Αναγνώστες

Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2016

Ηδωνίδα Γη


Πατήστε στην εικόνα επάνω, για να δείτε σε πανοραμική λήψη, την Ηδωνίδα γη.

Ηδωνίδα Γη και Πρασιάδα λίμνη.

Η περιοχή της Δράμας έχει μια μεγάλη οινική παράδοση, που φθάνει στα Ομηρικά χρόνια και παλαιότερα. Ο Δραμινός συγγραφέας κ. Τηλέμαχος Τσελεπίδης  στο βιβλίο του Δράμα, Ηδωνίδα γη και Πρασιάδα λίμνη καταγράφει τις περιπέτειες  του Διονύσου και ακολουθεί τα ίχνη του ως σήμερα.

Ηδωνίδα Γη

Το ότι η Δράμα, η χώρα των Ηδωνών Θρακών, προγόνων των Δραμινών, έχει μόνο αρχαίους Διονυσιακούς ναούς, δεν είναι τυχαίο. Όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονται στον Ηδωνό βασιλέα Λυκούργο, γιο του Δρύαντα, από τους καλύτερους Ήδωνες βασιλείς, ο οποίος έδιωξε τον Διόνυσο και την ακολουθία του από την επικράτειά του, λόγω διαπλεκόμενων μέσα στη χώρα του, και τις συνέπειες που αντιμετώπισε μετά για αυτή του την ενέργεια. Γιατί οι Θεοί του Ολύμπου οργίστηκαν και του επιφύλαξαν τραγικό θάνατο πάνω στο Φαλακρό (Παγγαίο) όρος. 
Ο Διόνυσος, σύμφωνα με τον αρχαίο Αθηναίο συγγραφέα Απολλόδωρο, κατέβηκε συντροφιά με τη θρακιώτισσα θεά Δήμητρα στην νότια Ελλάδα και κατευθύνθηκε στην Αττική. Η Δήμητρα πέρασε στην Ελευσίνα κι ο Διόνυσος κατέλυσε στον δήμο Ικαρίας της Αττικής.
Την θεά της γης Δήμητρα υποδέχτηκε στην Ελευσίνα ο βασιλέας Κελεός και η σύζυγός του Μετάνειρα. Τον θεό Διόνυσο υποδέχτηκε με τιμές στο Δήμο Ικαρίας, τον σημερινό Διόνυσο, ο βασιλέας Ικάριος μαζί με την ποιήτρια σύζυγο του Φανοθέα (η οποία εφεύρε τον εξάμετρο στίχο) και την κόρη τους Ηριγόνη. Τον διάσημο ξένο ο Ικάριος φιλοξένησε στο παλάτι του κατά τον καλύτερο τρόπο κι ο Διόνυσος ευγνώμων, δίδαξε στον Ικάριο την καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή κρασιού, ώστε να θεωρείται έκτοτε ο πρώτος έλληνας οινοποιός της Νότιας Ελλάδας, κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη. Κατά τον Ηρόδοτο μαντείο του θεού Διονύσου είχαν οι Θράκες Σάτρες πάνω στο Φαλακρό (Παγγαίο) όρος, «την οποία πολλοί συγγραφείς εθεώρουν ως πρώτη πατρίδα του θεού του οίνου» (8 σελ. 462,476).«Δεν είναι τυχαίο το ότι ο Διόνυσος πρωτολατρεύτηκε στην Θράκη, γεγονός που συμπίπτει με την εκτεταμένη ανάπτυξη της αμπελουργίας στην περιοχή. Από τα θρακικά φύλα που μετανάστευσαν νοτιότερα, διαδόθηκε η αμπελουργία και η λατρεία του Διονύσου στη Μακεδονία, στη Βοιωτία και στις κοιλάδες του Παρνασσού.» (1 σελ.19) Μιλάμε πάντα για τον Διόνυσο τον Γ΄ γιο του Δία και της θνητής Σεμέλης κόρης του Κάδμου. (6 σελ. 87).
«Δεν είναι τυχαίο το ότι ο Διόνυσος πρωτολατρεύτηκε στην Θράκη, γεγονός που συμπίπτει με την εκτεταμένη ανάπτυξη της αμπελουργίας στην περιοχή. Από τα θρακικά φύλα που μετανάστευσαν νοτιότερα, διαδόθηκε η αμπελουργία και η λατρεία του Διονύσου στη Μακεδονία, στη Βοιωτία και στις κοιλάδες του Παρνασσού.» (1 σελ.19) Μιλάμε πάντα για τον Διόνυσο τον Γ΄ γιο του Δία και της θνητής Σεμέλης κόρης του Κάδμου. (6 σελ. 87).
Ο Διόνυσος Α΄ ήταν γιος του Άμμωνα και της Αμάλθειας που έζησε στην Αφρική. Ο Διόνυσος Β΄ ήταν γιος του Δία και της Ιώ θυγατέρας του Ινάχου. Έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου και δημιούργησε τις μυστηριακές τελετές. 
Άλλωστε ο Πίνδαρος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι, η Θράκη είναι γεμάτη αμπέλια. «Θραϊκίαν γαίαν αμπελόεσαν τα και εύκαρπον». (5 σελ. 84 Αβδηρίταις)
Την εποχή εκείνη βασιλέας τον Αθηνών ήταν ο Πανδίονας και στην Καλυδώνα της Αιτωλίας βασίλευε ο Οινέας γιος του Πορθάωνος και της Ευρύτης έχοντας ως σύζυγο του την Αλθαία κόρη του Θέστιου και της Ευρύθεμης. Ο Διόνυσος επισκέφτηκε και το βασίλειο της Καλυδώνας δωρίζοντας στον βασιλέα Οινέα φυτό αμπέλου. ( 3 σελ.29) « Ο Οινεύς, που ήταν βασιλιάς της Καλυδώνας, πήρε πρώτος το κλήμα από το Διόνυσο» και μάλιστα κατασκεύασε καλό κρασί που πήρε και τόνομα του, οίνος. (και 2 ραψωδία Ξ, 117 σελ.91) Ο περίφημος Διομήδης, ο ήρωας του Τρωικού πολέμου, ήταν εγγονός του Οινέα από τον γιο του Τυδέα.
Βέβαια η οινοφόρος άμπελος, είναι ένα πολυετές φυτό με βιολογικό κύκλο ενός έτους που για χιλιάδες χρόνια ήταν αυτοφυές στην περιοχή μας. Ήδη, σε άγρια κατάσταση, απαντάται σε όλη την ορεινή περιφέρεια του νομού μας από αμνημονεύτων χρόνων. Και φαίνεται ότι τα σταφύλια και το κρασί σημάδεψαν τη ζωή των αρχαιοελλήνων γιατί συνδέθηκαν και με τα ήθη και τα έθιμά τους. Στο νομό μας τα γραφικά Διονυσιακά δρώμενα στα χωριά Καλή Βρύση, Ξεροπόταμο, Μοναστηράκι, Βώλακα, Πετρούσα, Χωριστή κι αλλού «έχουν σαν βάση τις γιορτές, τα πανηγύρια και τις μεταμφιέσεις του θεού Διόνυσου και της ακολουθίας του» και τελούνται από αμνημονεύτων χρόνων. (4 σελ.211).
Έτσι όταν εδώ οι Ηδωνοί Θράκες μεθούσαν κι ο Διόνυσος ήρθε σε σύγκρουση με τον «κρατερό», κατά τον Όμηρο, βασιλέα των Ηδωνών Λυκούργο, η άμπελος ήταν άγνωστο είδος στην Αθήνα!… Κι αυτό αποδεικνύεται από τους πολλούς, παλαιούς, επώνυμους ναούς αφιερωμένους στον θεό Διόνυσο, ο οποίος και λατρεύονταν από τους Ηδωνούς Θράκες προγόνους μας, αλλά και από πολλά κτερίσματα, ενθυμήματα κι αγάλματα τα οποία βρέθηκαν από τυχαίες ανασκαφές. Και βέβαια από τις καταγραφές στα αρχαία φιλολογικά συγγράμματα.
