροφοριών και τη συστηματοποίησή τους κατά τρόπο συμβατό με την εκπαίδευση, τις πεποιθήσεις και τις κοινωνικοπολιτιστικές συντεταγμένες. Το αποτέλεσμα είναι η γνωστή σε όλους “πραγματικότητα”, που ουσιαστικά αποτελεί μόνο μια συμβατική εκδοχή του υπαρκτού. Η Ανατολική φιλοσοφία ονομάζει αυτή την τακτοποίηση της πραγματικότητας maya,δηλαδή ψευδαισθησιακή. Μέσα από θρησκευτικές πρακτικές ή κάτω από ασυνήθιστες καταστάσεις ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει μια στιγμιαία απελευθέρωση από τον νευρολογικό προγραμματισμό και να συλλάβει κομμάτια άγνωστα του κόσμου. Αυτή είναι η Ζεν Σατόρι στιγμή, η εκστατική κατάσταση του μύστη. Ο έλεγχος των αισθήσεων είναι βασικό μέρος κάθε ασκητικής πρακτικής. Έλεγχος που δεν υποδηλεί καταστολή, αλλά περιορισμό της λογοκρισίας του νου, που εστιαζόμενο στον εαυτό του ανακαλύπτει έκπληκτος την “μαγική εικόνα”, που πάντα ενυπήρχε κρυμμένη πισω από την σκιερή επιφάνεια του κοινωνικού εγώ.

Αν δεχθούμε, λοιπόν, την πραγματικότητα των αυθεντικών θρησκευτικών εμπειριών, το ερώτημα που γεννάται αυτόματα είναι κατά πόσο οι ψυχοδηλωτικές εμπειρίες είναι γήσια πνευματικές και όχι ψευδαισθησιακές, προβολές του ασυνειδήτου. Κατ’αρχάς μένει ανοιχτή η υπόθεση κατά πόσο ο κοινός παρανομαστής όλων ανεξαιρέτως των μυστικιστικών εμπειριών δεν εδρεύει σε κάποια χημική αλλαγή του εγκεφάλου.

Πολλοί που δοκίμασαν εκστατικές εμπειρίες με παραδοσιακές μεθόδους και στη συνέχεια πειραματίστηκαν με ψυχοδηλωτικές ουσίες, όπως ο Allan Watts (1915-1973), δηλώνουν απερίφραστα ότι όχι μόνο οι δύο εμπειρίες μοιάζουν αλλά και ότι οι τελευταίες ξεπερνούσαν σε βάθος και ποιότητα τις πρώτες. Όχι μόνο, αλλά στην πορεία μπορούσαν να μεταφερθούν με ευκολία, σε κατάσταση «κοσμικής συνείδησης» χωρίς τη βοήθεια των χημικών ουσιών.
Ο Α.Watts σπεύδει όμως να προειδοποιήσει ότι κανένα από τα χημικά μεταβολικά της συνείδησης, δεν αποτελεί προκατασκευασμένη μυστικιστική εμπειρία. Τα ψυχοδηλωτικά προσφέρουν δυνατότητες για μυστικιστική ενόραση με πολύ παρόμοιο τρόπο που καλοπροετοιμασμένα χρώματα και πινέλα προσφέρουν δυνατότητες για ένα άριστο ζωγραφικό πίνακα ή ένα καλοφτιαγμένο πιάνο για θαυμάσια μουσική. Όλες αυτές οι ουσίες είναι σχετικά άχρηστες (αν όχι και επικίνδυνες) χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση και προετοιμασία . Από μια επιστημονική μελέτη των Σάβατζ και Ντίτμαν βρέθηκε ότι αν η προετοιμασία είναι υποστηρικτική αλλά όχι πνευματική, το 40 με 75% των ληπτών ψυχοδηλωτικών ουσιών, θα αναφέρουν έντονες θρησκευτικές εμπειρίες ικανές να αλλάξουν τη ζωή τους και ότι εαν η προετοιμασία είναι υποστηρικτική και πνευματική το 80 με 90% των εμπειριών θα είναι αποκαλυπτικές και μυστικο-θρησκευτικές. Τα άτομα τα οποία είχαν πάρει placebo ανέφεραν σημαντικά λιγότερες εμπειρίες. Τόσο οι καθαρά θρησκευτικές εμπειρίες όσο και οι θρησκευτικο-ψυχοδηλωτικές χαρακτηρίζονται από τα εξής πέντε σημεία :
1) Επιβράδυνση του χρόνου με συγκέντρωση στο παρόν.
2) Επίγνωση της πολικότητας ή αλληλεξάρτησης των αντιθέτων
3) Επίγνωση της σχετικότητας των ατομικών ορίων . Αμέτρητες ατομικές οντότητες ως ένας και μοναδικός Εαυτός.
4) Επίγνωση της αιώνιας Ενέργειας, συχνά με την μορφή έντονου λευκού φωτός. Ο κόσμος που αναφένεται είναι περισσότερο πράξεων παρά αιτίων, ρημάτων παρά ουσιαστικών. Στενά συνδεδεμένο σύμπλεγμα σχέσεων, ροπών τάσεων και πεδίων ενέργειας
5) Τα πάντα είναι παιχνίδι Αγάπης και Σοφίας
Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι πλευρές μιας και μοναδικής κατάστασης συνείδησης.

