Ξενοφών (430 π.χ.)

Ο Ξενοφών συνεχίζει την εξιστόρηση των γεγονότων της τελευταίας περιόδου του Πελοποννησιακού Πολέμου από το 411 π. χ., όπου διακόπτεται η αφήγηση του Θουκυδίδη, ως τον τερματισμό του πολέμου, την ήττα και την παράδοση της Αθηνάς, το 404 π. χ.

Στο έργο του << Ελληνικά >>, που αποτελείται από επτά βιβλία, περιγράφει τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις των ελληνικών πόλεων από το 411 έως τη μάχη της Μαντινείας (362 π. χ.). Καλύπτει δηλαδή την ελληνική πολιτική και στρατιωτική ιστορία 50 ετών.



Γεννήθηκε στο Δήμο Ερχιά (σημερινά Σπάτα) της Αττικής το 430 π. χ. Ο πατέρας του Γρύλλος ήταν εύπορος κτηματίας και του εξασφάλισε πλούσια μόρφωση. Κατοικώντας στην Αθήνα έζησε και κατέγραψε την άνοδο των Τριάκοντα Τυράννων στην εξουσία, την πτώση τους και την αποκατάσταση της Δημοκρατίας από το Θρασύβουλο το 403 π. χ.

Δεν έμεινε όμως στην Αθήνα για πολύ καιρό. Δραματικά στρατιωτικά γεγονότα στη γειτονική ήπειρο, την Ασία, επρόκειτο να επηρεάσουν τις εξελίξεις στον ευρύτερο ελληνικό χώρο. Ο Κύρος, για να εκθρονίσει τον αδελφό του, το βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β’, ετοίμασε εκστρατεία εναντίον του. Με σκοπό να πάρει μέρος στην εν λόγω επιχείρηση, συγκροτήθηκε στην Ελλάδα εκστρατευτικό σώμα με δέκα χιλιάδες μισθοφόρους από διάφορες πόλεις (Μύριοι). Ο Ξενοφών συμμετείχε στην εκστρατεία, ακολουθώντας τον Κύρο στις Σάρδεις με τους << Μύριους >>. Στη μάχη, όμως, που έγινε στα Κούναξα, ο Κύρος έχασε τη ζωή του, η επιχείρηση ναυάγησε και ο Ξενοφών ανέλαβε ηγετικές πρωτοβουλίες για την επιστροφή των Μισθοφόρων στην Ελλάδα.

Η περιπετειώδης πορεία τους είχε ως σταθμό τον Εύξεινο Πόντο, το Βυζάντιο και κατέληξε στα παράλια του Αιγαίου (κάθοδος των Μυρίων). Η ενεργός δράση του συγγραφέα καταγράφεται στο έργο << Κύρου Ανάβασις >>, καθώς είναι το πρώτο κείμενο ιστορικής απομνημονευματογραφίας που έχει σωθεί.

Κατόπιν ο Ξενοφών παρέμεινε για σύντομο χρονικό διάστημα στη Θράκη ως μισθοφόρος του βασιλιά Σεύθη των Οδρυσών. Εκεί παντρεύτηκε τη Φιλησία με την οποία έζησε ως το τέλος της ζωής του. Λίγα χρόνια αργότερα, εντυπωσιασμένος από την προσωπικότητα του βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαου, ακολούθησε τον σπαρτιατικό στρατό στη μάχη της Κορώνειας (394 π. χ.) εναντίον του ευρύτερου αντισπαρτιατικού συνασπισμού, στον οποίο πρωτοστατούσαν η Αθήνα και η Θήβα. Δικαιολογημένα ο Ξενοφών εξορίστηκε από την Αθήνα. Στη μάχη αυτή η νίκη της Σπάρτης ήταν καθοριστική. Ως μόνη ηγετική δύναμη η Ελλάδα, επέβαλε την κυριαρχία της, εγκαθιδρύοντας ολιγαρχικά καθεστώτα στις πόλεις – κράτη που διατηρούσε τον έλεγχο.