Από την περιοχή των Σιταγρών, σε ένα προϊστορικό οικισμό 14.000 τετρ. μέτρων σε 11 μέτρα βάθος, που ανασκάφτηκε το 1969, ήρθαν σε φως γίγαρτα, δηλαδή κουκούτσια ήμερων σταφυλιών ανάμεσα σε 290 δείγματα σπόρων, τα οποία χρονολογούνται από την τρίτη με τέταρτη χιλιετία π. Χ. «τα αρχαιότερα σταφύλια που ξέρουμε στον κόσμο!» Εδώ, στην πατρίδα του Διόνυσου, με την αξιοπιστία ενός επιτελείου 50 ειδικών ξένων επιστημόνων.(7 σελ.23) 
Στην  γη των πατέρων μας, ήταν διαδεδομένη, εδώ και χιλιάδες χρόνια η Διονυσιακή λατρεία και η αμπελοκαλλιέργεια, σύμφωνα με ανασκαφικές έρευνες οι οποίες έγιναν στους Σιταγρούς, στην Καλή Βρύση και άλλες περιοχές του λεκανοπεδίου της Δράμας. Οι Ηδωνοί Θράκες ήταν από τους εκλεκτούς αρχαίους οινοποιούς, οι οποίοι συνεχίζουν και σήμερα την παράδοση με σύγχρονες επιχειρηματικές μονάδες. 
Η τοπική μυθολογία και ιστορία, με βάση τα αρχαία συγγράμματα, θέλει τον Διόνυσο να μεγαλώνει και να δραστηριοποιείται στη Νησσαία πόλη της Θράκης, στην οποία τον έφερε ο Ερμής κατ΄ εντολή του Δία. Ήταν νόθος γιος του από την όμορφη κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας Σεμέλη και μεταφέρθηκε εδώ το νεογνό για τον φόβο της γυναίκας του Ήρας. Το βρέφος συνόδευε κουστωδία Νυμφών και Μουσών. Όταν μεγάλωσε ο θεός της αμπέλου με τις καλύτερες προϋποθέσεις ξεκίνησε την θεία πορεία του έχοντας ως συνοδούς Σιληνούς, νύμφες, μουσικούς, σάτυρους, και μαινάδες.
Ζώντας μεταξύ των Ηδωνών Θρακών πέρασε στην κοινωνία νέες ιδέες, μυστηριακές τελετές, διασκεδάσεις, κρασί και όργια κι ήρθε σε σύγκρουση με τον συνετό βασιλέα των Ηδωνών Λυκούργο.
Ο Διόνυσος βέβαια ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο. Πήγε στην Αίγυπτο, γύρισε στις Ινδίες κι αλλού, όπως αναφέρεται μέσα στα αρχαία φιλολογικά συγγράμματα. Για τις περιηγήσεις του αυτές έχουν γραφεί ιστορίες πολλές, από κωμικές, μέχρι και πολύ ενδιαφέρουσες και σοβαρές. 
Αναφέρουμε, σε ότι μας αφορά, στη σύγκρουση του θεού Διόνυσου με το βασιλέα των Ηδωνών Λυκούργο. Ο Θεός με τα καμώματα και την ταραχώδη συνοδεία του αναστάτωσε την τοπική συντηρητική κοινωνία των Ηδωνών μεταφέροντας καινοφανείς θεωρίες στους κατοίκους της περιοχής, όπως να τρώνε και να πίνουν και να διασκεδάζουν χωρίς να δουλεύουν. Αυτό όμως δημιούργησε τεράστια κοινωνικά προβλήματα και ο τότε βασιλιάς Λυκούργος έδιωξε κακήν κακώς από τη χώρα του όλη τη Διονυσιακή κουστωδία.
Όμως οι Θεοί του Ολύμπου θύμωσαν και καταδίκασαν τον θνητό βασιλιά με φρικτό θάνατο πάνω στο Φαλακρό. Μια ανθρώπινη τραγωδία εκτυλίχτηκε την οποία ανέδειξαν οι τραγικοί μας ποιητές Ευριπίδης και Σοφοκλής κι αναφέρουν  ο Όμηρος, ο Πίνδαρος και άλλοι αρχαίοι ποιητές.
Με κρασί και γλέντι γιορτάζανε κατά την αρχαιότητα σε όλο το νομό Δράμας και είχαν αφιερώσει πολλούς ναούς στο θεό Διόνυσο. Ο βασικός όμως ναός, ως μητροπολιτικός, προς τιμή του θεού Διονύσου, ήταν πάνω σε μια κορφή του Παγγαίου (Φαλακρού). Ο ναός βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Θρακικής φυλής των Σατρών οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως ιερείς τους Θράκες Βησσούς και μάντισσα είχαν γυναίκα προερχόμενη από τους Δελφούς. Ο ναός των Σατρών ο αφιερωμένος στον θεό Διόνυσο ήταν πασίγνωστος για τους διφορούμενους αλλά επιτυχείς χρησμούς της Πυθίας του. Τον επισκέπτονταν όλοι οι Θράκες. Από τον ναό αυτό πήρε χρησμό κι ο Μέγας Αλέξανδρος πριν αναχωρήσει για την εκστρατεία του στην Ασία το 334 π.Χ. Επίσης το ιερό επισκέφθηκε κι ο πατέρας του μεγαλύτερου Ρωμαίου αυτοκράτορα Γάιου Ιούλιου Οκταβιανού, τον αυτοκράτορα που τιμητικά η Σύγκλητος ονόμασε Αύγουστο (64 π.Χ.-14 μ.Χ.). Ήταν ο ανθύπατος Ρωμαίος Οκτάβιος Γάιος που ήρθε για χρησμό το 62 π.Χ. λίγο πριν εκστρατεύσει κατά των Δάρδανων. Χρησμό για την τύχη του γιου της ζήτησε και η Ολυμπιάδα όταν ο Αλέξανδρος πολεμούσε τους Πέρσες στην Ασία.
Παράλληλοι ναοί, αφιερωμένοι στο θεό Διόνυσο, υπήρχαν και μέσα στη Δράμα και στην περιφέρεια, όπως στην Καλή Βρύση. Στο μουσείο της πόλης υπάρχουν προτομές του Βάκχου και πατητήρι κρασιού. Ο Διόνυσος, είναι ένας πολύμορφος θεός και βρίσκεται πάντα κοντά στους ανθρώπους κι ο οποίος σκόρπιζε χαρά και αισιοδοξία σε όλους. Ανατράφηκε με την φροντίδα Μουσών και Νυμφών σε σπηλιές του Νύσσιου (Φαλακρού) όρους της Θράκης. Το όνομά του σύνθετο από το όνομα του πατέρα του, Διός και τις νύμφες Νυσσαίες ή το βουνό, το πόλισμα και το εύφορο πεδίο Νύσσα.
Η αρχαία τοπική ιστορία είναι ζυμωμένη με πλήθος από μύθους και έχει για επίκεντρο την παραδοσιακή καλλιέργεια της αμπέλου. Η τοπική μυθολογία και τα Διονυσιακά δρώμενα της περιοχής αποτελούν στολίδι για τον τόπο, αλλά και γιατί είμαστε η πρώτη αμπελουργική περιοχή της Ελλάδας από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως αποδεικνύεται κι από την ανακάλυψη από Αγγλους και Αμερικανούς αρχαιολόγους το 1969,  σπόρων σταφυλιών μέσα στον Νεολιθικό οικισμό των Σιταγρών. 
Το κρασί δένει με ένα ρομαντικό συναίσθημα τον Έλληνα παραγωγό και δημιουργεί μαζί του πρότυπες τοπικές ποικιλίες. Μια σχέση δεσμευτικής αγάπης με το προϊόν κι ένα παθιασμένο δέσιμο φιλίας κι αλληλεξάρτησης με αυτό. Και το γεγονός αυτό γέννησε το μύθο και την ιστορία του Διονυσιακού προϊόντος, αφού οι εδώ μελιηδείς1 (οι γλυκείς σαν το μέλι) οίνοι ήταν το αγαπημένο ποτό των Θρακών βασιλέων και το ποτό χαρακτηρίζονταν μελίφρων2 οίνος, δηλαδή οίνος που γλυκαίνει το νου.