Οι επικριτές των ψυχοδηλωτικών, που επιμένουν να τα ονομάζουν παραισθησιογόνα, υποστηρίζουν ότι η επίδρασή τους στο νευρικό σύστημα προσθέτει στις αισθήσεις κάποιο χημικό πέπλο το οποίο μετατρέπει όλα σε μια υπερφυσική πλήρη ομορφιά. Οι υποστηρικτές αντίθετα απαντούν ότι η σύγχρονη φαρμακολογία γράφτηκε και ασκείται από επιστήμονες που δεν παίρνουν ψυχοδηλωτικά και συνεπώς γράφουν συγγράμματα σχετικά με γεγονότα που οι ίδιοι δεν έχουν ποτέ βιώσει. Η επίδραση αυτών των ουσιών υποστηρίζουν ότι απομακρύνει συγκεκριμένες από συνήθεια φυσικές αναστολές της διάνοιας και των αισθήσεων, καθιστώντας μας ικανούς να δούμε τα πράγματα όπως θα μας παρουσιάζονταν, αν δεν είμασταν τόσο πιεσμένοι από το χρόνο και τις κοινωνικές συμβάσεις. Ο νους καταγράφει νέες εντυπώσεις, ανακαλύπτει νέους δεσμούς ανάμεσα στα πράγματα. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Timothy Leary : « Η έκσταση του LSD είναι η πλήρους χαράς ανακάλυψη, ότι το εγώ, με τις θλιβερές του επιφάσεις και προσπάθειες, είναι μόνο ένα κλάσμα της ταυτότητάς μου ».
Είναι παρακινδυνευμένο να αποφανθεί κανείς με βεβαιότητα σχετικά με την αλήθεια της μιας ή της άλλης άποψης, ειδικά αν δεν υπάρξουν εκτεταμένες νευροφυσιολογικές, φαρμακολογικές και ψυχολογικές έρευνες. Είναι δύσκολο, όμως, να μην παρατηρήσουμε ότι στη διαμάχη εμπλέκονται όχι μόνο αντικρουόμενες επιστημονικές απόψεις αλλά και πολιτικο-οικονομικά και οργανωμένα θρησκευτικά συμφέροντα, που παρεμποδίζουν την αποστασιοποιημένη και εμπεριστατομένη αναζήτηση της αλήθειας. Η διελεύκανση της βιοχημείας των θρησκευτικών εμπειριών θα χαρίσει μια τεράστια ώθηση στην κατανόηση τόσο της λειτουργίας του εγκεφάλου, όσο και των επιπέδων της συνείδησης.

