ΕΖΡΑ ΠΑΟΥΝΤ

Πάουντ Έσδρα

Από την Live-Pedia.gr
Κορυφαίος Αμερικανός ποιητής.

Ο Έσδρας Λούμις Πάουντ γεννήθηκε στο Αϊντάχο στις 30 Οκτωβρίου 1885. Ο πατέρας του ήταν κλασσικός τύπος ληστή του Φαρ Ουέστ κι αυτό έκανε τον Έσδρα αληθινά υπερήφανο. Φαινόμενο φιλομάθειας, μπήκε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας στα 15 του χρόνια. Σπούδασε συγκριτική φιλολογία και λατινογενείς γλώσσες. Πριν γίνει 17 χρονών, οι δάσκαλοί του τον ξεχώρισαν και του επέτρεψαν να μελετάει μόνος του, για να μην καθυστερεί με τους υπόλοιπους μαθητές. Τρία χρόνια αργότερα, το 1905, γίνεται φροντιστής με καθηγητικές αρμοδιότητες στο ίδιο Πανεπιστήμιο.

Τύπος μποέμ, δεν μπορεί να προσαρμοσθεί με τις πανεπιστημιακές αρμοδιότητες. Έτσι εγκαταλείπει την Αμερική και το 1908 αποβιβάζεται στο Γιβραλτάρ με 80 δολάρια στην τσέπη. Τον ίδιο χρόνο επισκέπτεται για πρώτη φορά τη Βενετία και τυπώνει στην πόλη αυτή την πρώτη του ποιητική συλλογή "Με σβησμένα κεριά". Λίγους μήνες αργότερα εγκαθίσταται στο Λονδίνο, όπου μένει ως το 1920.

Εκεί τυπώνει τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, τα "Πρόσωπα" (Personae, 1909) και πραγματοποιεί μια πολύ επιτυχή εμφάνιση στους αγγλικούς φιλολογικούς κύκλους.

Ο Σκοτ Τζαίημς διαβλέπει το ρόλο που θα παίξει στην ανανέωση του ποιητικού λόγου και επισημαίνει την αξία του. "Στην αρχή αυτά τα ποιήματα, γράφει, και η μετρική τους μοιάζει τρελή και ρητορική, μια απλή επίδειξη δυνάμεως και πάθους χωρίς ομορφιά. Αλλά αν δει κανείς το βάθος θα ανακαλύψει ότι αυτά τα περίεργα μέτρα έχουν τους δικούς τους νόμους και τη δική τους τάξη".

Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου ο Πάουντ τυπώνει τις "Αγαλλιάσεις" που γίνονται κι αυτές με ενθουσιασμό δεκτές από την κριτική. Στο Λονδίνο κυκλοφορεί τα "Καντσόνι" του (1911), τις "Ριπόστες" (1912), την "Κατάι", τα "Λούστρα" (1916) και τη συλλογή "Χιου Σέλγουιν Μώμπερλυ" (1920), όπου το ύφος του έχει πια αποκρυσταλλωθεί.

Το 1920 έφυγε για τη Γαλλία και έμεινε στο Παρίσι τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Μετά πήγε στην Ιταλία, όπου έμεινε ως την πτώση του Μουσολίνι. Στα 1946-1947 κρατούμενος σε ένα αμερικάνικο στρατόπεδο κοντά στην Πίζα, με τα "Πιζάνικα Κάντος" αναγνωρίζει τα λάθη του. "Λάθη ανθρώπινα", καθώς τα λέγει. Αταίριαστα όμως στον μεγάλο δημιουργό που ποδηγέτησε ολόκληρη γενιά Αγγλοσαξόνων ποιητών. (Ο Πάουντ είχε υποστηρίξει με πάθος τον Ιταλικό Φασισμό).

Πληθωρικός λογοτέχνης ο Πάουντ έχει να παρουσιάσει μεταφράσεις, μελέτες, πλατύ πρωτότυπο έργο. Τα "Κάντος" που καλύπτουν την ποιητική του παραγωγή από το 1925 ως το 1950 (έφθασαν τα 109) είναι το αριστούργημά του. Ο Έλιοτ τα θεωρεί ως το πιο σπουδαίο έργο του Πάουντ και πραγματικά πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα ποιήματα, που γράφτηκαν στην αγγλική γλώσσα. Ο ίδιος ο δημιουργός του το είχε ονομάσει "ένα ποίημα κάποιου μάκρους". Το δούλευε χρόνια ολόκληρα και οδήγησε μ' αυτό την ποίηση σε ένα ελεύθερο κανάλι, που αρδευόταν από ότι υψηλό έχει να παρουσιάσει ο πολιτισμός της γης. Με το έπος αυτό του σημερινού ανθρώπου, χωρίς μύθο, χωρίς υπόθεση, έτεινε στην παρουσίαση μιας ποιητικής σύνθεσης, που αντλούσε τα συστατικά της από τις μεγάλες πολιτιστικές περιόδους της Γης (Κίνα του Κομφουκίου, Ιταλία της Αναγέννησης, Αμερική της Ανεξαρτησίας των Τζέφφερσον και Άνταμς) και ανίχνευε τις αιτίες που τις καταστρέφουν. (Η αρπακτική διάθεση των μικρών, αλλά ισχυρών, οι μικροφιλοδοξίες, η απληστία καταστρέφουν εκείνο που έστησαν οι μεγάλοι πολιτισμοί). Με το παλιό αυτό υλικό δημιουργήθηκε η νέα "μυθολογία" του Πάουντ, η απαρχή της νέας ποιήσεως.