Πρασιάδα λίμνη

Από το ύψος του καμένου βουνού της Καβάλας, το λόφο του Αι-Σίλα, το γνωστό «γεντίκι», το μάτι του ταξιδιώτη αγκαλιάζει βορειοδυτικά ένα κατάσπαρτο και πλούσιο κάμπο. Ένα ειδυλλιακό τοπίο, χιλιόπλουμο, με όμορφους οικισμούς και πηγαία νερά. Τα νερά της «χρυσής πεδιάδας», όπως την ονόμαζαν οι τούρκοι κατακτητές. Πηγές γάργαρες που σήμερα δροσίζουν και ποτίζουν την πόλη της Καβάλας και τα προάστιά της.
Γύρω-τριγύρω ορεινοί όγκοι. Μπροστά μας ξανοίγεται το περίγραμμα των βουνών που σχηματίζουν ένα κλειστό κάμπο, το λεκανοπέδιο της Δράμας. Στη βορινή πλευρά είναι το Φαλακρό όρος, το αρχαίο Παγγαίο, που εκτείνεται ανατολικά μέχρι τον Πιερικό κόλπο (Καβάλας) και η ψηλότερή του κορυφή, ο Προφήτης Ηλίας ύψους 2.232 μέτρων, βιγλίζει πάνω στον απέραντο Ηδωνικό κάμπο.
Νότια προς τη θάλασσα η οροσειρά του Συμβόλου με ψηλότερη κορυφή το Πιλάφ-Τεπέ ή Κουσνίτσα ύψους 1956 μέτρων και δυτικά δεσπόζει η κορυφή Καραγκιόζ-Γκιόλ του Μενοικίου όρους ύψους 1963 μέτρων. Μια οπτική πανδαισία πράσινης ομορφιάς και υποβλητικής μεγαλοπρέπειας.
Μέσα σε αυτό το λεκανοπέδιο, μέχρι το 1935, απλώνονταν ελώδεις εκτάσεις και μια τεράστια λίμνη 120 χιλιάδων στρέμματων. Το μυθικό της όνομα, κατά τον Όμηρο είναι Θεστίδια λίμνη. H λίμνη πήρε το όνομά της από τον Θέστιο, το νόθο γιο του Θρακιώτη θεού Άρη και της θνητής Δημοδίκης. Τα νερά της λίμνης κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων «φουσκώνουν» και καταλαμβάνουν έκταση πάνω από 135.000 στρέμματα.
Η λίμνη την εποχή της δόξας της διέθετε πλούσιο απόθεμα αλιευμάτων. Έχουμε πάρα πολλά στοιχεία γι’ αυτό. Από τους Θράκες Πρασιείς μετονομάστηκε σε Πρασιάδα. Νότια της λίμνης ζούσε το δραστήριο αυτό θρακικό φύλο, οι Πρασιείς. Αποζούσαν από το ψάρεμα στην πλούσια λίμνη. Αυτή είναι η πολύ γνωστή ψαροφόρα Πρασιάδα λίμνη του Ηροδότου, όπως χαρακτηριστικά την περιγράφει ο ιστορικός. Έριχνες, λέει, το καλάθι και γέμιζε ψάρια.
Αργότερα όταν έφτασαν οι κατακτητές Ρωμαίοι ήρθε και εγκαταστάθηκε στην περιοχή μεγάλος αριθμός Ρωμαίων εποίκων από την Ιολίτιδα της σημερινής Ιταλίας. Και για να θυμούνται την πατρίδα τους οι Ρωμαίοι νέοι έποικοι μετονόμασαν την Πρασιάδα λίμνη «Ιολίτιδα». Οι Έλληνες, όμως συνήθιζαν να δίνουν στη λίμνη το όνομα της κοντινότερης με αυτή παραλίμνιας πόλης. Έτσι μετά τους αρχαίους Πρασιείς και οι Πραβιώτες την έλεγαν λίμνη του Πραβίου, οι Δραμινοί λίμνη της Δράμας, οι κάτοικοι των Φιλίππων, λίμνη των Φιλίππων, κλπ.
Τη λίμνη αυτή, όταν οι Τούρκοι κατάκτησαν το 1373 την περιοχή και είδαν πόσο πλούσια σε ψάρια ήταν, την ονόμασαν Μπερεκετλή-Γκιόλ, που σημαίνει πλούσια λίμνη, ευλογία Θεού λίμνη και πολύφερνη λίμνη. Βάλτα την έλεγαν οι Έλληνες κατά την τουρκοκρατία κι αργότερα.
Όμως, όλος ο κάμπος την εποχή των βροχοπτώσεων, Άνοιξη και Φθινόπωρο, ήταν πάντα κατακλυσμένος με πολλά νερά. Και όταν αποσύρονταν τα βροχόνερα, το καλοκαίρι και την εποχή της ξηρασίας, σχηματίζονταν γύρω από τη λίμνη έλη. Τα κουνούπια έβρισκαν μέρος να αναπαραχθούν και η ελονοσία το καλοκαίρι έστηνε χορό μέσα στη Βάλτα στέλνοντας στο θάνατο εκατοντάδες Δραμινούς. Γι’ αυτό ο πληθυσμός εγκατέλειπε τον κάμπο και κατέφευγε στα ορεινά, στα μεσόγεια του νομού, όπου και είχαμε εντυπωσιακή πληθυσμιακή και οικονομική ανάπτυξη, ενώ δημιουργήθηκαν στην ενδοχώρα και αξιόλογα κεφαλοχώρια.