Γιάννης Αυγουστάτος

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

1) Τimothy Leary: “ H Πολιτική της Έκστασης”, Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1989
2) Τ. Leary, G.H.Litwin,and R.Metzner : Reactions to Psilocybin Administered in a Supportive Environment. Journal of Nervous and Mental Disease, τομ.137, Νο 6, σελ.561-573.
3) A.Watts : “ The Joyous Cosmology : Adventures in the Chemistry of Consciousness”. New York, Pantheon Books, 1962.
4) Aldous Huxley : “Le Porte Della Percezione, Paradiso e Inferno”. Oscar Mondadori 1958.
5) Haveloc Ellis : “A note on Mescal Intoxication”, The Lancet, 3849,1897.
6) Peter Stafford : “Εγκυκλοπαίδεια Ψυχεδελικών”, Σμίλη, 1991.
7) Richard Rudgley : “The Alchemy of Culture: Ψυχοτρόπες Ουσίες και Πολιτισμική Αλχημεία”. Ακτή-Οξυ, 2.000 .
8) Albert Hofmann : “ LSD-my problem child”.Reflections on sacred drugs, mysticism, and science. Mcgraw-Hill Book Company, N.Y. 1980.
9) R.G.Wasson, A.Hofmann, C.A.P.Ruk : “The Road to Eleusis”.Harcourt Brace, Jovanowich, Inc., N.Y. 1978.
10) Aθ. Καυκαλίδη : “Η Γνώση της Μήτρας”, Η αυτοψυχογνωσία με ψυχοδηλωτικά φάρμακα. Ολκός, 1980
11) Has the Mystery of the Eleusinian Mysteries been solved?
Ivan Valencic: Yearbook for Ethnomedicine and the Study of Consciousness,
Issue 3, 1994, pp325-336. ©VWB - Verlag für Wissenschaft und Bildung, 1995.
12)Ripinsky-Naxon, M. 1993 The Nature of Shamanism: Substance and function of a religious metaphor. State University of New York Press, Albany
13)McKenna, T.
1992 Food of the Gods: The search for the original tree of knowledge. Rider, London
14)Stanislav Grof, LSD Psychotherapy, Hunter House Publishers,
©1980, 1994 Stanislav Grof.
15)Mescaline, LSD, Psilocybin and Personality Change
Sanford M. Unger, Ph.D.*
from: Psychiatry: Journal for the Study of Interpersonal Processes
Vol. 26, No. 2, May, 1963. © The William Alanson White Psychiatric Foundation

 

Το έργο και η δράση του Γεώργιου Πλήθωνα Γεμιστού

 

« Εσμέν Έλληνες το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί»

Πλήθων Γεμιστός

Ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (Κωνσταντινούπολη περ.1360- Μυστράς 1454) είναι ο σημαντικότερος φιλόσοφος της τελευταίας φάσης του Βυζαντίου (1204-1453). Προσπάθησε να αναβιώσει την πλατωνική φιλοσοφία και είχε μεγάλη επίδραση τόσο στο Βυζάντιο όσο και στην Ιταλική Αναγέννηση.

Ο Γεώργιος Γεμιστός σπούδασε θεολογία, φιλοσοφία και κλασικά γράμματα. Επηρεάστηκε από νεοπλατωνικούς φιλοσόφους και εκτός από τον χριστιανισμό, γνώριζε καλά τον Ιουδαϊσμό, το Ισλάμ και άλλες θρησκείες πολυθεϊστικές και μαγικές. Ο δάσκαλός του ο Ελισσσαίος τον δίδαξε τις ιδέες και τις δοξασίες του Ζωροαστρισμού και του εμφύσησε την αγάπη για τα φιλοσοφικά και θεολογικά θέματα αλλά και για τις μορφές πολυθεισμού και πανθεισμού

Μελέτησε και διέδιδε την πλατωνική φιλοσοφία σε τέτοιο βαθμό ώστε άλλαξε το όνομά του σε «Πλήθων» για να μοιάζει με το όνομα «Πλάτων». Βασικός του αντίπαλος ήταν ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, Γεώργιος Γεννάδιος Σχολάριος, που ήταν Αριστοτελικός με επιρροές από τον Θωμά Ακινάτη (πβ. Αριστοτελισμός και πλατωνισμός στο ύστερο Βυζάντιο ).

Το 1409, εποχή που το Βυζάντιο ήδη είχε αρχίσει να παρακμάζει, ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος έστειλε τον Πλήθωνα στον Μυστρά της Πελοποννήσου ως σύμβουλο του δεσπότη Θεόδωρου Β΄. Εκεί ο Πλήθων δίδαξε φιλοσοφία και διέπρεψε ως δάσκαλος, συγγραφέας και λόγιος. Στους μαθητές του ανήκε ο Βησσαρίων

Διατύπωσε μια σειρά από πρωτοποριακές προτάσεις (αναδασμός της γης, τόνωση της χειρωνακτικής εργασίας, εθνική παραγωγή και εμπόριο, διοικητική αναδιοργάνωση, φορολογία, κρατικές δαπάνες, εθνικοποίηση του στρατού, ποινές κ.ά.).

