Αναγνώστες

Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 2012

Ιουλιανός (331 – 363)



 Ιουλιανός
Αυτοκράτωρ του Βυζαντίου από το 361 έως το 363 μ.Χ. Γεννήθηκε το 331 στην Κωνσταντινούπολη ως Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός και ήταν γιος του Ιουλίου Κωνστάντιου, ετεροθαλούς αδελφού του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Προσπάθησε να επαναφέρει την ειδωλολατρία στην Αυτοκρατορία και από τους Εθνικούς αποκαλέστηκε Μέγας. Για τους Χριστιανούς και την Ιστορία είναι ο «Παραβάτης» και ο «Αποστάτης», ενώ του αποδίδονται τα επίθετα «Ειδωλιανός», «Αδωναίος», «Καυσίταυρος» και «Πισαίος».
Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε από τον σκύθη ευνούχο Μαρδόνιο, ο οποίος εμφύσησε στον νεαρό Ιουλιανό την αγάπη για την Αρχαία Ελλάδα. Μετά τη συνομωσία του εξαδέλφου του, αυτοκράτορα Κωνστάντιου Β’, εναντίον μελών της οικογένειάς του, ο Ιουλιανός μετέβη μαζί με τον ετεροθαλή αδελφό του Γάλλο στη Νικομήδεια, όπου ήταν μητροπολίτης ο αδελφός της μητέρας του Ευσέβιος. Ο Ευσέβιος έδειξε ξεχωριστό ενδιαφέρον για τη μόρφωσή του ανιψιού του, αλλά μετά το θάνατό του το 342 τα δύο αδέλφια εστάλησαν στην Καπαδοκία.
Το 348 και για μια τριετία ο Ιουλιανός επανήλθε στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρακολούθησε μαθήματα με τους ρήτορες Νικοκλή και Εκήβολο. Το 351 εξαναγκάσθηκε να εγκατασταθεί και πάλι στη Νικομήδεια. Προσπάθησε να παρακολουθήσει μαθήματα του εθνικού σοφιστή Λιβάνιου, που αναγνωριζόταν ως κύριος εκφραστής της ελληνικής θρησκείας, αλλά ο αυτοκράτωρ του το απαγόρευσε. Ο Ιουλιανός φρόντισε, όμως, να προμηθευτεί αντίγραφα των μαθημάτων του και να μυηθεί στην αρχαία ελληνική διανόηση. Την τριετία 351-354, που παρέμεινε στη Νικομήδεια, έδειξε ενδιαφέρον για τον νεοπλατωνισμό του Ιάμβλιχου, γνωρίζοντας τον μαθητή του Αιδέσιο.
Την εποχή αυτή χρονολογείται και η οριστική απομάκρυνσή του από τον Χριστιανισμό. Στις «Επιστολές» του προς τον Λιβάνιο αναφέρει ότι καθοριστικός παράγοντας για τη μεταστροφή του ήταν ο θρησκευτικός φανατισμός του εξαδέλφου του αυτοκράτορα και η ανάγνωση των Ομηρικών Επών. «Ημίν ανήκουσιν η ευγλωττία και αι τέχναι της Ελλάδος και η των Θεών αυτής λατρεία. Υμέτερος δε κλήρος εστί η αμάθεια και η αγροικία και ουδέν πλέον. Αύτη εστίν η σοφία υμών» έλεγε.
Το 354 ο αυτοκράτωρ Κωνστάντιος δίνει εντολή για τη δολοφονία του ετεροθαλούς αδελφού του Γάλλου, που ήταν Καίσαρ. Ο Ιουλιανός τότε οδηγήθηκε στο Μιλάνο, όπου παρέμεινε σε απομόνωση για ένα εξάμηνο, με διαταγή του καχύποπτου εξαδέλφου του. Με τη μεσολάβηση της αυτοκράτειρας Ευσεβίας, που τον συμπαθούσε ιδιαιτέρως, αφέθηκε ελεύθερος να επιστρέψει στην Ανατολή. Καθ’ οδόν, επισκέφθηκε την Αθήνα και παρακολούθησε μαθήματα με τους φιλοσόφους Προαιρέσιο και Ίμερο. Στην Αθήνα συνάντησε και δύο παλιούς του γνώριμους από τη Νικομήδεια, τον Μέγα Βασίλειο και τον Γρηγόριο τον Θεολόγο, ενώ μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια, που είχαν απαγορευτεί.
Το 355 η Ευσέβεια πείθει τον Κωνστάντιο να διορίσει τον Ιουλιανό Καίσαρα της Δύσης με έδρα το Μιλάνο. Την ίδια χρονιά, νυμφεύεται τη αδελφή του αυτοκράτορα Ελένη. Αμέσως, αναλαμβάνει την αρχηγία των στρατευμάτων της Γαλατίας με σκοπό να εξουδετερώσει τις καταστρεπτικές επιδρομές των διαφόρων γερμανικών φύλων. Παρότι χωρίς στρατιωτική εκπαίδευση, ο Ιουλιανός επιδεικνύει αξιοσημείωτες ηγετικές ικανότητες.
Με νέα έδρα το Παρίσι, κατορθώνει να περιορίσει τους Φράγκους και τους Αλαμανούς πέραν του Ρήνου. Παράλληλα, προβαίνει σε αναδιοργάνωση της Γαλατίας, προωθώντας διοικητικές και φορολογικές μεταρρυθμίσεις, φορολογικές μεταρρυθμίσεις, ενώ οι κοινωνικές παροχές προκαλούν την αποδοχή του λαού και το φθόνο του αυτοκράτορα και της αυλής του. Στον ελεύθερο χρόνο του, ο Ιουλιανός συνεχίζει τη μελέτη φιλοσοφικών έργων και γράφει τα πρώτα του κείμενα.
Ο θάνατος της αυτοκράτειρας Ευσεβίας το 359 αύξησε την καχυποψία του Κωνστάντιου για τον Ιουλιανό. Οι σχέσεις των δύο ανδρών έφθασαν σε οριστική ρήξη, όταν ο αυτοκράτορας ζήτησε από τον νεαρό Καίσαρα την αποστολή στρατιωτικών τμημάτων από τη Γαλατία για να ενισχύσουν την κατά των Περσών εκστρατεία του. Κάποιες από τις μονάδες του Ιουλιανού αρνήθηκαν και τον ανακήρυξαν Αύγουστο. Ο Ιουλιανός, έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, ζήτησε από τον Κωνστάντιο την αναγνώριση του τίτλου του. Η άρνηση του αυτοκράτορα έθεσε σε εφαρμογή τα φιλόδοξα σχέδιά του.
Το 361, με την προτροπή συμβούλων και φίλων του, διέσχισε τον Ρήνο με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Στρατοπέδευσε στη Ναϊσό, γενέτειρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, έχοντας την υποστήριξη του Δυτικού τμήματος της Αυτοκρατορίας. Στις 9 Νοεμβρίου 361 ο αυτοκράτωρ Κωνστάντιος πέθανε ξαφνικά, με αποτέλεσμα ο επικείμενος Εμφύλιος Πόλεμος να αποφευχθεί. Στις 11 Δεκεμβρίου361 ο Ιουλιανός εισέρχεται θριαμβευτικά στην Κωνσταντινούπολη και αναγορεύεται αυτοκράτωρ.
Πρώτο μέλημα του νέου ηγέτη του Βυζαντίου ήταν η αναδιοργάνωση των υπηρεσιών του παλατιού με την προώθηση των δικών του ανθρώπων, αλλά και η τιμωρία των δολοφόνων του πατέρα του. Τρεις ήταν οι βασικοί στόχοι της πολιτικής του: η ριζική αναδιάρθρωση της διοικητικής μηχανής, η θρησκευτική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και η εξουδετέρωση του περσικού κινδύνου.
Το πολύμορφο πρόγραμμά του αποσκοπούσε στην αποκέντρωση της αυτοκρατορικής διοικήσεως, στη δραστική μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, στην εκτέλεση έργων κοινωνική πρόνοιας, στη δημιουργία μιας εθνικής εκκλησίας και την κατάρτιση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος με ιδιαίτερη έμφαση στο πνεύμα και όχι το γράμμα των κλασσικών κειμένων.
Το 362 με διάταγμά του αποκαθιστά την Εθνική θρησκεία, καθιερώνοντας την αρχή της ανεξιθρησκίας. Οι κλεισμένοι αρχαίοι ναοί ανοίχθηκαν και η εκκλησιαστική περιουσία δόθηκε στους δικαιούχους της. Οι χριστιανοί απομακρύνθηκαν από τα υψηλά πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα, ενώ αποκλείστηκαν ως δάσκαλοι από τα σχολεία της Αυτοκρατορίας.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Βλάση Φειδά, η ενοθεϊστική θρησκειακή σύνθεση του Ιουλιανού είχε θεό μιθραϊκό, θεολογία νεοπλατωνική και οργάνωση χριστιανική, ενώ διατήρησε πολλά στοιχεία του ειδωλολατρικού πανθέου. Ο βασιλεύς Ήλιος ήταν ο υπέρτατος θεός, η ελληνική φιλοσοφία ήταν η πνευματική υποδομή της νέας θρησκείας και η ειδωλολατρική λατρεία η μόνη παραδεκτή για τη διάπλαση των ηθών, ενώ για το ιερατείο επεφύλασσε τελετουργικά και διδακτικά καθήκοντα. Ωστόσο, ο Ιουλιανός είχε βαθιά γνώση του χριστιανισμού και μεγάλο θαυμασμό για την κοινωνική του αλληλεγγύη.
Στο πλαίσιο της ανεξιθρησκίας, ο Ιουλιανός στράφηκε προς τους Εβραίους και τους παρότρυνε να ασκήσουν τη θρησκεία του με κάθε ελευθερία. Όταν εκείνοι του εξήγησαν ότι μπορούν να λατρεύουν τον Θεό τους, μόνο στο Ναό του Σολομώντος, που από αιώνες κειτόταν σε σωρό ερειπίων, ο αυτοκράτωρ διέταξε τον άμεσό συνεργάτη Αλύπιο να επιληφθεί της ανοικοδομήσεώς του. Ο Ιουλιανός στόχευε αφ’ ενός στην εξασφάλιση ενός χρήσιμου συμμάχου στα όρια της αυτοκρατορίας, αφ’ ετέρου στη διάψευση της προφητείας του Ιησού ότι ο Ναός θα έμενε γκρεμισμένος στους αιώνας.
Ο ενθουσιασμός, όμως, του Ιουλιανού για την ειδωλολατρία αποδείχθηκε ανεδαφικός, καθώς η χριστιανισμός είχε αποκτήσει βαθιές ρίζες στην Αυτοκρατορία. Χαρακτηριστικός είναι ο χρησμός που φαίνεται να του έδωσαν το Μαντείο των Δελφών: «Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος, έχει καλύβαν, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ». Ο ίδιος ο Ιουλιανός απέκτησε σαφέστερη αντίληψη όταν αποδοκιμάστηκε και λοιδωρήθηκε στην Αντιόχεια, θέλοντας να επαναφέρει τη λατρεία του θεού Απόλλωνα σ’ ένα εγκαταλειμμένο ναό στα περίχωρα της πόλης. Την ημέρα της τελετής μόνο ο ίδιος, ο ιερέας του ναού και μια χήνα έδωσαν το «παρών», όπως αναφέρει ο Ιουλιανός σ’ ένα σύγγραμμά του.
Κατά την παραμονή του στην Αντιόχεια εξεστράτευσε εναντίον των Περσών, που με τον αρχηγό τους Σαπώρη Β’ παρενοχλούσαν με τις επιδρομές τα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας. Ο Ιουλιανός νίκησε σε όλες τις μάχες του αντιπάλους του κι έφθασε μέχρι την πρωτεύουσα των Περσών Κτησιφώντα, την οποία πολιόρκησε. Στις 26 Ιουνίου 363 πληγώθηκε από δόρυ στο συκώτι κατά τη διάρκεια αψιμαχιών με διασκορπισμένες περσικές δυνάμεις. Τις τελευταίες ώρες της ζωής του τις πέρασε στη σκηνή του, συζητώντας με τους φιλοσόφους Πρίσκο και Μάξιμο για την αθανασία της ψυχής. Ο Ιουλιανός ξεψύχησε με τη φράση «Νενίκηκάς με, Ναζωραίε», αναγνωρίζοντας το μάταιο της προσπάθειάς του για την αναβίωση της αρχαίας θρησκείας. Πάντως, η φράση του αυτή αμφισβητείται ιστορικά.
Ποιο χέρι έριξε το μοιραίο δόρυ; Οι απόψεις διίστανται. «Οικείος στρατιώτης» γράφει ο χριστιανός ιστορικός Σωκράτης, «Άγνωστον Πόθεν» διαπιστώνει ο αυτόπτης μάρτυρας Αμμιανός, ενώ ο Λιβάνιος είναι κατηγορηματικός: «εν τοις ημετέροις ήν ο φονεύς», εννοώντας ότι αυτός που τον σκότωσε ήταν χριστιανός.
Με το θάνατο του Ιουλιανού έσβησε και το όραμά του για την αναβίωση της ειδωλολατρίας. Ακόμη και οι εχθροί του αναγνώρισαν, όμως, ότι υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου, παρότι κυβέρνησε μόλις για ενάμισι χρόνο. Ο Ιουλιανός υπήρξε ο τελευταίος αυτοκράτωρ της κωνσταντίνειας δυναστείας. Τον διαδέχθηκε στο θρόνο του Βυζαντίου ο Ιοβιανός, που ήταν ο αρχαιότερος αξιωματικός της ανακτορικής φρουράς με καταγωγή από την Παννονία, σημερινή Ουγγαρία.


Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2012

Πώς η CIA έκανε πρωθυπουργό τον Καραμανλή ..



karamanlis-2

Την ιστορία την γράφουν πάντα οι νικητές και συνήθως αποδίδουν στον εαυτό τους,τους πιο βαρύγδουπους τίτλους, για να μπορούν να της ταιριάζουν. Σωτήρες, πατριώτες, ηθικοί και τις περισσότερες φορές ήρωες με αυταπάρνηση. Αρκούν όμως… μερικά χαρτιά,για να αποδειχθεί πως η ιστορία
δεν ήταν παρά φωνή πάνω από τα συντρίμια, που δεν είχε αντίλογο. Η περίπτωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που η νίκη τον καθιέρωσε ως Εθνάρχη της Ελλάδας, είναι το άβατο της νεοελληνικής ιστορίας. Η 12τομη βιογραφία του, είναι γεμάτη από «έργα και επιτεύγματα». Τον πραγματικό Καραμανλή όμως, δεν αποδίδουν ούτε οι βιογράφοι του Ινστιτούτου Καραμανλής, ούτε τα εικονίσματα που έφτιαξαν όσοι επέλεγαν να γεμίζουν με πίστη όσα αμφισβητούσε η λογική. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, δεν ήταν ο φιλόδοξος επαρχιώτης που κατάφερε με πείσμα, να γίνει πρωθυπουργός. Ήταν το αποτέλεσμα της παρασκηνιακής δράσης μυστικών υπηρεσιών δράσης μυστικών υπηρεσιών και εξωτερικών παραγόντων. Η CIA ήταν ίσως ο κυριότερος από αυτούς.
Του Κώστα Βαξεβάνη
Στη βιογραφία του Άλεν Ντιούλς, του πιο σκληρού και αδίστακτου αρχηγού της CIA,την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, υπάρχουν πολλά ιστορικά γεγονότα τα οποία φωτίζονται από μια άλλη σκοπιά. Η βιογραφία έχει γραφτεί από την ίδια τη CIA, και αποτελεί ένα είδος ευαγγελίου για τους πράκτορες και τους θιασώτες της ατλαντικής αντίληψης, οι οποίοι θεωρούν πως αυτός ο τύπος, που έβαψε τα χέρια του με το αίμα χιλιάδων ανθρώπων, ήταν απλώς ένας ιεροκήρυκας της ελευθερίας. Στη βιογραφία του, πέρα από τα στοιχεία για την οξυδέρκεια και την αυταπάρνησή του,υπάρχουν και οι επιχειρήσεις τις οποίες σχεδίασε σε ολόκληρο τον πλανήτη. Πρόκειται για τις λεγόμενες «καλυμμένες επιχειρήσεις», μέσα από τις οποίες οι ΗΠΑ ανέβαζαν και κατέβαζαν κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, δημιουργώντας οι ίδιες τις κατάλληλες συνθήκες. Σε αυτή λοιπόν τη βιογραφία, ως ένας από τους σταθμούς της καριέρας του Ντιούλς αναφέρεται και η τοποθέτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για πρώτη φορά στη θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδας, στις 5 Οκτωβρίου του 1955. Γιατί όμως η τοποθέτηση του Καραμανλή, τον οποίο είχαν συνδέσει με τις ραδιουργίες του παλατιού και της Φρειδερίκης, να αποτελεί κάτι για το οποίο επαίρεται ο πιο σημαντικός αρχηγός της CIA; Αυτό είναι κάτι στο οποίο δεν απαντούν οι βιογράφοι, ούτε του Ντιούλς, αλλά πολύ περισσότερο, ούτε του Καραμανλή.
Ένας τρελός και Aνθέλληνας
Στις 21 Δεκεμβρίου 1958, η εφημερίδα «Νεολόγος Πατρών» έχει ένα πρωτοσέλιδο, το οποίο έμελλε να ταράξει γιακαιρό την πολιτική ζωή της Ελλάδας. Ο κεντρικός τίτλος είναι «Πώς ανήλθε ο Καραμανλής εις την Εξουσίαν». Η εφημερίδα αποδίδει στον Κωνσταντίνο Καραμανλή ενδοτικότητα στο θέμα του Κυπριακού, κατηγορώντας τον πως, σε συμφωνία με τον αγγλικό και τον αμερικανικό παράγοντα, έγινε πρωθυπουργός με αντάλλαγμα το Κυπριακό. Το πιο σημαντικό είναι πως η εφημερίδα δημοσιεύει επιστολή του πρώην βουλευτή Παναγιώτη Σωτηρόπουλου, ο οποίος υπήρξε διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Παναγιώτη Πιπινέλη, στενού συνεργάτη του Καραμανλή. Ο Σωτηρόπουλος στην επιστολή του γράφει πως ο Καραμανλής έδωσε στον Πιπινέλη ένα μνημόνιο, στο οποίο περιέγραφε τις θέσεις του για το Κυπριακό. Ο Πιπινέλης το έδωσε με τη σειρά του για να δακτυλογραφηθεί και να μεταφραστεί στα αγγλικά. Το μνημόνιο αυτό ήταν οι «εξετάσεις» του Καραμανλή προκειμένου να πάρει το χρίσμα του πρωθυπουργού. Και όλα αυτά πριν πεθάνει ο πρωθυπουργός της χώρας, στρατηγός Αλέξανδρος Παπάγος.
Γράφει στην επιστολή-βόμβα ο Σωτηρόπουλος: «Ο κ. Καραμανλής, πολύ προ του θανάτου του στρατάρχου Παπάγου, αφ” ής, ως γνωστόν, να εξασφαλίση δι” αυτών, επί πλέον άλλων, και της υποστήριξης των Αμερικανών. Εκτός των άλλων επαφών, είχε από του Αυγούστου-Σεπτεμβρίου 1955 και εν συνεχεία μετά του κ. Πιπινέλη τοσαύτας μεθ” ου συνεργαζόμην, εκδίδων τα «πολιτικά Φύλλα». Ασθενούντος του στρατάρχου Παπάγου και μετά την επιστροφήν εκ Κέρκυρος εις Αθήνας της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου, κατά τον μήνα Σεπτέμβριον του 1955, μετά συνεργασίαν μετά του κ. Καραμανλή, ο κ. Πιπινέλης, επιστρέψας εις το γραφείον του, μου έδωσε να αναγνώσω σημείωμα γραμμένο επί φύλλου χάρτου φέροντος έντυπον επικεφαλίδα «Υπουργείον Δημοσίων Έργων» και εις το οποίο αναφέροντο, κατεταγμέναι κατά παραγράφους, σκέψεις-προτάσεις επί της πολιτικής, η οποία θα ηκολουθείτο εν περιπτώσει σχηματισμού Κυβερνήσεως. Το σημείωμα αυτό, όπως μου είπε ο κ. Πιπινέλης, είχε συνταχθή εν συνεραγσία μετά του κ. Καραμανλή (υπουργού τότε των Δημοσίων Έργων) και αι διορθώσεις τας οποίες έφερεν ήσαν ιδιόχειρα του κ. Καραμανλή. Μεταξύ των σκέψεων προτάσεων εις 6 ή 7 κατά τον αριθμόν παραγράφους, ως ενθυμούμαι, υπήρχε και μία, η οποία αναφέρετο εις την καταπολέμησιν του κομμουνισμού και ετέρα διλαμβάνουσα ότιΕΠΙ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΘΑ ΚΑΤΕΒΑΛΕΤΟ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΠΡΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΤΙΚΗΝ ΕΠΙΛΥΣΙΝ ΤΟΥΤΟΥ. Αι άλλαι παράγραφοι ανεδέροντο