Η μεγάλη Πρασιάδα λίμνη, τότε, έβρεχε την Ελευθερούπολη (Πράβι) και τα νερά της έφταναν μέχρι τον Αμυγδαλεώνα και χτυπούσαν πάνω στα τείχη των Φιλίππων. Η αγαπημένη γραφική Ιολιανή λίμνη των Ρωμαίων έγλυφε με τη δροσιά της τα πόδια του Ματίκιου όρους, του σημερινού Παγγαίου και τα απόνερά της σχημάτιζαν θανατηφόρα έλη γύρω από το καλυβοχώρι Καλαμπάκι, ενώ ήταν πλημμυρισμένο το σημερινό χωριό Μαυρολεύκη. Μια λίμνη εξαιρετικά θεαματική και απέραντη. Αλλά και μια λίμνη κυρίαρχη με το υγρό μεγαλείο της πάνω στο μεγάλο κάμπο της Ηδωνίδας χώρας από την ομίχλη των προϊστορικών χρόνων και μέχρι πριν από εβδομήντα χρόνια.
Τις όχθες της λίμνης και τα βαλτόνερα κάλυπταν τεράστιοι καλαμιώνες και πλατύφυλλα αιωνόβια δένδρα. Ένα αληθινά οργιαστικό και σύνωρα μαγευτικό κι ευφρόσυνο φυσικό τοπίο, μέσα κι έξω από τη λίμνη.
«Λαπατιές χονδρόφυλλες, παχιές, με μεγάλα άπλυτα σκληρά φύλλα πλάι σε ραγάζια, δύο μέτρα ψηλά πάνω από τα σκούρα νερά, θροούσαν σφυρίζοντας στο πρώτο αεράκι. Πλατύφυλλες νυμφαίες, άπλωναν νωχελικά όλη τη μεγαλοπρέπειά τους γεμάτες μυστήριο κι ύποπτη σιωπή. Και καλαμιές… καλαμιές… Πολλά καλάμια, τεράστια, ως τέσσερα μέτρα, υψώνονταν σαν απροσπέλαστο ολοπράσινο τείχος το Καλοκαίρι και σαν χρυσοκίτρινο αποτρεπτικό κάστρο-σύνορο το Χειμώνα. Κι εδώ κι εκεί βάγιες, τα σεκίτια των τούρκων, που με τις βέργες τους οι παραλίμνιοι οικιστές πλέκοντας με δεξιοτεχνία κατασκεύαζαν τα περίφημα και γερά κοφίνια. Ήταν απαραίτητα για άχυρα και καπνά και για εργαλεία στο ψάρεμα. Αλλά κατασκεύαζαν κι άλλα πράγματα, μια ποικιλία από αντικείμενα για πολλαπλές χρήσεις.» (1 σελ.2)
Βέβαια δεν έλειπαν οι λεύκες και οι ιτιές του νερού. Και μαζί οι κρεμοκλάδες κλαίουσες, σα νύφες πανέμορφες και ντροπαλές, που στόλιζαν τις ακρολίμνιες παραλίες.
Πράγματι οι όχθες της λίμνης, σε όλο το απέραντο μήκος της, ήταν καταπληκτικά όμορφες και γραφικές. Και τις αστροφεγγιές ο ουρανός καθρεπτίζονταν μέσα στη μυστηριακή και σαγηνευτική αγκαλιά της Πρασιάδας λίμνης. Λες και σε καλούσε να βυθιστείς στα σπλάχνα της κι εκεί να αναζητήσεις το ιστορικό μεγαλείο του τόπου σου. Να αναβαπτιστείς στην ένδοξη ιστορική πορεία των προγόνων σου ώστε να πληρωθεί η απογυμνωμένη ψυχή σου από ιδανικά κι αρχές που μας έλειψαν τόσο πολύ.
Την ημέρα καθώς ταξίδευες με τις ιδιόμορφες βάρκες για το Πράβι, έβλεπες μέσα στα διάφανα νερά να καθρεπτίζονται οι επιβλητικές δασωμένες πλαγιές με τις οξιές και τις καστανιές, τα έλατα και τις βελανιδιές και τα πλατύφυλλα τεράστια πλατάνια που αγκάλιαζαν, τότε, όλη τη βορινή πλευρά του Συμβόλου όρους, του Βίβλινου βουνού, όπως το αποκαλέί ο ποιητής Επίχαρμος ο Κείος (5ος αιώνας π.Χ.). Σύμβολο λεγότανε το σημερινό Παγγαίο. Έτσι αναφέρεται από το διάσημο έλληνα ιστορικό Δίωνα τον Κάσιο (155-235 π.Χ.) κι έτσι το ονομάζουν όλοι οι χαρτογράφοι-γεωγράφοι έλληνες και ξένοι, από αρχαιοτάτων χρόνων.
Ο Νικησιανιώτης συγγραφέας Τριαντάφυλλος Ράντσιος, που ευτύχισε να χαρεί τα διάφανα νερά της Πρασιάδας λίμνης γράφει.
«Οι κάτοικοι της Νικήσιανης ασχολούνταν με το ψάρεμα στη Βάλτα. Είχε πολύ καλά ψάρια, κυρίως μικρόψαρα, αγριβάδια και τούρνες κι ολίγα χέλια και γουλιανούς. Οι κάτοικοι επίσης ασχολούνταν με τις ψάθες. Ένα ειδικό χόρτο που φύτρωνε στη λίμνη. Κι εκτός από τις σπιτικές ανάγκες στρώνανε τις ψάθες και στα δωμάτια αντί για χαλιά.» (2)
Τόσο όμορφα και πλουμιστά ήταν!… Και συνεχίζει. «Και τροφοδοτούσαν με χαλιά όλα τα χωριά του κάμπου κι έφταναν, τα έργα των χεριών τους, μέχρι το Νευροκόπι και την Άνω Βροντού. Επίσης χρησιμοποιούσαν τις ψάθες για να σκεπάσουν τον καπνό, αλλά ήταν χρήσιμες και στην επεξεργασία του καπνού, στην συσκευασία και στην δεματοποίησή του, καθώς και σαν περιτύλιγμα στις ντάνες, προκειμένου να τις κάνουν εξαγωγή σε όλο τον κόσμο.»
Και κλείνει λέγοντας. «…η Βάλτα ήταν και εστία κουνουπιών… έκανε θραύση η θέρμη… όλα τα σπίτια είχαν ένα δύο άτομα το καλοκαίρι ξάπλα.» (2)