Ένα ψηφιδωτό είναι τα "Κάντος" από τους μεγάλους πολιτισμούς της Ελλάδας, της Κίνας, της Ευρώπης. Μια ανισομερής, μα μελετημένη σύνθεση που έχει αποτελεσθεί από γεγονότα, τα οποία άγγιξαν την ποιητική ευαισθησία του Πάουντ.

Ο Γιώργος Σεφέρης μας έδωσε μια επιτυχημένη ανάλυση των "Κάντος": "Ο αναγνώστης γυρίζοντας τις σελίδες, ζαλίζεται παρατηρώντας ένα σωρό παρεμβολές ξένων κειμένων, περιστατικών ή στιχομυθιών - πολλές φορές σε ξένες γλώσσες - προσώπων γνωστών από την ιστορία ή ολότελα άγνωστων, που δεν μπορεί να εξηγήσει την απροσδόκητη παρουσία τους, τοπίων που μεταφέρουν την κλασσική εποχή στην Αναγέννηση, στους καιρούς μας ή το αντίθετο. Δυσκολεύεται να κάνει την ανάλυση του κειμένου που έχει μπροστά του και που είναι, νομίζω, άσκοπο να την επιχειρήσει προτού εξοικειωθεί με το κλίμα της ποίησης αυτής. Ίσως είναι καλύτερο να έχει υπόψη του, στην αρχή, ότι ο Pound μεταχειρίζεται την ποιητική μεταφορά, με την κυριολεκτική της σημασία, σαν μια μεταφορά που μεταφέρει στ' αλήθεια μέσα στο έργο του όλα όσα μπόρεσαν να μαζέψουν οι αντένες ενός πνεύματος αδηφάγου, που έχει προσεταιριστεί ένα μεγάλο πλήθος από τα στοιχεία που διαμόρφωσαν την τωρινή ζωή μας, είτε είναι κείμενα των Ελλήνων και των Ρωμαίων, είτε ο μεσαίωνας, είτε η Αναγέννηση, είτε η προδαντική ποίηση των προβηγκιανών. Και τα μεταφέρει με οδηγό, σχεδόν αποκλειστικά, το αίσθημα της ρηματικής λειτουργίας ανήσυχο, ατίθασο, δεσποτικό, που δεν παραδέχεται κανένα σχεδόν προδιαγραμμένο διάκοσμο, καμιά διάταξη και καμιά άλλη ιεραρχία, εκτός από την ιεραρχία, αν μπορεί να ειπωθεί έτσι, ενός ρυθμικού παλμού". (Βλ. Γ. Σεφέρη, Νέα Γράμματα, Απρίλης-Ιούνιος 1939).

Ο ίδιος κορυφαίος ποιητής μας έχει μεταφράσει στις "Αντιγραφές" του μερικά από τα "Κάντος". Ένα απόσπασμα από τη μετάφραση του πρώτου:

Αλλά ήλθε πρώτος ο Ελπήνωρ, ο φίλος μας Ελπήνωρ,
Άθαφτος, απορριγμένος πάνω στη μεγάλη γης,
Κουφάρι που τ' αφήσαμε στο σπίτι της Κίρκης,
Άκλαυτο κι ασαβάνωτο, τα βάσανα μας κέντριζαν γι' αλλού.

Αξιολύπητο πνεύμα. Και φώναξα μιλώντας βιαστικά:
"Ελπήνωρ, πώς έφτασες στο σκοτεινό τούτο ακρογιάλι;
Πεζοδρόμος ήρθες ξεπερνώντας τους θαλασσινούς;"
Και αυτός βαριά μιλώντας:
"Τύχη κακιά και το πολύ κρασί. Γλίστρησα στο μέγαρο της Κίρκης.
Κατεβαίνοντας την αψηλή σκάλα αφύλαχτος
Έπεσα πάνω στον τοίχο,
Τσάκισα το κόκαλο του αυχένα, κ' η ψυχή γύρεψε τον Άδη.