Ο Πλήθων ξεχώριζε για την Ελληνική αυτοσυνειδησία του. Γράφει χαρακτηριστικά απευθυνόμενος στον αυτοκράτορα Μανουήλ: "Έλληνες εσμέν το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί". Στις αρχαίες ελληνικές αξίες έβλεπε την πνευματική υποδομή της νέας ανορθωτικής πολιτικής που έπρεπε να ακολουθήσει το Βυζάντιο.

Ο Πλήθων γνώριζε καλά το πλατωνικό έργο και είχε επηρεαστεί από μεταγενέστερους πλατωνικούς φιλοσόφους Πλούταρχο , Νουμήνιο , Πλωτίνο , Πρόκλο .

Στο έργο του Νόμοι (σε εκατό κεφάλαια), ο Πλήθων γράφει για τη θεολογία, φυσική, λογική, ηθική. Συνδυάζει τον νεοπλατωνισμό με την αρχαία ελληνική θρησκεία. Όπως ο Πλάτων στην Πολιτεία , έτσι κι ο Πλήθων σχεδιάζει μια νέα κοινωνία, μια «αρίστη πολιτεία». Σε αυτήν κυβερνούν οι σοφοί μονάρχες, ενώ οι πολίτες διαιρούνται σε τρεις τάξεις: αυτοκράτορες, έμποροι, εργάτες-αγρότες.

Όπως και ο Πλάτων, έτσι και ο Πλήθων, διαχωρίζει τον φυσικό κόσμο τον οποίο αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις, από τον κόσμο των Ιδεών που αντιλαμβανόμαστε με τον νου. Στην κορυφή βρίσκεται η Ιδέα του Αγαθού , που ταυτίζεται με τον θεό Δία. Η Ιδέα του Αγαθού είναι αιώνια και δημιουργεί όλα τα όντα του κόσμου, ανώτερα και κατώτερα. Η ψυχή είναι αθάνατη και μετά τον θάνατο του σώματος μετενσαρκώνεται, δηλαδή μπαίνει σε άλλο σώμα.

Οι αρετές του ανθρώπου είναι ηθικές (σωφροσύνη, ανδρεία, δικαιοσύνη, φρόνηση) και πνευματικές. Τελικός σκοπός του ανθρώπου είναι η ευτυχία («ευδαιμονία») που την αποκτά όταν φτάσει στο επίπεδο του Θεού (Θεαίτητος και Παλαιά Διαθήκη).

Όπως ο Μιχαήλ Ψελλός παλαιότερα, έτσι και ο Πλήθων υιοθέτησε πολλά αρχαιοελληνικά στοιχεία ξεφεύγοντας από το αυστηρό Χριστιανικό δόγμα, με αποτέλεσμα ο Γεώργιος Γεννάδιος Σχολάριος να τον κατηγορήσει για ειδωλολάτρη και να κάψει το βιβλίο του. Η άποψη του Πλήθωνα για το Χριστιανισμό και τον Ιισλαμισμό ήταν πως αυτές οι δύο θρησκείες είχαν ολοκληρώσει τον ιστορικό τους κύκλο και στα συντρίμμια τους έπρεπε να δημιουργηθεί μια νέα θρησκεία όμοια με την παλαιά αλλά με σύγχρονα στοιχεία.

Όπως γράφει ο Κ. Σάθας, με τη διδασκαλία του Πλήθωνα, ο Χριστιανισμός στην Ελλάδα και την Ιταλία κινδύνευσε σοβαρά. Ο Πλήθωνας, συνεχίζει ο Κ. Σάθας, είχε ιδρύσει στη Σπάρτη μια Σχολή που είχε στοιχεία από τα Ελευσίνια Μυστήρια και είχε πολλούς πιστούς μαθητές - οπαδούς. Πολλοί από αυτούς λάτρευαν τα αγάλματα των θεών της αρχαιότητας.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Βησσαρίωνα. Αλλά και στην Ιταλία, είχε αρχίσει να αναγεννάται ο πολυθεϊσμός. Ο Πέτρος ο Καλαβρός, μαθητής του Πλήθωνα, όχι μόνο ίδρυσε στη Ρώμη νεοπλατωνική Ακαδημία αλλά και μπροστά στους Πάπες διατυμπάνιζε ότι θα καταργήσει τον Χριστιανισμό.