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
  1. Θωμάς Σαββίδης: Ομήρου άμπελος εκδόσεις Αφών Κυριακίδη Θεσ/νίκη 2003
  2. Όμηρος: Ιλιάδα εκδόσεις Ντιακοστίνι Αθήνα 2005 τόμος 2ος μετάφραση Γιώργου Παπασπύρου
  3. Απολλόδωρος ο Αθηναίος: Βιβλιοθήκη τόμος 1ος εκδόσεις Γεωργιάδης μετάφραση Ι. Μ. Χατζηφώτης
  4. Τηλέμαχος Τσελεπίδης: Δράμα Ηδωνίδα γη και Πρασιάδα λίμνη εκδόσεις Αφών Κυριακίδη β΄ έκδοση Θεσ/νίκη 2000
  5. Πίνδαρος: (522-448 π.Χ.) Πινδάρου Ωδαί τόμος 2ος εκδόσεις Γεωργιάδης μετάφραση Β. Τάσου
  6. Διόδωρος ο Σικελιώτης:Ιστορική βιβλιοθήκη τόμος 3ος εκδόσεις Γεωργιάδη
  7. Δραμινά Χρονικά: Φ. Μ. Πέτσα : Στον κάμπο της Δράμας περί το 4.000 π. Χ. έκδοση Νομαρχίας Δράμας Δράμα 1980
  8. JeanRichepin: Ελληνική Μυθολογία τόμος 1ος εκδόσεις Περγαμηναί Αθήναι 1954

Τα Ιερά του ΘΕΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ στην χώρα των Ηδώνων






Στη χώρα των Ηδωνών, κατά τις μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων, υπήρχαν τα ακόλουθα ιερά:

α. Ιερό του θεού στο όρος Παγγαίο

Κατά τον Πλούταρχο το όνομα του το όρος το πήρε από τον Παγγαίο, που ήταν γιος του θεού Άρη και της Κριτοβούλης.
Στα ομηρικά χρόνια ονομαζόταν Νύσσα και αργότερα Καρμάνιο.
Οι πρώτοι κάτοικοι του ονομάζονταν Δερρίοπες,
από τα δέρματα που φορούσαν και ζούσαν με το ψάρεμα και το κυνήγι, σημειώνει ο Πλούταρχος.

Προφανώς κατάλοιπο αυτού του τρόπου ενδυμασίας των Δερριόπων
αποτελεί και η σκευή των δρώντων στο

Μοναστηράκι,
στη Νικήσιανη,
στην Καλή Βρύση,
στην Πετρούσα
και στους Πύργους κατά το τριήμερο 6-8 Ιανουαρίου.

Ο Ηρόδοτος αναφερόμενος σ' αυτό γράφει τα ακόλουθα :

«Ταύτας μεν δη τας πόλιας τας παραθαλάσσιας τε και Ελληνίδας εξ ευωνύμου χειρός απεργών παρεξήιε, έθνεα δε Θρηίκων των της χώρης οδόν εποιέετο τοσάδε,

Παίτοι ,
Κίκονες ,
Βίστονες ,
Σαπαίοι ,
Δερσαίοί,
Ήδωνες,
Σάτραι .Τούτων αι μεν παρά θάλασσαν κατοικημένοι εν τήσι νηυσί είποντο.

Οι δε αυτών την μεσόγαιαν οικέοντες καταλεχθέντες τε υπ' εμού, πλην Σατρεων οι άλλοι πάντες πεζή αναγκαζόμενοι είποντο.
Σάτραι δε ουδενός κω ανθρώπων υπήκοοι εγένοντο, όσον ημείς ίδμεν, αλλά διατελεύσι το μέχρι εμεύ αιεί εόντες ελεύθεροι μούνοι Θρηίκων-οικέουσί τε γαρ όρεα υψηλά, ίδησί τε παντοίησι και χιόνι συνηρεφέα, και εισίτα πολέμια άκροι.
Ούτοι οι του Διονύσου το μαντήιόν εισι εκτημένοι-
το δε μαντήιόν τούτο έστι μεν επί των ορέων των υψηλοτάτων,
Βησσοί δε των Σατρέων εισί οι προφητεύοντες του ιερού,
πρόμαντις δε η χρέωσα κατάπερ εν Δελφοίσι ,
και ουδέν ποικιλώτερον.

Αυτές λοιπόν τις παραθαλάσσιες ελληνικές πόλεις αφήνοντας στα αριστερά του ο Ξέρξης προχωρούσε.
Θρακικοί δε λαοί, που μέσα από τις χώρες τους περνούσε, ήταν οι εξής:

|οι Παίτοι,
οι Κίκονες,
οι Βίστονες,
οι Σαπαίοι,
οι Δερβαίοι,
οι Ηδωνοί
και οι Σάτραι.Από αυτούς όσοι κατοικούσαν στα παράλια ακολουθούσανε με το ναυτικό, ενώ όλοι οι άλλοι, όσοι κατοικούν στα μεσόγεια, εκτός από τους Σάτρες, υποχρεώθηκαν να ακολουθήσουν το πεζικό.

Οι Σάτρες, όσο ξέρω εγώ, δεν υποδουλώθηκαν ποτέ μέχρι σήμερα σε κανένα, παρά μόνο αυτοί από τους θράκες εξακολουθούν ως τα δικά μου χρόνια να μένουν ελεύθεροι, γιατί κατοικούν επάνω σε ψηλά βουνά σκεπασμένα από κάθε είδους δάση και από χιόνια και είναι εξαίρετοι πολεμιστές. Αυτοί είναι που έχουν το μαντείο του Διονύσου.
Το μαντείο αυτό είναι επάνω στο πιο ψηλό βουνό (= κορυφή)
και εκείνοι που είναι προφήται στο ιερό αυτό είναι οι Βησσοί από το λαό των Σατρών.
Και, όπως ακριβώς και στους Δελφούς, η προμάντις που δίνει τους χρησμούς είναι γυναίκα. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο εξαιρετικό».

Την επιστασία του ιερού του Διονύσου, που βρισκόταν μέσα στην επικράτεια των Σατρών, λαού ανυπότακτου, κατά τη μαρτυρία του Ηροδότου , την είχαν οι Σάτρες, που παράλληλα εκμεταλλεύονταν και ένα μεγάλο μέρος από τα μεταλλεία χρυσού και αργύρου του Παγγαίου, κάτι που τους έδινε τεράστια δύναμη οικονομική και τους παρείχε τη δυνατότητα καλύτερου πολεμικού εξοπλισμού, γεγονός που μαζί με τη γεωγραφική τους θέση εξηγεί και το ανυπότακτο


Και ενώ την επιστασία του ιερού του θεού την είχαν οι Σάτρες,
θρησκευτικοί επόπτες ήσαν οι Βησσοί ,
που ανήκαν στη φυλή των Σατρών.
Αυτοί ήταν εκείνοι που ερμηνεύανε τα «σημεία» του θεού.
Αν ήταν όνειρα, τα εξηγούσαν, ενώ, όταν εκφράζονταν με λόγια τα «σημεία» του θεού, τότε οι Βησσοί συναρμολογούσαν τις κραυγές του εκστασιασμένου πρόμαντη και τις μεταδίδανε ως χρησμό στους πιστούς, με γυναίκα κατά το πρότυπο της Πυθίας.