Ο Ξενοφών, ο οποίος θαύμαζε τη στρατιωτική οργάνωση, τις κοινωνικές συνήθειες και το πολίτευμα των Σπαρτιατών, δέχτηκε τη φιλοξενία τους και σύντομα του παραχωρήθηκε ένα μεγάλο κτήμα στο Σκιλλούντα, κοντά στην Αρχαία Ολυμπία, όπου έζησε περίπου είκοσι χρόνια ήρεμη οικογενειακή ζωή με τη γυναίκα του και τους δυο γιους του, το Γρύλλο και το Διόδωρο. Εκεί ασχολήθηκε με τη συγγραφή πολλών έργων, όχι μόνο ιστορικών, αλλά και φιλοσοφικών (ηθική της καθημερινής ζωής). Η προσωπικότητα που άσκησε βαθύτατη επίδραση στις ιδέες του, ήταν ο Σωκράτης, τον οποίο γνώρισε προσωπικά και αργότερα συνδέθηκε με αρκετούς από τους μαθητές του. Ωστόσο, ο Σωκράτης, στα έργα του Ξενοφώντα, παρουσιάζεται αρκετά διαφορετικός από τον πλατωνικό: δεν είναι ο τολμηρός στοχαστής, που δίνει νέα ώθηση στη φιλοσοφία, αλλά κυρίως ο ενάρετος πολίτης που με το παράδειγμα του, διακηρύσσει την πρακτική ηθική της καθημερινής ζωής.

Τα έργα του συγγραφέα που αναφέρονται στο φιλόσοφο είναι: Απολογία, Συμπόσιον, Απομνημονεύματα. Ασχολήθηκε ακόμη με τη συγγραφή τεχνικών θεμάτων και θεσμών (Περί ιππικής, Ιππαρχιόκς, Οικονομικός, Ιέρων, Πόροι). Στο έργο του << Ελληνικά >> αλλά και στη << Λακεδαιμόνιων πολιτεία >> ο ιστορικός περιγράφει τη σταδιακή μείωση της σπαρτιατικής κυριαρχίας. Στη μάχη που έγινε στα Λεύκτρα το 371 π. χ., οι Θηβαίοι, με αρχηγό τον Επαμεινώντα, κατόρθωσαν να απωθήσουν την εισβολή των Σπαρτιατών στο τόπο τους, με αποτέλεσμα να κλονισθεί η ηγεμονική θέση της Σπάρτης. Στην αφήγηση του ο συγγραφέας αποδίδει την παρακμή της σπαρτιατικής δύναμης σε θεϊκή τιμωρία (επειδή νωρίτερα είχαν καταλάβει την Ακρόπολη της Θήβας, την Καδμεία).

Ακολουθεί η βαθμιαία άνοδος της Θηβαϊκής δύναμης. Όλα τα κράτη της κεντρικής Ελλάδος, εκτός από την Αθήνα, προσχώρησαν στη Θήβα, που ίδρυσε τη θηβαϊκοί συμμαχία. Ο Ξενοφών, μετά την ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα και την εξασθένιση της θέσης τους, αναγκάστηκε να μετακομίσει στην Κόρινθο 370 π. χ. Φαινόταν καθαρά ότι ο Επαμεινώντας της Θήβας επιδίωκε την ηγεμονία σ’ όλη την Ελλάδα. Για το σκοπό αυτό έπρεπε να υπερνικηθεί η ισχύς των Αθηναίων, που στο μεταξύ είχαν ιδρύσει την Β’ Αθηναϊκή συμμαχία (377 π. χ.).

Η παρουσία του νέου κοινού εχθρού, που ήταν οι Θηβαίοι, οδήγησε στην προσέγγιση Αθηναίων και Σπαρτιατών! Είναι χαρακτηριστική η αφήγηση του Ξενοφώντα, που αναφέρεται στη ομιλία των μελών της σπαρτιατικής αποστολής στο χώρο της Βουλής των Αθηναίων, προκειμένου να συμφωνήσουν σε στενή συνεργασία, για να αντιμετωπιστεί ο κοινός αντίπαλος, οι Θηβαίοι. (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤ’ 5). Παράλληλα καταργήθηκε το ψήφισμα για την εξορία του συγγραφέα. Δεν είναι βέβαιο πότε γύρισε στην Αθήνα. Έστειλε πάντως τους γιους του να υπηρετήσουν στον αθηναϊκό στρατό. Μάλιστα ο Γρύλλος σκοτώθηκε, πολεμώντας κατά των Θηβαίων στη μάχη της Μαντινείας (362 π. χ.), όπου συγκρούστηκαν όλες οι σημαντικές πόλεις – κράτη, με συνέπεια την εξασθένιση του νότιου Ελληνισμού.

Ο Ξενοφών πέθανε γύρω στο 355 π. χ., αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. << Τα Ελληνικά >> είναι το μόνο ιστορικό σύγγραμμα του 4ου αιώνα π. χ. που σώθηκε.

Από; www.diodos.gr