Το 1428, ο αυτοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος που περιόδευε την Πελοπόννησο, συμβουλεύθηκε τον Πλήθωνα για το φλέγον ζήτημα της εποχής, την Ένωση των δύο Εκκλησιών. Ο ίδιος αυτοκράτορας, ο Ιωάννης Η' του ζήτησε δέκα χρόνια αργότερα να είναι μέλος της πολυμελούς αντιπροσωπείας που θα συμμετείχε στη Σύνοδο Φεράρας-Φλωρεντίας για την Ένωση των δύο Εκκλησιών. Η απόφαση αυτή του Πλήθωνα, δεν μπορεί να ερμηνευτεί εύκολα. Ενώ βρισκόταν στον Μυστρά, είχε εκφραστεί με απαισιοδοξία για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος και είχε αποδοκιμάσει την αποστολή των επισκόπων της Ανατολικής Εκκλησίας στη Δύση, ως πράξη ατιμωτική.

Ήδη όμως ο Πλήθων, οραματιζόταν τη δημιουργία ενός κόσμου όπου ο Χριστιανισμός θα αποτελούσε παρελθόν και θα ήταν μόνο μια μικρή παρένθεση στη ζωή του Ελληνισμού. Μόνο έτσι, πίστευε ο Πλήθων, ο Ελληνισμός θα επανερχόταν στις ρίζες του και θα αναγεννιόταν.

Σύμφωνα με όσα γράφει ο Γεώργιος Τραπεζούντιος, στο πόνημά του "Σύγκρισις Πλάτωνος και Αριστοτέλους", όταν ο Πλήθων βρισκόταν στη Φλωρεντία, είπε ότι σύντομα όλοι οι άνθρωποι "μια ψυχή και καρδία", θα ασπάζονταν μία θρησκεία. Και όταν ο Τραπεζούντιος τον ρώτησε αν αυτή θα ήταν ο Χριστιανισμός ή το Ισλάμ, ο Πλήθων του απάντησε, ούτε η μία ούτε η άλλη αλλά η "πατρώα", δηλ. η ειδωλολατρία, ο παγανισμός.

Παρόλα αυτά, ο Πλήθων φαίνεται ότι πήρε ενεργά μέρος τόσο στην "Προσύνοδο" της Φεράρα (1438) όπου ήταν μέλος της επιτροπής για την κατάρτιση των προπαρασκευαστικών εργασιών κάθε τμήματος όσο και στη Φλωρεντία, όπου όπως γράφει ο Σίλβεστρος ο Συρόπουλος που διέσωσε τα πρακτικά της Συνόδου, ο Πλήθων αναίρεσε πολλά από τα επιχειρήματα των Λατίνων ως σοφιστείες και συνέβαλε στο να μην υποκύψουν σε ατιμωτικές υποχωρήσεις οι ιεράρχες της Ανατολικής Εκκλησίας.

Ο Πλήθων δεν υπόγραψε τα πρακτικά της Ένωσης των δύο Εκκλησιών που γιορτάστηκε μεγαλοπρεπώς στο ναό της Σάντα Μαρία ντελ Φιόρε στη Φλωρεντία, στις 6 Ιουλίου 1439.Στη Φλωρεντία όμως, ο Πλήθων βρήκε την ευκαιρία να αναπτύξει στον Κόζιμο των Μεδίκων την πλατωνική φιλοσοφία. Ο Κόζιμο ενθουσιάστηκε και ξεκίνησε τη δημιουργία μιας Πλατωνικής Ακαδημίας.