Στο κείμενο του Ηροδότου, που αναφέρεται στο ιερό του θεού,
γίνεται ένας παραλληλισμός με αυτό του μαντείου των Δελφών, γεγονός από το οποίο διαφαίνεται η φήμη και η εμβέλεια του διονυσιακού μαντείου .
Τέλος η φράση του Ηροδότου «ουδέν ποικιλώτερον» μας οδηγεί στη σκέψη ότι γύρω από το διονυσιακό μαντείο είχαν κυκλοφορήσει διάφορες φήμες, στις οποίες αποφεύγει να αναφερθεί ο ιστορικός.
Στο ιερό του θεού στο Παγγαίο αναφέρεται και ο σκηνικός φιλόσοφος Ευριπίδης :

Κρυπτός δ' εν άντροις της υπαργύρουχθονός ανθρωποδαίμων κείσεται βλέπων φάος, Βάκχου προφήτης, ώστε Παγγαίου πέτραν ώκησε, σεμνός τοίσιν ειδόσιν θεός.

(= Σαν ανθρωπόθεος όμως μέσα στα άντρα θα μένει ασημογής και φως θα βλέπει, όπως στου Παγγαίου θρόνιασε το βράχο ο προφήτης του Βάκχου, πουλογιέται θεός και τον τιμούν αυτοί που ξέρουν) .

Πού ακριβώς βρισκόταν το μαντείο του Διονύσου δε μας το προσδιορίζει με σαφήνεια καμιά πηγή. Εννοείται σε ποια από τις κορυφές.
Ο Κασόν το 1930 θέλησε να βρει στο Παγγαίο τα ίχνη του.
Στη θέση «Ασκητότρυπα», όταν ερευνούσε για το μαντείο, βρήκε μόνο μερικά λείψανα νεολιθικής και ρωμαϊκής εποχής.
Τι όμως ζητούσε να βρει ο Κασόν;
Μαρμάρινα κτίσματα δεν υπήρχαν την εποχή εκείνη.
Τα μαντεία ήταν κατασκευές πρόχειρες κάτω από κάποια δρυ συνήθως, που το θρόισμα του ανέμου κινούσε τα φύλλα της και αυτός ο ήχος θεωρούνταν ως θεϊκό μήνυμα, το οποίο ενέπνεε τη μάντισσα.


β. Το ιερό του Διονύσου στην Καλή Βρύση Δράμας


Σε απόσταση 2,5 χιλιομέτρων από το χωριό Καλή Βρύση
(παλιά Γκόρνιτσα) βρίσκεται σε τεχνητό λοφίσκο το ιερό του Διονύσου.

Γύρω στο 1921 πραγματοποιήθηκε από τους L. Renaudin και J. Charbonneaux μικρής έκτασης δοκιμαστική έρευνα.
Συστηματικά με την έρευνα του ιερού ασχολήθηκε η ΙΗ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, και συγκεκριμένα η αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη, από το 1991.

Το ιερό είναι ορθογώνιο κτίριο με διαστάσεις 34,60 Χ16.
Οι ανασκαφικές έρευνες έφεραν στο φως πολύτιμα για την ιστορική έρευνα της εποχής και της περιοχής στοιχεία, όπως οινοχόες, σκύφους, ένα από τα αγαπητά σκεύη του θεού και των οπαδών του, κάνθαρους, κρατήρες και ειδώλια ανδρικών και γυναικείων μορφών.
Ένα μάλιστα από αυτά είναι μασκοφόρο και πανομοιότυπο με το σύγχρονο μπαμπούγερο της Καλής Βρύσης, αποτελεί δηλαδή τον πρόδρομο του.
Βρέθηκαν ακόμη νομίσματα και απομεινάρια από καμένα ξύλα,
γεγονός που οδηγεί στην άποψη ότι η καταστροφή του ιερού προήλθε από τεράστια πυρκαγιά.

Χρονολογικά το ιερό ανήκει στα τέλη του 4ου και τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα.
Κατά την άποψη της Κατερίνας Περιστέρη, η οποία ανέσκαψε το ιερό, ίσως η καταστροφή του να προήλθε από τους Γαλάτες, οι οποίοι περάσανε από την περιοχή μετά τη μάχη της Λυσιμάχειας, όπου νικήθηκαν το 277 π.Χ. από τον Αντίγονο Γονατά , αφού πρόλαβαν να προξενήσουν μεγάλες καταστροφές στη Βόρειο Ελλάδα.
Ένα από τα θύματα τους και το ιερό του Διονύσου στην Καλή Βρύση.
Η Χάιδω Κουκούλη αναφερόμενη σε ανακοίνωση της Κατερίνας Περιστέρη «Ανασκαφική έρευνα στην Καλή Βρύση Δράμας» γράφει:

«... η Κατερίνα Περιστέρη εντοπίζει σε ορισμένα ευρήματα στοιχεία διονυσιακής λατρείας στο κτήριο- αυτά όμως, κατά την άποψη μου, δεν είναι ισχυρά για να διασφαλίσουν την ταύτιση του κτηρίου με ιερό του Διονύσου».
(Χ. Κουκούλη Χρυσανθάκη, Η Δράμα και η περιοχή της από τη νεολιθική εποχή ως τα τέλη της αρχαιότητας, Ανακοίνωση στη Β' Επιστημονική Συνάντηση, Η Δράμα και η περιοχή της», Δράμα 18-22 Μαΐου 1994, σ. 49-104).
Πάντως, αν λάβουμε υπ' όψη μας ότι κατά την αρχαιότητα
ως τόποι λατρείας θεωρούνταν δάση, πηγές, τεράστια δέντρα,
αλλά και σπήλαια,
νομίζουμε ότι δεν αμαρτάνουμε, αν αποδεχθούμε το κτήριο ως πιθανό ιερό του θεού Διονύσου.
Και ενώ στην πιο πάνω εισήγηση της η Κ. Περιστέρη αναφέρει ότι στο «χώρο Α» του ιερού αποκαλύφθηκαν τελετουργικά αγγεία και μικροευρήματα που σχετίζονται με τη διονυσιακή λατρεία, στην ίδια εισήγηση της σημειώνει:
«Πολλοί καλοπελεκημένοι δόμοι χρησιμοποιήθηκαν στα νεώτερα σπίτια του χωριού σαν οικοδομικό υλικό, στερώντας έτσι την έρευνα μας από κάποια επιγραφή ή άγαλμα, τους τρανταχτούς μάρτυρες που αναζητούνται συνήθως για την απόδειξη κάποιας λατρείας.
Πιθανότατα χάθηκαν για πάντα τέτοια σημάδια ταύτισης του χώρου».
Δε νομίζουμε ότι αυτή η ομολογία της Κ. Περιστέρη οδηγεί σε αμφιβολία για την ταυτότητα του χώρου ως ιερού.
Γιατί τι μας εμποδίζει να υποστηρίξουμε ότι το κεφάλι του πωγωνοφόρου Διονύσου των ρωμαϊκών χρόνων από την περιοχή της Καλής Βρύσης καθώς και η επιγραφή, η αναφερομένη στο Διόνυσο, που βρέθηκε στην περιοχή της Χαριτωμένης, όμορης σχεδόν της Καλής Βρύσης, προέρχονται από το πιο πάνω ιερό, τη στιγμή που δεν επισημαίνεται ανάλογο ιερό στην περιοχή αυτή;
Ίσως, όταν κάποια στιγμή το αρχαιολογικό νυστέρι διανοίξει σε βάθος και πλάτος τα σπλάχνα της χώρας των Ηδωνών, σταθούμε τυχεροί να έχουμε ως ανεκτίμητη κληρονομιά και άλλες επιγραφές και αγάλματα, που να θεμελιώνουν την άποψη ότι στο κτήριο της «Μικρής Τούμπας» της Καλής Βρύσης λατρεύτηκε για αιώνες ο λαϊκός θεός της διασκέδασης, του κεφιού και της αισιοδοξίας, ο πολύπαθης και πολυταξιδεμένος Διόνυσος, ο «ιδών πολλών ανθρώπων άστεα».
Ο Στ. Μερτζίδης (Αι χώραι του παρελθόντος, σελ. 44) παραθέτει την ακόλουθη άποψη του Ε. Ruckert σχετικά με την παρουσία των Γαλατών στην περιοχή της σημερινής Προσοτσάνης:
«Οι Πρώσοιμετά των Γαλατών δις ήλθον ε ν Μακεδονία, εισβαλόντες εχθρικώτατα εν τη χώρα ταύτη, εν η βεβαίως εγκατέλειψαν και το εθνικόν όνομα των.
Ήλθον ούτοι εις τα μέρη ταύτα περί τα έτη 279 και 274 π.Χ.,