Μα εσύ, Βασιλιά, παρακαλώ θυμήσου με,
άκλαυτον, άθαφτο,
Σώριασε τ' άρματά μου,
φτιάξε μου τάφο στην ακρογιαλιά, και γράψε:
"Ένας άμοιρος άνθρωπος και μ' όνομα μελλούμενο.
Και στήσε το κουπί μου που έλαμνα μαζί με τους συντρόφους".


Με το έργο αυτό ο Πάουντ άνοιξε νέους ορίζοντες στην ποίηση και δίδαξε εκείνους που έκαναν την επανάσταση στην τέχνη. Αυτός καθοδηγούσε τον Τ.Σ. Έλιοτ στους μορφικούς του πειραματισμούς, ώσπου να φθάσει στο "Γερόντιον", το πρώτο ποίημά του με καθαρά ελιοτικό χαρακτήρα. Αυτός τον βοήθησε να "βγάλει" τελικά την "Έρημη Χώρα" (1922), το μεγάλο του ποίημα, "που δεν έβγαινε", διορθώνοντας και κόβοντας αρκετούς στίχους. Τελευταία, μάλιστα, κυκλοφόρησε στην Αμερική ένας τόμος με το αρχικό κείμενο του Έλιοτ και τις διορθώσεις του Πάουντ.

Ο ίδιος εξέδωσε τον τεράστιο "Οδυσσέα" (Ulysses) του Τζαίημς Τζόυς (James Joyce), του άλλου μεγάλου σύγχρονου ποιητή της Ευρώπης, που δεν έβρισκε εκδότη. Ο ποιητής των "Κάντος" έστρεψε το ενδιαφέρον του Γέητς (W.B. Yeats) στα νέα εκφραστικά μέσα. Ο Πάουντ τέλος βοήθησε τη γενιά του μεσοπολέμου να βρει το δρόμο της.

Ο Χεμινγουαίη, ο Ουίλλιαμς κι άλλοι ακόμη τον αναγνώριζαν ως δάσκαλό τους.

"Η καλλιτεχνική αξία των "Κάντος", παρατηρεί ο Erwin Laaths, "έχει αναγνωρισθεί κι απ' τους εχθρούς του ακόμα, που σκεπτόμενοι με τα στενά πλαίσια των πολιτικών συνθημάτων, τον κατηγόρησαν ως φερέφωνο του φασισμού. Η τελευταία όμως λέξη για τον Πάουντ δεν θα ειπωθεί απ' τους συγχρόνους του, φίλους ή εχθρούς, όπως άλλωστε και για το νεότερο συμπατριώτη του, τον Έλιοτ, που το πρώτο ποίημά του "Το ερωτικό τραγούδι του Άλφρεντ Προύφροκ" οφείλει στον Έσδρα Πάουντ την οριστική του έκδοση".

Για να φθάσει όμως ο Πάουντ στα αποτελέσματα που πέτυχε, ασκήθηκε σκληρά. Μετέφρασε αρχαία τραγωδία, κινέζικη ποίηση, μεσαιωνικά ευρωπαϊκά έργα. Ο ίδιος προσπάθησε από τους πρώτους να γνωρίσει συστηματικά στο αγγλόφωνο κοινό γάλλους ποιητές της εποχής του συμβολισμού. Το 1910 δημοσίευσε το "Πνεύμα της μυθιστορίας", μελέτη για τη λογοτεχνία της Αναγεννήσεως. Το 1934 το "Αλφάβητο της Μελέτης" και 4 χρόνια αργότερα το "Culture".

Από το υπόλοιπό του έργο ιδιαίτερη σημασία για την ιστορία της λογοτεχνίας έχουν τα γράμματά του. Κατά κανόνα οι μεγάλοι ποιητές έχουν να παρουσιάσουν κι αξιόλογη πρόζα, που μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την ποιητική τους. Παραδείγματα ο Έλιοτ, ο δικός μας Σεφέρης. Το ίδιο κι ο Έσδρας Πάουντ. Όμως εκείνο που οφείλουμε νηφάλια και αντικειμενικά, χωρίς προκατάληψη, να του αναγνωρίσουμε είναι το προβάδισμα στην ανανέωση του νεότερου ποιητικού λόγου, ο ελεύθερος αγέρας που εμφύσησε στη σύγχρονη ποίηση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Έσδρας Πάουντ (1885-1972), ο "πιο σημαντικός ζωντανός ποιητής της αγγλικής γλώσσας", καθώς τον είχε αποκαλέσει, όσο ζούσε, ο μεγάλος Άγγλος ποιητής Τ.Σ. Έλιοτ, υπήρξε ο αρχηγέτης της μοντέρνας ποίησης.