Κατά την παραμονή του στην Ιταλία, φαίνεται ότι ο Γεμιστός άλλαξε και το όνομά του σε "Πλήθων", πιθανότατα, όπως γράφει και ο Μαρσίλιο Φίτσινο, λόγω της ομοιότητας που παρουσιάζουν τα ονόματα Pletho και Plato στα λατινικά. Η αλλαγή του ονόματός του προκάλεσε αντιδράσεις. Ο Γεώργιος Τραπεζούντιος, ο Μανουήλ ο ρήτορας και ο Ματθαίος Καμαριώτης τον κατηγόρησαν για ξεκάθαρη στροφή προς τον εθνισμό. Μάλιστα, ο τελευταίος γράφει χαρακτηριστικά: "υπό των δαιμόνων εδιδάχθη ο Γεμιστός να προσλάβει το εθνικόν εκείνον όνομα".

Στη Φλωρεντία, μετά από παρότρυνση των θαυμαστών του, ο Πλήθων έγραψε το πόνημα: "Περί ων Αριστοτέλης προς Πλάτωνα Διαφέρεται", που προκάλεσε πολλές συζητήσεις και εντάσεις ανάμεσα στους οπαδούς των δύο μεγάλων αρχαίων στοχαστών.

Το 1441, ο Πλήθων επέστρεψε στη Λακεδαίμονα, όπου τον επισκέφθηκε ο Φραγκίσκος Φίλελφος και τον βρήκε υπέργηρο. Από τότε ως τον θάνατό του, ο Πλήθων ασχολήθηκε με το έργο του "Περί Νόμων" ή "Νόμων Συγγραφή", το οποίο είχε σχεδιάσει πριν φύγει για την Ιταλία και όπου εξέθεσε τους στοχασμούς του.

Η θέση του Γεμιστού είναι κεντρική και σπουδαία: Ούτε Δύση, ούτε Ανατολή. Αλλά Ελλάδα. Και ούτε Οθωμανόφιλος χριστιανισμός της Ορθοδοξίας, ούτε φραγκικός του Βατικανού. Αλλά ο Πλάτωνας Και «αρκούμε στον εαυτό μας.

Αντίθετα προς τον αντίπαλο του τον Γεννάδιο Σχολάριο, που κι αργότερα θα επιμείνει να είναι να’ ναι πρώτα χριστιανός κι όχι Έλληνας, αυτός δεν έπαυε να διακηρύττει περήφανος: «¨Ελληνες εσμέν το γένος, ως η τε πάτριος φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί»

Πιστεύοντας ότι η ιστορική ανάγκη θα μετέθετε το κέντρο του βάρους του Ελληνισμού στην Ευρώπη, γίνεται φορέας ενός καινούργιου πνεύματος, που άρχισε τότε να επικρατεί και στην Δύση, με την αποσύνθεση των ανεθνικών αυτοκρατοριών και την δημιουργία εθνικών ομάδων.

Ο Πλήθων πέθανε υπέργηρος από φυσικά αίτια στην Λακεδαίμονα το 1452.Οι φίλοι και μαθητές του (Βησσαρίων, Μανουήλ Χρυσολωράς, Γρηγόριος μοναχός, Ιερώνυμος Χαριτώνυμος, Λαόνικος Χαλκοκονδύλης κ.ά.) πένθησαν την απώλεια του δασκάλου τους με κείμενα που υμνούν τη σοφία και την αρετή του.Το 1465 (ή 1466) Ιταλοί θαυμαστές του με επικεφαλής τον ηγεμόνα του Ρίμινι, Σιγκισμόντο Μαλατέστα, εισέβαλαν στον Μυστρά και πήραν τα οστά του Πλήθωνα και τα μετέφεραν στην ιταλική πόλη όπου φυλάσσονται μέχρι σήμερα σε μαρμάρινη λάρνακα στον καθεδρικό ναό του Αγίου Φραγκίσκου.

Ακόμα και οι αμείλικτοι εχθροί του Γ. Σχολάριος και Γ. Τραπεζούντιος παραδέχονταν ότι ο Πλήθωνας ήταν ο πλέον σοφός άνδρας του 15ου αιώνα.

Πηγές:

Ηλ. εγκυκλοπαίδεια του Πλάτωνα, άρθρο του Μιχάλη Στούκα στο Θέμα

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους", τ. 8, Εκδοτική Αθηνών.

Εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάνικα", τ. 49, έκδοση 1992.

Κ. Σάθας, "ΒΙΟΓΡΑΦΙΑΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΟΙΣ ΓΡΑΜΜΑΣΙ ΔΙΑΛΑΜΨΑΝΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (1453-1821)", Αθήνα, 1868.