εις εσωτερικά οικονομικά και διοικητικά θέματα. Επρόσεξα και ενθυμούμαι τούτο, διότι εκ της Ελληνικής εις την οποίαν ήτο συντεταγμένο, ο κ. Πιπινέλης το μετέφρασεν εις την Αγγλικήν και το έδωσεν εις την δακτυλογράφο να αντιγράψει εις 3 αντίτυπα το αγγλικόν και άλλα 3 το ελληνικόν κείμενο. Με παρακάλεσε δε να επιβλέψω να κλειδώση την θύρα του γραφείου της η δακτυλογράφος και να μην κρατήσει τυχόν αντίγραφα. Καλέσας τον υπάλληλον του γραφείου του, έδωσε τον φάκελον με την εντολήν να τον παραδώσει ιδιοχείρως εις τον κ. Καραμανλήν.». Η κυβέρνηση Καραμανλή αντέδρασε στις κατηγορίες Σωτηρόπουλου και διέψευσε πως ο Καραμανλής σχεδίαζε με ξένες δυνάμεις να αναλάβει την πρωθυπουργία πριν ακόμη πεθάνει ο πρωθυπουργός Παπάγος. Ο Σωτηρόπουλος, μέσα από μία επιθετική επικοινωνιακή πολιτική της εποχής, σχεδόν χαρακτηρίστηκε τρελός και ανθέλληνας, απέναντι σε έναν ελπιδοφόρο πολιτικό όπως ο Καραμανλής.
Βασιλικά ψέματα και σχεδιασμοί με τη CIA
Στις 4 Οκτωβρίου 1955, ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, πρωθυπουργός και ηγέτης του «Λαϊκού Συναγερμού», του κόμματος της ελληνικής δεξιάς, πεθαίνει μετά απόπολύμηνη ασθένεια. Ο βασιλιάς Παύλος καλεί τον Στέφανο Στεφανόπουλο, τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υποψήφιο πρωθυπουργό, και του ανακοινώνει πως σε τρεις μέρες η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος θα εκλέξει τον νέο πρωθυπουργό. Την άλλη μέρα, όμως, ο νεαρός υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής παίρνει από τον βασιλιά εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, παρακάμπτοντας τις δυο μεγάλες μορφές του κόμματος και αντιπροέδρους της κυβέρνησης: Τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και τον Στέφανο Στεφανόπουλο.
Στις 5 Οκτωβρίου ο Καραμανλής ορκίζεται πρωθυπουργός. Η πρωτοφανής πολιτική ανατροπή χαρακτηρίζεται από τα πολιτικά κόμματα της εποχής ως παρέμβαση του παλατιού υπέρ του εκλεκτού της Φρειδερίκης. Ως σήμερα αυτή η «ιστορική» αντίληψη είναι κυρίαρχη. Τα αρχεία όμως της CIA αποδεικνύουν πλέον πως ο Καραμανλής αναρριχήθηκε στην πρωθυπουργία μετά από σημαντικές διαβουλεύσεις με τους Αμερικανούς, οι οποίοι διαπραγματεύονταν μαζί του για το αν ήθελε να συμμετέχει σε μεταβατική κυβέρνηση ή να γίνει πρωθυπουργός, και κατέληξαν σε αυτόν, παίρνοντας μάλιστα διαβεβαιώσεις για θάψιμο του βασικού εθνικού προβλήματος της εποχής: Του Κυπριακού. Το 1955 στην Κύπρο έμπαινε ανοιχτά το θέμα της αυτοδιάθεσης και της απαλλαγής από τη βρετανική κατοχή. Ο Παπάγος θεωρούσε πως είναι αναγκαία η προσφυγή στον ΟΗΕ για την αντιμετώπιση του προβλήματος της Κύπρου ως προβλήματος αυτοδιάθεσης μέσα στα διεθνή πλαίσια. Αυτό ήταν κάτι που δεν επιθυμούσαν οι Βρετανοί. Δεν ήθελαν να χάσουν την Κύπρο, με την οποία έλεγχαν τη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ, αποδεχόμενες τη θέση της Βρετανίας, προσπαθούσαν να εμποδίσουν την εγγραφή του Κυπριακού στον ΟΗΕ. Ο Παπάγος ήταν κατάκοιτος όταν ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Στ. Στεφανόπουλος διαμήνυσε στους Αμερικανούς πως η μη εγγραφή του Κυπριακού στον ΟΗΕ θα δημιουργούσε προβλήματα στην κοινή γνώμη στην Ελλάδα και προβλήματα στη Συμμαχία. Απείλησε μάλιστα τον βασιλιά Παύλο με παραίτηση. Οι ΗΠΑ έβαλαν τον Στεφανόπουλο στη μαύρη λίστα και ξεκίνησαν την αναζήτηση προσώπου που, ως διάδοχος του Παπάγου, θα ακολουθούσε τον δικό τους σχεδιασμό για το Κυπριακό.
Μεθοδεύτηκε μάλιστα η τριμερής συνάντηση στο Λονδίνο με τη συμμετοχή της Τουρκίας. Η ελληνική πλευρά αντέδρασε στη συμμετοχή της Τουρκίας σε συνάντηση για το κυπριακό, αφού εκείνη την εποχή η Τουρκία, με μια μικρή τυορκοκυπριακή κοινότητα στο νησί, δεν είχε ρόλο. Οι ΗΠΑ θεωρούσαν πως έπρεπε να σχηματιστιεί μια μεταβατική κυβέρνηση στην Ελλάδα, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο, μετά τον θάνατο του Παπάγου ή εξαιτίας των εξελίξεων για το Κυπριακό, να ανέβει η ελληνική αριστερά. Τα αρχεία της CIA είναι γεμάτα με αναφορές των στελεχών της στην Αθήνα, που αναφέρονται σε συναντήσεις τους με τον Καραμανλή και τον από κοινού σχεδιασμό για την ανάληψη της εξουσίας. Σε ένα από τα τηλεγραφήματα η πρεσβεία στην Αθήνα ενημερώνει για τη συνάντηση με τον Καραμανλή και περιγράφει τι είναι αυτό που ζητά: «Συμφωνώ πως ιδανικά θα ήταν η καλύτερη λύση εάν ο Καραμανλής συνέχιζε να υπηρετεί σε μια μεταβατική κυβέρνηση. Ωστόσο ο Καραμανλής αντιτίθεται σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, επειδή στην ουσία θεωρεί πως αυτό θα τον εμποδίσει να γίνει πρωθυπουργός, και πρέπει να λάβουμε υπόψη πολύ σοβαρά αυτή την εκτίμησή του». Ο Έλληνας υπουργός μεταφέρει τις φιλοδοξίες του στην αμερικανική πρεσβεία και από κοινού σχεδιάζει το πολιτικό του μέλλον. Απ” ό,τι φαίνεται από τις αναφορές της πρεσβείας προς την Ουάσιγκτον αλλά και του σταθμάρχη της CIA Άλφρεντ Άλμερ, ο Καραμανλής διατηρεί προσωπική σχέση μαζί τους και οι Αμερικανοί πιέζουν ακόμη και το παλάτι με το όνομα «Καραμανλής». Ο ρόλος των μυστικών υπηρεσιών σε όσα διαδραματίζονται τον Σεπτέμβριο του 1955 σε Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία είναι, όπως αποδεικνύεται, καθοριστικός.
