"Ηλιόπετρα" του Οκτάβιο Παζ

"Ηλιόπετρα" του Οκτάβιο Παζ


της Ανθής Ντάρδη




"Η ποίηση είναι ερωτευμένη με τη στιγμή και επιζητεί να την επαναφέρει στη ζωή με το ποίημα• να την αποσπάσει από τον κατακερματισμό και να την τρέψει σε στερεό παρόν". Όταν προσπαθώντας να ακουμπήσεις, να γευτείς, να υμνήσεις το αντικείμενο του πόθου σου, όντας ήδη ερωτευμένος με τον τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων σου, είσαι ολοκληρωμένος καλλιτέχνης. Αυτή είναι η ποιητική τεχνική του Octavio Paz, του βραβευμένου με Νόμπελ Μεξικανού ποιητή και δοκιμιογράφου, στον οποίο ανήκουν τα παραπάνω λόγια. Το ποιητικό σώμα του Paz εμπνεύστηκε από την άποψη του ότι η ποίηση συνιστά "την μυστική θρησκεία του μοντέρνου καιρού". Ο ίδιος ο Paz αποτελεί γραπτή ποίηση ανάμεσα στην αέναη κίνηση και στις διαφάνειες του αιώνιου ενεστώτα.

Η Ηλιόπετρα (Piedra del sol) γράφτηκε το 1957 από τον Μεξικανό ποιητή και παρουσιάζεται σε μια προσεγμένη δίγλωσση έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Μαΐστρος σε μετάφραση και επίμετρο του Κώστα Κουτσουρέλη. Η Ηλιόπετρα είναι ένας ανάγλυφος δίσκος που βρέθηκε το 1790 κατά τη διάρκεια ανασκαφών στη πόλη του Μεξικού, συμβολίζοντας έναν ιεροτελεστικό βωμό και αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες ζωντανές αποδείξεις των προκολομβιανών πολιτισμών που υπήρχαν στη χώρα. Η ποιητική Ηλιόπετρα του Paz είναι συνεχές ποίημα που αποτελείται από 584 ενδεκασύλλαβους στίχους, όσες οι συνολικές ημέρες που διαρκεί ένας ολοκληρωμένος κύκλος της Αφροδίτης και ξεκινάει ο επόμενος. Το ποίημα αρχίζει και τελειώνει με τους ίδιους στίχους, επιστρέφοντας ουσιαστικά στην αφετηρία του, κάνοντας τον κύκλο του, αρχίζοντας πάλι την αιώνια κίνηση του μέσα στο χρόνο. Το γεγονός ότι το ποίημα δεν έχει κενά είναι γιατί επιδιώκεται η χωρίς ανάσα ανάγνωση του. Ο ποιητής δεν αφήνει τα περιθώρια στο αναγνωστικό κοινό να αναλογιστεί τι έχει προηγηθεί, είναι κατά αυτό το τρόπο δομημένη η ροή του λόγου του Paz που σε παρασύρει να αφεθείς στα μυστικά της.

Ο Octavio Paz ξεκινάει με το ποίημα του, μια κυκλική πορεία , μια ξενάγηση μέσα στη ζωή που περνάει από διαφορετικά παράξενα σημεία καταλήγοντας στην γέννηση της. Ο αναγνώστης γίνεται αόρατος συνοδοιπόρος του αιώνιου περιπατητή εξερευνώντας πρωτόγνωρα, μυστικά, απάτητα μονοπάτια. Η αφετηρία της Ηλιόπετρας γράφεται πάνω σε λευκό χαρτί, ξεκινάμε γυμνοί έναν δρόμο που δεν γνωρίζουμε την πορεία του, τις δυσκολίες που θα συναντήσουμε, τις ομορφιές που θα συντροφεύσουν τα όνειρα μας. Ο λόγος του ποιητή είναι μεστός, λυρικός, βαθιά ερωτικός, δοσμένος με έναν απροσδόκητο τρόπο. Ξεπερνά τα όρια του ρομαντικού, το ποίημα γίνεται μέσα από τον αισθησιασμό των εικόνων του αποπνέει τόσο αληθινό όσο η ζωή, τόσο ονειρικό όσο τα παραμύθια. Αντικείμενο του ερωτισμού είναι ο ίδιος ο περιπατητής, ένα γυμνό σώμα, ελεύθερο να διανύσει την κίνηση του, χωρίς να περιορίζεται από φόβους και ανασφάλειες. Μια νεογέννητη ψυχή που περιπλανιέται στο χρόνο, βιώνοντας την κάθε στιγμή που περνάει, σκοντάφτοντας όμως κατά τη διάρκεια του κύκλου της στη σκέψη. Αποτελώντας κάποιες φορές εφαλτήριο και κάποιες άλλες εμπόδιο, η σκέψη είναι εκείνη που επιστρέφει τη ψυχή στην αφετηρία της, όχι το ίδιο αγνή όσο ξεκίνησε το ταξίδι της αλλά διαγράφοντας παράλληλα τα επιφανειακά ή βαθιά χαρακτηριστικά της, έτσι ώστε το σώμα να πάρει ξανά τη θέση του στην αρχή του κύκλου.

Βρισκόμενοι όλοι στην ίδια αφετηρία που αφεθήκαμε εχθές, σήμερα, αύριο έχουμε την ευκαιρία να ταξιδέψουμε στον ονειρικό κύκλο του Octavio Paz. Να συναντήσουμε στους στίχους του τη δική μας πορείας και να αναγεννηθούμε μέσα από εκείνη.

"ένα όνομα όλα τα ονόματα είναι,
όλα τα πρόσωπα είναι ένα μόνο,
μονάχα μιά στιγμή όλοι οι αιώνες
και πάντα στους αιώνες των αιώνων
θα φράζουν του αύριο την οδό δυό μάτια"
(απόσπασμα από το ποίημα "Ηλιόπετρα")