ώστε η Πρωσσοτσάνη, ήτις προ της εποχής ταύτης έφερεν έτερον όνομα, κατοικουμένη υφ' ετέρων λαών ελληνικής καταγωγής, ωνομάσθη, ως υποτίθεται, ούτως εκ της διαβάσεως των Πρώσσων,

οίτινες αναμφιβόλως είχον αποικίαν ενταύθα και των οποίων το όνομα ετυμολογείται εκ του Portzen, το οποίο σημαίνει λαόν διαιρούντα, διασχίζοντα και συντρίβοντα παν το προστυχόν».
Αν λάβουμε υπ' όψη μας τη μαρτυρία του Ruckert, τότε η καταστροφή του ιερού από τη βανδαλιστική συμπεριφορά των Γαλατών πρέπει να συντελέστηκε ανάμεσα στα έτη 279 και 274 π.Χ.
Αν τελικά η καταστροφή του ιερού προήλθε από τους Γαλάτες, τότε πιο πιθανή χρονολογία της καταστροφής του πρέπει να θεωρείται ή το έτος 279 ή 278 π.Χ., αφού οι Γαλάτες μετά την ήττα τους από τον Αντίγονο Γονατά στη Λυσιμάχεια το 277 π.Χ. πέρασαν στην Ασία και εγκαταστάθηκαν στη Μ.Ασία (Γαλατία).


γ. Ιερό του Διονύσου στη Δράμα
Μολονότι στην περιοχή της Δράμας βρέθηκαν επιγραφές από τις οποίες συνάγεται η ευρύτατα διαδεδομένη λατρεία του θεού Διονύσου, καθώς και προτομές του, όμως ακόμη αναζητείται το ιερό του θεού στον αρχαίο οικισμό τηςΔράμας
Υποθέτουμε ότι το ιερό του θεού πρέπει να βρισκόταν κάπου στο κέντρο του αρχαίου οικισμού της Δράμας, και συγκεκριμένα στο χώρο όπου τον 10ο ή 110 μ.Χ. αιώνα έχει ανεγερθεί ναός επ' ονόματι της Παναγίας, από τον άρχοντα της εποχής εκείνης Αλέξιο Μανιακή, ο σημερινός ναός της Αγίας Σοφίας, τον οποίο οι Τούρκοι ονομάζανε

Αγιά Σόφια Τζαμισή..Την υπόθεση μας αυτή τη στηρίζουμε στα εξής:

Σε μικρή απόσταση από το ναό της Αγίας Σοφίας βρέθηκε μαρμάρινο βάθρο αγάλματος του θεού με την επιγραφή ¦. \...^ΡΌΚΙ\ΕΟΥΣ
ΙΕΡΗΤΕΥΣΑΣΔΙΟΝΥΣΩΙΟ χώρος όπου βρέθηκε το βάθρο, το οποίο στα μεταγενέστερα χρόνια μετατράπηκε σε λεκάνη, ήταν τα τοιχώματα του ξηροχειμάρρου (τσάι), ο οποίος διασχίζει την πόλη τηςΔράμας.
Ο όγκος και το βάρος του βάθρου δύσκολα επιτρέπουν τη μετακίνηση του σε μεγάλη απόσταση. Αν δε λάβουμε υπ' όψη μας ότι το έδαφος στο σημείο εκείνο είναι κατωφερές, τότε εύκολα εξηγείται η μετακίνηση του κυλιόμενο. Προφανώς η απομάκρυνση του από τον αρχικό χώρο της τοποθέτησης του μαρτυρεί και συναισθήματα απαλλαγής του από την παρουσία του.
Είναι γνωστό ότι ο χριστιανισμός στην προσπάθεια του να υπερισχύσει της μακροχρόνιας παρουσίας της ειδωλολατρίας έκτισε στους χώρους, όπου υπήρχαν κέντρα λατρείας ή ιερά παγανιστικά, ιερούς ναούς.
Ίσως κάτι τέτοιο να συνέβη και με την οικοδόμηση του ιερού ναού της Αγίας του Θεού Σοφίας.
Ακόμη η περιοχή που βρίσκεται έξω από τα όρια του αρχαίου οικισμού ήταν αμπελόφυτη.

Ένα μέρος αυτής της περιοχής, που δε δέχθηκε ακόμη την επέλαση της οικοδομικής μανίας, εξακολουθεί να είναι αμπελόφυτο.
Και είναι αυτονόητο ότι αμπελόφυτοι χώροι εύλογα κέρδιζαν την προτίμηση των οπαδών του θεού Διονύσου για ανέγερση ιερών του και την τέλεση της λατρείας του.

Τέλος, ευρήματα από το ιερό του Διονύσου εντοπίστηκαν στην κοίτη του πιο πάνω ξηροχειμάρρου μαζί με συρροή χωμάτων, τα οποία προέρχονταν από διάνοιξη θεμελίων οικοδομής .
Και τέτοιοι οικοπεδικοί χώροι, οι οποίοι φιλοξενούν στα έγκατα τους αρχαιότητες είναι κυρίως όσοι βρίσκονται μέσα στο ιστορικό κέντρο τηςΔράμας .