Στις 6 Σεπτεμβρίου μια βόμβα εκρήγνυται στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα είναι γνωστό πως ο δράστης ήταν στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας. Ως απάντηση στην Κωνσταντινούπολη ξεκινά πογκρόμ κατά της ελληνικής μειονότητας. Παρότι στην Κύπρο δεν υπάρχει καμία αντιπαλότητα μεταξύ Τουρκοκύπριων και Ελληνοκύπριων, οι ορδές στην Κωνσταντινούπολη υποστηρίζουν πως απαντούν στις σφαγές των Τουρκοκύπριων στην Κύπρο. Έτσι η Τουρκία, όπως ακριβώς ήθελαν ΗΠΑ και Βρετανία, καθίσταται παράγοντας του Κυπριακού. Ο Στεφανόπουλος επιμένει στη διεθνοποίηση του θέματος μέσω του ΟΗΕ, αλλά οι Αμερικανοί επιδιώκουν άλλη «λύση» και σίγουρα άλλου είδους πρωθυπουργό.
Στις 22 Σεπτεμβρίου ο αρχηγός της CIA Άλεν Ντιούλς στέλνει στον υπουργό Εξωτερικών και αδελφό του, Φόστερ Ντιούλς, ένα άκρως απόρρητο υπόμνημα με πληροφορίες από συναντήσεις αμερικανών πρακτόρων στην Ελλάδα, με τον Παύλο, τη Φρειδερίκη και τον υπουργό Δημοσίων Έργων Καραμανλή. Πιθανός αποστολέας των πληροφοριών του υπομνήματος είναι ο σταθμάρχης της CIA στην Αθήνα Άλφρεντ Άλμερ. Σε αυτό το υπόμνημα, που δεν διανέμεται στην υπηρεσία αλλά έχει ειδικό χειρισμό, ο Καραμανλής συνομιλεί μαζί τους ως ο «πρωθυπουργός» που υπόσχεται να βάλει το Κυπριακό στο ράφι και μάλιστα «με τιμή», δηλαδή χωρίς να βλάψει την εικόνα του ώστε να μπορεί να εστιάσει σε εγχώρια οικονομικά προβλήματα. Η ανάγνωση όλου του εγγράφου έχει σημασία για να καταλάβει κάποιος όχι μόνο τη σχέση του Καραμανλή με τις υπηρεσίες των ΗΠΑ, αλλά και εκείνη του παλατιού.
Κυπριακό στο ράφι
Η έκθεση του διοικητή της CIA για τιςυποσχέσεις Καραμανλή και την προώθησή του στην πρωθυπουργία: Ο Παπάγος ζει ακόμη, οι δύο διάδοχοί του Στεφανόπουλος και Κανελλόπουλος διεκδικούν με την πολιτική τους πορεία την πρωθυπουργία. αλλά οι Αμερικανοί έχουν προκρίνει τον Καραμανλή. Η φράση θα βάλει το Κυπριακό στο ράφι shelving) και μάλιστα με την ειρωνική προσθήκη «με τιμή» (σε εισαγωγικά), ικανοποιώντας δηλαδή ταυτόχρονα το εθνικό αίσθημα. Μερικά χρόνια αργότερα ο Καραμανλής θα υπογράψει τις συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, που είχαν χαρακτηριστεί από τον κυπριακό ελληνισμό και την ελλαδική αντιπολίτευση ως προδοτικές. Χρόνια αργότερα ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο επικρατέστερος για την πρωθυπουργία, ο οποίος έχασε από τις μηχανορραφίες της CIA, δήλωσε:
«Δεν επεχειρήθη από την ημέραν του Χαρ. Τρικούπη νόθευσις τουδημοκρατικού μας πολιτεύματος, οία η σημειούμενη, διαρκώς επιδεινούμενη από του Οκτωβρίου του 1955. Παρεβιάσθησαν αυταί αύται αι ηθικαί προϋποθέσεις της λειτουργίας του… Δυστυχώς από του Οκτωβρίου του 1955 επεκράτησαν οι σκοτεινοί θάλαμοι των παρασκηνίων…». Ο τρόπος που οι ΗΠΑ χειρίζονταν τους πολιτικούς και έπαιρναν τις αποφάσεις φαίνονται και από ένα άλλο τηλεγράφημα, της 29ης Σεπτεμβρίου. Σε αυτό το τηλεγράφημα παίρνουν την απόφαση να τελειώνουν με τον Παπάγο, προχωρώντας στη διάδοχη κατάσταση (Καραμανλής), αλλά αυτός πεθαίνει.
Ο Άλμερ, ο Νιάρχος και ο Ωνάσης
Ο σταθμάρχης της CIA Άλφρεντ Άλμερ, προσωπικός φίλος του Καραμανλή, διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις με τον διευθυντή της CIA Άλεν Ντιούλς. Ο Ντιούλς συνήθιζε να βλέπει την Ελλάδα και την Ευρώπη ως ένα πεδίο καλυμμένων επιχειρήσεων. Δεν έδειχνε κανένα δισταγμό στο να παρέμβει. Το δίκτυο που έστησε ο Ντιούλς με τον ελληνοαμερικανό πράκτορα Καραμεσίνη και τον Άλμερ έπαιξε τα επόμενα χρόνια καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα. Στη μέση του τριγώνου υπήρχε ο ελληνοαμερικανός Τόμας Πάππας, ο οποίος έως τηδεκαετία του ’70 αναλάμβανε δουλειέςτης CIA εμφανιζόμενος ως ένας λομπίστας επιχειρηματίας. Ο Άλμερ ήταν αυτός που είχε αναλάβει την επικράτηση και την αποδοχή του Καραμανλή στον χώρο του κόμματός του, στο οποίο ήταν ουσιαστικά νεοσός. Η επιχείρηση του Άλμερ προέβλεπε τη χρησιμοποίηση τμήματος του εφοπλιστικού κεφαλαίου στην Ελλάδα για την αποδοχή του Καραμανλή στο κόμμα του. Είναι εντυπωσιακό πως 82 βουλευτές του «Συναγερμού», οι οποίοι είχαν υπογράψει υπόμνημα υποστήριξης του Στεφανόπουλου για την πρωθυπουργία, απέσυραν τελικά τη διαμαρτυρία τους. Ο εγκέφαλος της επιχείρησης επικράτησης του Καραμανλή διεκδίκησε την αρχηγία της CIA ανεπιτυχώς και εγκατέλειψε την υπηρεσία για να δουλέψει στο πλευρό του έλληνα εφοπλιστή Σταύρου Νιάρχου. Ο Νιάρχος, ο οποίος επίσης είχε σχέσεις με τον Άλεν Ντιούλς, ήταν αυτός που τον έπεισε πως ο Αριστοτέλης Ωνάσης ήταν ο κοινός τους εχθρός. Έτσι ο Ντιούλς, το 1954, ανακοίνωσε στη CIA το σχέδιο εξόντωσης του Ωνάση,ο οποίος είχε εξασφαλίσει την αποκλειστική μεταφορά των πετρελαίων από τη Σαουδική Αραβία.
H CIA φρόντιζε να καθορίζει τα πολιτικά και επιχειρηματικά πράγματα στην Ελλάδα, αλλά το κυριότερο, να «ξεπλένει» όσους δέχονταν να συμμετέχουν στους σχεδιασμούς της.Τα στοιχεία για τη σχέση του Καραμανλή με τη CIA είναι από τα ανοιχτά αρχεία της υπηρεσίας. Μπορεί λοιπόν κάποιος να τα βρει σχετικά εύκολα. Είναι ωστόσο εντυπωσιακό πως, παρότι «ανοιχτά αρχεία», δεν έχουν ανατρέψει την επίσημη ιστορία για ένα νεαρό πολιτικό από το Κιουπκόι των Σερρών, που κατέβηκε στην Ελλάδα για να την κατακτήσει. «Ανήκουμε εις την Δύσην», έλεγε τα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση ο Καραμανλής. Και είναι βέβαιο πως είχε κάθε λόγο να το λέει.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο 10ο τεύχος του περιοδικού HOT DOC που κυκλοφόρησε το Σεπτέμβριο.

Το διαβάσαμε από το: Πώς η CIA έκανε πρωθυπουργό τον Καραμανλή .. http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2012/11/cia_25.html#ixzz2DGUOEO2e

Παρασκευή 23 Νοεμβρίου 2012

Ὁμιλία κατὰ τὴν ἀπονομὴ τοῦ Νόμπελ Λογοτεχνίας στὴ Στοκχόλμη (1963) Γιῶργος Σεφέρης -


 

Τούτη τὴν ὥρα αἰσθάνομαι πὼς εἶμαι ὁ ἴδιος μία ἀντίφαση. Ἀλήθεια, ἡ Σουηδικὴ Ἀκαδημία, ἔκρινε πὼς ἡ προσπάθειά μου σὲ μία γλώσσα περιλάλητη ἐπὶ αἰῶνες, ἀλλὰ στὴν παροῦσα μορφή της περιορισμένη, ἄξιζε αὐτὴ τὴν ὑψηλὴ διάκριση. Θέλησε νὰ τιμήσει τὴ γλώσσα μου, καὶ νὰ - ἐκφράζω τώρα τὶς εὐχαριστίες μου σὲ ξένη γλώσσα. Σᾶς παρακαλῶ νὰ μοῦ δώσετε τὴ συγνώμη ποὺ ζητῶ πρῶτα -πρῶτα ἀπὸ τὸν ἑαυτό μου.

Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή. Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μας παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται. Δέχτηκε τὶς ἀλλοιώσεις ποὺ δέχεται καθετὶ ζωντανό, ἀλλὰ δὲν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Ἄλλο χαρακτηριστικὸ αὐτῆς τῆς παράδοσης εἶναι ἡ ἀγάπη της γιὰ τὴν ἀνθρωπιά, κανόνας της εἶναι ἡ δικαιοσύνη. Στὴν ἀρχαία τραγωδία, τὴν ὀργανωμένη μὲ τόση ἀκρίβεια, ὁ ἄνθρωπος ποὺ ξεπερνᾶ τὸ μέτρο, πρέπει νὰ τιμωρηθεῖ ἀπὸ τὶς Ἐρινύες.

Ὅσο γιὰ μένα συγκινοῦμαι παρατηρώντας πῶς ἡ συνείδηση τῆς δικαιοσύνης εἶχε τόσο πολὺ διαποτίσει τὴν ἑλληνικὴ ψυχή, ὥστε νὰ γίνει κανόνας τοῦ φυσικοῦ κόσμου. Καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς διδασκάλους μου, τῶν ἀρχῶν τοῦ περασμένου αἰώνα, γράφει: «... θὰ χαθοῦμε γιατί ἀδικήσαμε ...». Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ἦταν ἀγράμματος. Εἶχε μάθει νὰ γράφει στὰ τριάντα πέντε χρόνια τῆς ἡλικίας του. Ἀλλὰ στὴν Ἑλλάδα τῶν ἡμερῶν μας, ἡ προφορικὴ παράδοση πηγαίνει μακριὰ στὰ περασμένα ὅσο καὶ ἡ γραπτή. Τὸ ἴδιο καὶ ἡ ποίηση. Εἶναι γιὰ μένα σημαντικὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Σουηδία θέλησε νὰ τιμήσει καὶ τούτη τὴν ποίηση καὶ ὅλη τὴν ποίηση γενικά, ἀκόμη καὶ ὅταν ἀναβρύζει ἀνάμεσα σ᾿ ἕνα λαὸ περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πὼς τοῦτος ὁ σύγχρονος κόσμος ὅπου ζοῦμε, ὁ τυραννισμένος ἀπὸ τὸ φόβο καὶ τὴν ἀνησυχία, τὴ χρειάζεται τὴν ποίηση. Ἡ ποίηση ἔχει τὶς ρίζες της στὴν ἀνθρώπινη ἀνάσα - καὶ τί θὰ γινόμασταν ἂν ἡ πνοή μας λιγόστευε; Εἶναι μία πράξη ἐμπιστοσύνης - κι ἕνας Θεὸς τὸ ξέρει ἂν τὰ δεινά μας δὲν τὰ χρωστᾶμε στὴ στέρηση ἐμπιστοσύνης.

Παρατήρησαν, τὸν περασμένο χρόνο γύρω ἀπὸ τοῦτο τὸ τραπέζι, τὴν πολὺ μεγάλη διαφορὰ ἀνάμεσα στὶς ἀνακαλύψεις τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης καὶ στὴ λογοτεχνία. Παρατήρησαν πὼς ἀνάμεσα σ᾿ ἕνα ἀρχαῖο ἑλληνικὸ δράμα καὶ ἕνα σημερινό, ἡ διαφορὰ εἶναι λίγη. Ναί, ἡ συμπεριφορὰ τοῦ ἀνθρώπου δὲ μοιάζει νὰ ἔχει ἀλλάξει βασικά. Καὶ πρέπει νὰ προσθέσω πὼς νιώθει πάντα τὴν ἀνάγκη ν᾿ ἀκούσει τούτη τὴν ἀνθρώπινη φωνὴ ποὺ ὀνομάζουμε ποίηση. Αὐτὴ ἡ φωνὴ ποὺ κινδυνεύει νὰ σβήσει κάθε στιγμὴ ἀπὸ στέρηση ἀγάπης καὶ ὁλοένα ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει ποὺ νἄ ῾βρει καταφύγιο, ἀπαρνημένη, ἔχει τὸ ἔνστικτο νὰ πάει νὰ ριζώσει στοὺς πιὸ ἀπροσδόκητους τόπους. Γι᾿ αὐτὴ δὲν ὑπάρχουν μεγάλα καὶ μικρὰ μέρη τοῦ κόσμου. Τὸ βασίλειό της εἶναι στὶς καρδιὲς ὅλων τῶν ἀνθρώπων τῆς γῆς. Ἔχει τὴ χάρη ν᾿ ἀποφεύγει πάντα τὴ συνήθεια, αὐτὴ τὴ βιομηχανία. Χρωστῶ τὴν εὐγνωμοσύνη μου στὴ Σουηδικὴ Ἀκαδημία ποὺ ἔνιωσε αὐτὰ τὰ πράγματα, ποὺ ἔνιωσε πὼς οἱ γλῶσσες, οἱ λεγόμενες περιορισμένης χρήσης, δὲν πρέπει νὰ καταντοῦν φράχτες ὅπου πνίγεται ὁ παλμὸς τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς, ποὺ ἔγινε ἕνας Ἄρειος Πάγος ἱκανὸς νὰ κρίνει μὲ ἀλήθεια ἐπίσημη τὴν ἄδικη μοίρα τῆς ζωῆς, γιὰ νὰ θυμηθῶ τὸν Σέλλεϋ, τὸν ἐμπνευστή, καθὼς μᾶς λένε, τοῦ Ἀλφρέδου Νομπέλ, αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου ποὺ μπόρεσε νὰ ἐξαγοράσει τὴν ἀναπόφευκτη βία μὲ τὴ μεγαλοσύνη τῆς καρδιᾶς του.

Σ᾿ αὐτὸ τὸν κόσμο, ποὺ ὁλοένα στενεύει, ὁ καθένας μας χρειάζεται ὅλους τοὺς ἄλλους. Πρέπει ν᾿ ἀναζητήσουμε τὸν ἄνθρωπο, ὅπου καὶ νὰ βρίσκεται.

Ὅταν στὸ δρόμο τῆς Θήβας, ὁ Οἰδίπους συνάντησε τὴ Σφίγγα, κι αὐτὴ τοῦ ἔθεσε τὸ αἴνιγμά της, ἡ ἀπόκρισή του ἦταν: ὁ ἄνθρωπος. Τούτη ἡ ἁπλὴ λέξη χάλασε τὸ τέρας. Ἔχουμε πολλὰ τέρατα νὰ καταστρέψουμε. Ἂς συλλογιστοῦμε τὴν ἀπόκριση τοῦ Οἰδίποδα.