Βιβλιογραφία

Χ. Κουκούλη - Χρυσανθάκη, Αρχαίος οικισμός στο Καλαμπόκι Δράμας, Γ Επιστημονική συνάντηση «ΗΔράμα και η περιοχή της», Δράμα 21-24 Μαΐου 1998, σ. 3920.
Όλγας Α. Κυβετού, Τιμητικός τόμος επί τω ιωβηλαίω του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φιλίππων Νεαπόλεως Θάσου Χρυσοστόμου, Καβάλα 1960.
Γ. Κ. Χατζοπούλου, Εθνικό μας χρέος η ανάδειξη του ιστορικού κέντρου της Δράμας,
εφ. Πρωινός Τύπος, 21-11-2000 και Α. Κουντουρά Χ. Μπακιρτζή,

Η Αγία Σοφία Δράμας, Η Δράμα και η περιοχή της, Δράμα 24-25 Νοεμβρίου 1989

Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2016

Ισχυρός αντικαρκινικός χυμός αποτοξίνωσης του συκωτιού


Χυμός αποτοξίνωσης για το συκώτι με 6 συστατικά.
Σύμφωνα με τους γιατρούς, η καλή κατάσταση του ήπατος είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για τη διατήρηση της συνολικής υγείας. Συνεπώς, η αποτοξίνωση του παρέχει πολυάριθμα οφέλη.
Δείτε αναλυτικά Κανείς δεν μπορεί να είναι υγιής χωρίς ένα δυνατό & καθαρό συκώτι
Δηλαδή, το ήπαρ μπορεί να αντιμετωπίσει σημαντικές βλάβες που προκλήθηκαν λόγω:
κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, σωματικής αδράνειαςμολυσμένου περιβάλλοντος, χρήσηςαλκοόλ και ανεπαρκής πρόσληψης θρεπτικών τροφίμων, τα οποία θα το αναγκάσουν να συσσωρεύσειτοξίνες υπό μορφή λίπους.Δείτε και Λιπώδες ήπαρ: Πρόληψη και εναλλακτική αντιμετώπιση
Έτσι, προκειμένου να σταματήσετε αυτή τη διαδικασία, πρέπει να αποτοξινώσετε το συκώτι σας.
Αυτός ο νόστιμος, φυσικός, με 6-συστατικά αποτοξινωτικός χυμός θα σας βοηθήσει αποτελεσματικά, ενώ θα λειτουργήσει και αντικαρκινικά.
Η διαδικασία καθαρισμού του ήπατος περιλαμβάνει τη χρήση μιας εύκολα εύπεπτης τροφής. Αυτός ο ισχυρός χυμός θα σας παρέχει πολλά σημαντικά θρεπτικά συστατικά, αντιοξειδωτικά και ηλεκτρολύτες.
πώς θα τον προετοιμάσετε:
Συστατικά:
· 6 βιολογικά λαχανοφύλλα από σέσκουλα ή καλέ
· ½ βιολογικό λεμόνι, αποφλοιωμένο
· 2 βιολογικά κόκκινα μήλα (πλυμένα και κομμένα)
· ½ ίντσα ρίζα τζίντζερ 
· 1 βιολογικό παντζάρι (πλυμένο και καθαρισμένο)
· 3 βιολογικά καρότα (πλυμένα και καθαρισμένα)
Μέθοδος προετοιμασίας:
Χρόνος προετοιμασίας: 8 λεπτά
Μερίδες: 2-4
Βάζουμε όλα τα υλικά σε ένα μπλέντερ ή αποχυμωτή. Εάν χρησιμοποιείτε μπλέντερ, πρέπει να προσθέσετε 1-2 φλυτζάνια του νερού κατά την προετοιμασία, και έπειτα να το σουρώσετε. Εάν χρησιμοποιείτε έναν αποχυμωτή, απλά ανακατέψτε καλά τα συστατικά.
Σερβίρετε το χυμό με λίγο πάγο.
Μπορείτε να αποθηκεύσετε το υπόλοιπο του χυμού σε ένα βάζο.
Οφέλη για την υγεία
Καλέ-Λαχανίδες ή σέσκουλα.
Το καλέ είναι ένα φυτό πλούσιο σε χλωροφύλλη, που αποβάλει τις τοξίνες από το αίμα και εξουδετερώνει τα τοξικά βαρέα μέταλλαφυτοφάρμακα και χημικά.Δείτε και Σέσκουλα, Λαχανίδες ή Kale: η νέα τάση στην υγιεινή διατροφή
Λεμόνι.
Τα εσπεριδοειδή φρούτα όπως τα λεμόνια, τα οποία είναι πλούσια σε βιταμίνη C, συνθέτουν τις τοξίνες σε ουσίες που μπορούν να απορροφηθούν εύκολα από το νερό και έτσι ενισχύουν τη λειτουργία του ήπατος.Δείτε και Λεμόνι Το Θαυματουργό
Τα μήλα.
Τα μήλα είναι πλούσια σε ενώσεις που είναι χρήσιμες για τη διαδικασία του καθαρισμού και την απόρριψη τοξινών από το πεπτικό σύστημα.Δείτε και 10 τρόποι να βελτιώσετε την υγεία σας, απλώς τρώγοντας μήλο
Ρίζα τζίντζερ.
Το τζίντζερ είναι εξαιρετικά χρήσιμο στη θεραπεία πεπτικών προβλημάτων όπως το φούσκωμα, ο μετεωρισμός, και η δυσκοιλιότητα.και ένα καλό αντικαρκινικό: Τζίντζερ: 100% αποτελεσματικότερο από τα φάρμακα για τον καρκίνο!
Παντζάρι και καρότο
Τα παντζάρια και τα καρότα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε β-καροτένιο (προ-βιταμίνη Α) και ταφλαβονοειδή των φυτών, τονώνουν και βελτιώνουν την ηπατική λειτουργία.
Δείτε και Παντζάρι για βελτίωση όρασης, λιπώδους ήπατος, αποσυμφόρηση εντέρου
Ποια είναι τα οφέλη του καρότου στην υγιεία μας
Και συγκρατούμε ότι το β-καροτένιο στην φυσική του μορφή έχει ισχυρή αντικαρκινική δράση: Βιταμίνη Α και β-καροτένιο: Συμπληρώματα και καρκίνος
«Τροφή»: Ιδανικός σύμμαχος για την υγιεία, τον καθαρισμό του ήπατος, αλλά και την αναγέννησή του είναι το: Γαϊδουράγκαθο περιορίζει τις βλάβες, αποτοξινώνει & αναπλάθει το συκώτι 
Διαθέτω εξαιρετικής ποιότητας βιολογικό γαϊδουράγκαθο ως συμπλήρωμα διατροφής, ώστε να εξασφαλίσετε όλες τις παραπάνω δράσεις του στο έπακρο. 
Όσοι ενδιαφέρεστε, να βελτιώσετε την υγιεία σας με την χρήση του, επικοινωνήστε αφήνοντας το μήνυμά σας στο μέιλ: life@proionta-tis-fisis.com
μην περιμένετε να πάθετε πρώτα, το συκώτι ΔΕΝ ειδοποιεί: Το συκώτι μας, μας εξομολογείται και μας συμβουλεύει… 
υπάρχουν μόνο υποψίες και γι` αυτό μπορεί να την πάθουμε χωρίς να το καταλάβουμε: 9 ενδείξεις ηπατικής βλάβης που πρέπει οπωσδήποτε να ελέγξετε 
Στην ενότητά μας, «Αποτοξίνωσις», θα βρείτε πολλές συμβουλές, τρόπους και συνταγές να απομακρύνετε τις βλαβερές τοξίνες από τον οργανισμό σας!
Πηγή: househealthonline.com
Τυχόν αναδημοσίευση, παρακαλώ να συνοδεύεται από:
Επιμέλεια/Απόδοσή: proionta-tis-fisis.com