Τετάρτη 21 Νοεμβρίου 2012

H πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική εξήγηση της ανθρώπινης συνείδησης



Είμαστε φτιαγμένοι από ύλη και όνειρα. Για κανένα άλλο όργανο του σώματός μας δεν ισχύει περισσότερο αυτός ο αφορισμός όσο για τον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Έδρα κάθε ανώτερης ψυχονοητικής μας ικανότητας της μνήμης, της σκέψης, της γλώσσας και της φαντασίας ο εγκέφαλος αποτελεί αναμφίβολα το ευγενέστερο των οργάνων του σώματός μας.
Η πολυπλοκότητα αυτού του οργάνου τρομάζει και γοητεύει: μέσα στο ανθρώπινο κρανίο υπάρχει ένας μικροσκοπικός γαλαξίας από εκατό δισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα, όσα περίπου υπολογίζεται ότι είναι και τα άστρα του γαλαξία στον οποίο ανήκει ο πλανήτης μας! Ο αριθμός δε των συνάψεων, των κομβικών σημείων όπου διαπλέκονται και επικοινωνούν μεταξύ τους αυτά τα νευρικά κύτταρα, είναι πράγματι τρομακτικός: περίπου εκατό τρισεκατομμύρια ή και περισσότερες....


Ωστόσο, η πολυπλοκότητα της εγκεφαλικής μηχανής δεν εξαρτάται από τον αστρονομικό αριθμό των δομικών της λίθων, δηλαδή των νευρικών κυττάρων και των συνάψεων, αλλά από την πολυεπίπεδη και φαινομενικά άναρχη οργάνωση και αρχιτεκτονική της. Αυτή η απέραντη ζούγκλα από κύτταρα, νευρωνικές διακλαδώσεις και σήματα συγκροτεί ένα τόσο πολύπλοκο δίκτυο ώστε το Internet, το παγκόσμιο πληροφοριακό δίκτυο, κυριολεκτικά ωχριά μπροστά του.
Στις μέρες μας, η έρευνα του εγκεφάλου και των νοητικών φαινομένων που αποτελούν συνέπεια της λειτουργίας του δεν ανήκει αποκλειστικά στη δικαιοδοσία κάποιου ιδιαίτερου επιστημονικού κλάδου, όπως η νευροβιολογία, η νευροφυσιολογία, η γνωστική ψυχολογία, κ.ο.κ. Αντίθετα, αυτοί οι διαφορετικοί και απομονωμένοι κατά το παρελθόν γνωστικοί κλάδοι συνεργάζονται σήμερα στενά μέσα στα πλαίσια ενός νέου διευρυμένου διεπιστημονικού κλάδου που ονομάζεται νευροεπιστήμη.
«Βρισκόμαστε στην απαρχή της επανάστασης των νευροεπιστημών. Όταν αυτή ολοκληρωθεί, θα γνωρίζουμε πώς λειτουργεί ηνόησή μας, τι καθορίζει τη φύση μας και πώς γνωρίζουμε τον κόσμο μας.» Αυτά υποστηρίζει ο Gerald M. Edelman, ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές και θεωρητικούς του νευρικού συστήματος. Και προσθέτει: «Αυτό που συμβαίνει σήμερα στις νευροεπιστήμες μπορεί να θεωρηθεί προοίμιο μιας πολύ ευρύτερης επιστημονικής επανάστασης, μιας επανάστασης που θα έχει σημαντικές και αναπόφευκτες κοινωνικές συνέπειες».
Τη βαρυσήμαντη και ενθουσιώδη αυτή δήλωση βρίσκουμε στον πρόλογο του βιβλίου του Edelman Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά. Αυτό το σημαντικό και πολυμεταφρασμένο βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κάτοπτρο, πλουτίζοντας την ελληνική βιβλιογραφία με ένα από τα πιο αξιόλογα και συναρπαστικά επιστημονικά βιβλία των τελευταίων χρόνων.
Το Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά αποτελεί σύνοψη αλλά και διεύρυνση, στα πλαίσια μιας ευρύτερης ιστορικής-φιλοσοφικής διαπραγμάτευσης, των ιδεών που ο Edelman είχε αναπτύξει στη μνημειώδη πλέον τριλογία του Νευρωνικός δαρβινισμός (1987), Τοποβιολογία (1988) και Το ανακαλούμενο παρόν (1989). Ωστόσο, ενώ εκείνη η τριλογία απευθυνόταν σ’ ένα πολύ ειδικό κοινό, αυτό το τελευταίο του βιβλίο, εύληπτο και καλογραμμένο χωρίς ωστόσο να γίνεται ποτέ απλοϊκό, απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται να μάθει πώς η σύγχρονη επιστήμη φωτίζει τα μυστήρια του εγκεφάλου και της νόησης.
Απώτερος στόχος του συγγραφέα είναι να δείξει ότι σήμερα «είναι επιστημονικά δυνατόν να κατανοήσουμε τη νόηση». Τα τελευταία είκοσι χρόνια ολόκληρο το επιστημονικό και συγγραφικό έργο του Edelman είναι μια προσπάθεια να συνθέσει σε μια μεγάλη ενοποιητική θεωρία ό,τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα γύρω από τον εγκέφαλο και τη νόηση. Η θεωρία επιλογής νευρωνικών ομάδων, που έγινε γνωστή ως νευρωνικός δαρβινισμός, είναι το προϊόν αυτής της μεγαλόπνοης ερευνητικής και θεωρητικής εργασίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Edelman ξεκίνησε τη λαμπρή επιστημονική του σταδιοδρομία όχι ως μελετητής του νευρικού συστήματος αλλά ως μοριακός βιολόγος, ερευνητής του ανοσοποιητικού συστήματος των ανώτερων οργανισμών. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ικανό να αναγνωρίζει και να καταστρέφει κάθε ξένο σώμα παθογόνα βακτηρίδια, ιούς κ.λ.π, που εισβάλλει στον οργανισμό.
Όταν ένα ξένο σώμα εισβάλλει στον οργανισμό, αυτό αναγνωρίζεται από τα αντισώματα, τις ειδικές πρωτεΐνες που υπάρχουν στην επιφάνεια των ανοσοκυττάρων, κι έτσι πυροδοτείται η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού κατά του εισβολέα. Για πολλά χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι ο οργανισμός διαθέτει ένα μόνο είδος αντισώματος, το οποίο τροποποιεί τη δομή του σύμφωνα με τη δομή του ξένου σώματος, και συνεπώς αυτό που καθοδηγεί την ανοσολογική απάντηση του οργανισμού είναι το ξένο σώμα.
Η μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη του Edelman ήταν ότι αυτή η φαινομενικά εύλογη υπόθεση, δηλαδή ότι το ανοσοποιητικό σύστημα «καθοδηγείται» ή «εκπαιδεύεται» από τους παθογόνους εισβολείς, ήταν εντελώς λανθασμένη. Οι έρευνές του απέδειξαν ότι, αντίθετα, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα επιλεκτικό σύστημα η λειτουργία του οποίου εξηγείται θαυμάσια μέσω των δαρβίνειων αρχών της ποικιλότητας και της επιλογής.
Πριν από τη μόλυνση, κάθε οργανισμός διαθέτει μια τεράστια εφεδρεία αντισωμάτων, και όταν ένα ξένο σώμα εισβάλλει στον οργανισμό δεν καθοδηγεί την κατασκευή ειδικών αντισωμάτων αλλά επιλέγει το κατάλληλο μέσα από τα ήδη υπάρχοντα! Γι’ αυτές τις θεμελιώδεις ανακαλύψεις του, ο Edelman θα τιμηθεί το 1972 με το βραβείο Νόμπελ. Έκτοτε θα στρέψει τις έρευνές του στη μελέτη του νευρικού συστήματος για να διαπιστώσει εάν και αυτό το τόσο πολύπλοκο σύστημα θα μπορούσε να εξηγηθεί με εξελικτικούς όρους.
Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε σε έναν χαώδη και συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Έναν κόσμο που, όπως γράφει ο Edelman, «είναι ένας τόπος χωρίς ετικέτες». Η λειτουργία του εγκεφάλου είναι να δημιουργεί τάξη μέσα σ’ αυτή τη χαοτική ροή των πραγμάτων. Ο εγκέφαλος οφείλει να ταξινομεί, να κατηγοριοποιεί κάθε αισθητηριακή εμπειρία του οργανισμού και να κατασκευάζει από αυτές τις πρώτες «αντιληπτικές κατηγοριοποιήσεις» ένα κατάλληλο μοντέλο του κόσμου. Από αυτό το μοντέλο εξαρτάται η επιβίωση και η προσαρμογή του οργανισμού. Πώς όμως ο εγκέφαλος καταφέρνει κάτι τέτοιο; Ο νευρωνικός δαρβινισμός αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη επιστημονική απάντηση σ’ αυτό το ακανθώδες ερώτημα.
Όταν ο Edelman και οι συνεργάτες του άρχισαν να μελετούν τη δομή και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τρία αναπάντητα έως τότε αλλά αποφασιστικής σημασίας ερωτήματα: πώς συνδέονται σε ομάδες μεγάλοι πληθυσμοί νευρώνων, ποιες αρχές καθορίζουν την οργάνωση των αισθητηριακών και νοητικών αναπαραστάσεων στο εσωτερικό του εγκεφάλου, ποιοι νευρολογικοί μηχανισμοί επιτρέπουν την ανάδυση των αντιληπτικών και εννοιολογικών κατηγοριοποιήσεων που είναι απαραίτητες για την επιβίωση των οργανισμών; Για να απαντήσει σ’ αυτά τα ερωτήματα ο Edelman διατύπωσε αρχικά τρεις θεωρητικές υποθέσεις, που σύντομα όμως αποδείχτηκαν οι τρεις θεμελιώδεις αρχές του νευρωνικού δαρβινισμού.
Η πρώτη αρχή υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης οι γενετικές πληροφορίες οι οποίες υπάρχουν στα γονίδια του εμβρύου δεν επαρκούν για την κατασκευή ενός τόσο πολύπλοκου νευρωνικού δικτύου όπως αυτό που υπάρχει στο εσωτερικό του εγκεφάλου του. Πρέπει λοιπόν να συντελείται μια επιλεκτική διαδικασία που δεν αφορά μεμονωμένους νευρώνες αλλά πληθυσμούς νευρώνων. Σύμφωνα με τον Edelman, η μονάδα επιλογής κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι η νευρωνική ομάδα, ένας πληθυσμός από πενήντα έως δέκα χιλιάδες νευρώνες που συνδέονται μεταξύ τους και λειτουργούν από κοινού.
Αποτέλεσμα αυτής της πρώτης επιλεκτικής διαδικασίας είναι να διαμορφώνονται τα πρώτα «εμβρυϊκά» νευρωνικά κυκλώματα, τα οποία ο Edelman ονομάζει πρωτογενές ρεπερτόριο.
Σύμφωνα με τη δεύτερη αρχή, ο οργανισμός μετά τη γέννηση και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του αλληλεπιδρά με τον εξωτερικό κόσμο. Αυτή η αλληλεπίδραση, που συνήθως αποκαλείται εμπειρία, επεμβαίνει και καθορίζει την οργάνωση αυτού του πρωτογενούς ρεπερτορίου. Μια νέα επιλεκτική διαδικασία κάνει την εμφάνισή της, σ’ αυτή την περίπτωση όμως δεν ασκείται στις νευρωνικές ομάδες αλλά στις νευρωνικές διασυνδέσεις (συνάψεις) που υπάρχουν τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ των νευρωνικών ομάδων. Αποτέλεσμα αυτής της νέας επιλεκτικής διαδικασίας είναι ο σχηματισμός των λειτουργικών κυκλωμάτων του εγκεφάλου τα οποία ο Edelman ονομάζει δευτερογενές ρεπερτόριο.
Η τρίτη και πλέον σημαντική αρχή εξηγεί με ποιον τρόπο επικοινωνούν μεταξύ τους οι νευρωνικές ομάδες και τα λειτουργικά κυκλώματα. Αυτή η επικοινωνία, που πραγματοποιείται μέσω παράλληλων και αμοιβαίων συνδέσεων, είναι μια διαδικασία την οποία ο Edelman αποκαλεί επανείσοδο. Μέσω αυτής της διαδικασίας, πολυάριθμες νευρωνικές ομάδες συνδέονται στενά μεταξύ τους σχηματίζοντας τους λειτουργικούς χάρτες του εγκεφάλου. Και, όπως υποστηρίζει ο Edelman, αυτοί οι χάρτεςαποτελούν την υλική βάση όχι μόνο των αισθητηριακών μας αντιλήψεων και της μνήμης, αλλά επιπλέον όλων των ανώτερων «πνευματικών» ικανοτήτων μας, όπως είναι η γλώσσα, η συνείδηση και η έλλογη σκέψη.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η νέα εικόνα του εγκεφάλου, όπως αυτή διαμορφώνεται από τον νευρωνικό δαρβινισμό, διαφέρει ριζικά από τις παραδεδεγμένες μέχρι σήμερα αντιλήψεις που βλέπουν τον εγκέφαλο ως ένα στατικό όργανο που «αντανακλά» την πραγματικότητα και του οποίου η οργάνωση και η λειτουργία είναι γενετικά προκαθορισμένες. Ο Edelman, αντίθετα, υποστηρίζει με πολύ πειστικά επιχειρήματα ότι ο εγκέφαλος, «η πιο περίπλοκη διάταξη του γνωστού σύμπαντος», αποτελεί ένα δυναμικό επιλεκτικό σύστημα το οποίο εξελίσσεται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας ανάλογα με τα ερεθίσματα, τα βιώματα και τις γνώσεις που του προσφέρουμε.
Σε αυτό το σημείο ο αναγνώστης θα μπορούσε να ρωτήσει: «Ωραία όλα αυτά, όμως τι σχέση έχουν με τη νόηση, τη δημιουργική φαντασία και τις ανώτερες πνευματικές μας ικανότητες;» Σ’ αυτή τη δικαιολογημένη απορία έρχονται να απαντήσουν τα τρία τελευταία κεφάλαια του βιβλίου Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά. Σε αυτά τα κεφάλαια, τα πιο πρωτότυπα, τα πιο γοητευτικά αλλά και τα πιο δύσκολα ολόκληρου του βιβλίου, ο Edelman επιχειρεί κάτι που κανείς άλλος επιστήμονας δεν είχε τολμήσει: να εξηγήσει με βιολογικούς όρους πώς αναδύεται η συνείδηση μέσα από τη «νευρωνική ζούγκλα» του εγκεφάλου.
Η συνείδηση, και κατά συνέπεια η νόηση, γράφει ο Edelman, «είναι διαδικασία και όχι ουσία», μια διαδικασία που συνδέεται άρρηκτα με τη μνήμη, τη βούληση, την προθετικότητα και τις ασυνείδητες νοητικές καταστάσεις του εγκεφάλου μας. Ο Edelman κάνει διάκριση ανάμεσα σε πρωτογενή συνείδηση και σε συνείδηση ανώτερης τάξης.
Η πρώτη αφορά κυρίως νοητικές αναπαραστάσεις και τις κατηγοριοποιήσεις του παρόντος, και δεν προϋποθέτει την ύπαρξη γλώσσας. Η συνείδηση ανώτερης τάξης, αντίθετα, αναδύεται από την πρωτογενή όταν ο οργανισμός αποκτά την ικανότητα έναρθρου λόγου και μιας μνήμης ειδικού τύπου που αφορά τα σύμβολα και τις σημασίες τους.
Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Edelman, «η απόκτηση ενός νέου είδους μνήμης μέσω σημασιολογικής αυτοδιέγερσης ... έχει ως αποτέλεσμα το να μπορούν να συνδέονται οι έννοιες του εαυτού, του παρελθόντος και του μέλλοντος με την πρωτογενή συνείδηση. Έτσι καθίσταται δυνατή η συνείδηση της συνείδησης». Χάρη σ’ αυτήν ακριβώς τη συνείδηση ανώτερης τάξης ο άνθρωπος, και ίσως ορισμένοι πίθηκοι, κατάφεραν κατά την πρόσφατη εξελικτική τους ιστορία να απαλλαγούν από τη σκλαβιά του «εδώ και τώρα», δηλαδή από τους χρονικούς και τοπικούς περιορισμούς της πρωτογενούς συνείδησης.
Κλείνοντας αυτή την αναγκαστικά επιγραμματική παρουσίαση των κυριότερων ιδεών του νευρωνικού δαρβινισμού, αξίζει να σταθούμε για λίγο στις σημαντικές επιστημονικές, φιλοσοφικές και επιστημολογικές του συνέπειες. Όσον αφορά την ίδια την επιστήμη, η προσφορά της θεωρίας του Edelman είναι κυριολεκτικά επαναστατική. Όχι μόνο γιατί αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική θεωρία των εγκεφαλικών-νοητικών φαινομένων, αλλά και γιατί οι πολυάριθμες διακλαδώσεις και υποθέσεις αυτής της θεωρίας αποτελούν ήδη την αφετηρία νέων και πολλά υποσχόμενων ερευνητικών προγραμμάτων.
Στο χώρο της επιστημολογίας, ο νευρωνικός δαρβινισμός έχει τουλάχιστον δύο σημαντικές συνέπειες. Η πρώτη, θετικού χαρακτήρα συνέπεια είναι ότι ολοκληρώνει και διευρύνει τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου. Το ότι η θεωρία της εξέλιξης αποτελεί θεμέλιο και ακρογωνιαίο λίθο όλων των βιολογικών επιστημών ήταν ήδη γνωστό. Αυτό που αγνοούσαμε μέχρι πρόσφατα ήταν ότι αποτελεί επίσης ακρογωνιαίο λίθο για την εξήγηση τόσο των ανοσολογικών όσο και των εγκεφαλικών-νοητικών φαινομένων.
Η δεύτερη, αρνητική επιστημολογική συνέπεια συνδέεται άρρηκτα με την πρώτη και αφορά τη σύγκρουση της «λειτουργιστικής» με την «εξελικτική» προσέγγιση των νοητικών φαινομένων. Η λειτουργιστική ή υπολογιστική προσέγγιση που υιοθετείται από τη γνωσιακή επιστήμη και την τεχνητή νοημοσύνη όχι μόνο διαχωρίζει τη νόηση από το υλικό της υπόστρωμα —τον εγκέφαλο— αλλά και ουσιαστικά αδιαφορεί γι’ αυτό:
ό,τι έχει σημασία, υποστηρίζουν, είναι να βρεθεί το κατάλληλο πρόγραμμα και όχι πού υλοποιείται αυτό. Έτσι, ο εγκέφαλος ως υλικό υπόστρωμα των νοητικών φαινομένων όχι μόνο αυτονομείται από αυτά αλλά και θεωρείται επουσιώδης για την ουσιαστική κατανόηση και την αναπαραγωγή τους μέσω υπολογιστικών μηχανών. Αυτή την ιδιαίτερα δημοφιλή στις μέρες μας θεωρία ο Edelman δεν χάνει την ευκαιρία να την υποβάλει σε αμείλικτη κριτική σε όλα σχεδόν τα κεφάλαια του βιβλίου του και ιδιαίτερα στο πολυσέλιδο κριτικό υστερόγραφο το οποίο συνέγραψε γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό.
Βασιζόμενος σε αυτό το νέο εννοιολογικό οπλοστάσιο και στις αρχές του διευρυμένου νευρωνικού δαρβινισμού, ο Edelman επιτυγχάνει το στόχο του: να δώσει την πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική εξήγηση της ανθρώπινης συνείδησης. Αραγε σημαίνει αυτό ότι ο νευρωνικός δαρβινισμός, και εν γένει η νευροεπιστήμη, θα καταφέρει στο άμεσο μέλλον να μας προσφέρει μια εξίσου ικανοποιητική εξήγηση της ανθρώπινης νόησης και σκέψης; Σε αυτό το ερώτημα ο Edelman απαντά απερίφραστα:
Τα δεδομένα της νευροεπιστήμης, όσο πολυάριθμα κι αν είναι, δεν μπορούν από μόνα τους να επιτρέψουν την εξήγηση της σκέψης ... Η νευροεπιστημονική εξήγηση είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή ως τελική εξήγηση.
Αυτή η απάντηση δεν αποτελεί καθόλου μυστικιστική υπαναχώρηση του συγγραφέα.
Η επιστημονική κατανόηση της ανθρώπινης νόησης, υποστηρίζει ο Edelman, προϋποθέτει ασφαλώς τις νευροβιολογικές εξηγήσεις, αλλά ταυτόχρονα τις υπερβαίνει, και αυτό οφείλεται στον εγγενώς κοινωνικό, ανθρωπολογικό και ιστορικό χαρακτήρα των νοητικών φαινομένων! Ωστόσο, το μεγαλειώδες εγχείρημα του Edelman δεν είναι καθόλου μάταιο, γιατί όπως τονίζει, «δεν μπορεί να υπάρξει καμία πλήρης επιστήμη, και ασφαλώς καμία επιστήμη των ανθρώπινων όντων, μέχρι να εξηγηθεί η συνείδηση με βιολογικούς όρους».

ΠΗΓΗ

http://www.apocalypsejohn.com/2012/11/i-proti-olokliromeni-biologiki-eksigisi-tis-anthropinis-syneidisis.html

Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2012

Αϊβαλί




Οι Κυδωνίες ή το Αϊβαλί (τουρκ. Ayvalık) είναι μια πόλη και ένας από τους ασφαλέστερους λιμένες στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από τη Λέσβο, στα βορειοανατολικά της Μυτιλήνης. Βρίσκεται στην επαρχία Μπαλικεσίρ και κοντά στην Πέργαμο. Υπολογίζεται ότι έχει περίπου 30.000 κατοίκους, οι οποίοι αυξάνονται κατά την καλοκαιρινή περίοδο λόγω τουρισμού.

Το Αϊβαλί υπήρξε μαζί με άλλες παρακείμενες πόλεις και χωριά ένα από τα πιο ιστορικά κέντρα του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Μεγάλο εμπορικό κέντρο, λόγω του λιμένα, είχε ανθρώπινη παρουσία από το 1500 π.Χ.. Η ίδρυση του σύγχρονου οικισμού τοποθετείται μεταξύ του 1570 και του 1580. Οι πρώτοι οικιστές ήρθαν από τα γειτονικά παράλια της Λέσβου, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τις επιδρομές των πειρατών, και ίδρυσαν οικισμούς στην παραλία, στις θέσεις Χόνδραμμο (Καμπακούμ) και Καμπύλη Άκρα (Εγρί Μποτζάκ).
Επειδή όμως και εκεί δεν έπαψαν οι ενοχλήσεις των πειρατών, μετακινήθηκαν προς το εσωτερικό του όρμου, στη θέση όπου βρίσκεται και σήμερα το Αϊβαλί, στο βάθος του ομώνυμου όρμου προφυλαγμένου από τα Μοσχονήσια. Το Αϊβαλί εξελίχθηκε γρήγορα σε ένα μεγάλης σημασίας εμπορικό κόμβο, που εξυπηρετούσε τα πλοία που έβγαιναν στο Αιγαίο.

Η μεγάλη ακμή του Αϊβαλιού τοποθετείται χρονικά μετά το 1773 και αποδίδεται στα προνόμια που παραχωρήθηκαν τότε στους χριστιανούς κατοίκους της πόλης από την οθωμανική διοίκηση. Ο ελληνικός πληθυσμός του άσκησε μεγάλη επιρροή στη ντόπια ζωή μέχρι και το 1922, οπότε το σύνολο των Ελλήνων έφυγε και στη θέση τους ήρθαν μουσουλμάνοι κυρίως από την Κρήτη, στα πλαίσια της ανταλλαγής πληθυσμών.

Η πόλη, αποτέλεσε σύμβολο της προσφυγιάς του 1922. Σήμερα είναι ένα αναπτυσσόμενο αστικό κέντρο, το οποίο διατηρεί ακόμα αρκετά από τα ελληνικά του στοιχεία. Αποτελεί το εμπορικό κέντρο της περιοχής μετά το Αδραμύττιο. Πολλοί από τους ηλικιωμένους κατοίκους της πόλης εξακολουθούν να μιλούν Ελληνικά, ενώ πολλά τούρκικα τεμένη είναι πρώην ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες. Χαρακτηριστικός είναι ο ωραίος αιγιαλός στο μυχό του που λεγόταν "Φάληρο", με ωραία λουτρά, καθώς και το προάστιο "Γενιτσαροχώρι" όπου και οι άλλοτε εσωτερικοί λιμένες Αγιά Παρασκευή και Πασά-λιμάν.

Το Αϊβαλί είναι η πόλη από την οποία κατάγεται ο ζωγράφος και συγγραφέας Φώτης Κόντογλου.

Η ονομασία της πόλης προέρχεται από την τουρκική λέξη ayva, (αϊβά) η οποία σημαίνει «κυδώνι», τόσο τον καρπό όσο και το όστρακο, τα οποία αμφότερα αφθονούν στην ευρύτερη περιοχή. Εκτός από την ονομασία «Αϊβαλί», η οποία επιλέχθηκε ως κύρια, ήταν σε χρήση μέχρι τέλους και η λόγια ελληνική εκδοχή της, «Κυδωνίαι». Η επιλογή μεταξύ των δύο δεν ήταν άμοιρη ιδεολογικού περιεχομένου, ενώ ταυτόχρονα παρείχε και στοιχεία για την κοινωνική ταυτότητα του ομιλούντος. Έτσι οι εκπρόσωποι των ανώτερων στρωμάτων προτιμούσαν την εκδοχή «Κυδωνίαι», ενώ ο όρος «Αϊβαλί» χρησιμοποιόταν από τα λαϊκά στρώματα.

Ιστορικά στοιχεία

Από τις νεότερες πόλεις της Μικράς Ασίας, οι Κυδωνιές ιδρύθηκαν στο τέλος του 16ου ή στις αρχές του 17ου αιώνα από κατοίκους της Λέσβου, οι οποίοι εγκατέλειψαν την πατρίδα τους αναζητώντας καλύτερους όρους διαβίωσης. Είναι άγνωστο πόσοι ήταν οι άποικοι, όταν δημιουργήθηκε ο πρώτος οικισμός, η ανάπτυξη όμως της πόλης υπήρξε ραγδαία και από τα μέσα του 18ου αιώνα διεδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην οικονομική και την πνευματική ζωή της περιοχής.

Το 1773, κατά την επικρατέστερη άποψη, ο κληρικός Ιωάννης Δημητρακέλλης, γνωστός και ως Οικονόμος από το εκκλησιαστικό του αξίωμα, πέτυχε, με τη βοήθεια του δραγουμάνου του στόλου Νικολάου Μαυρογένη (1770-1786), τη χορήγηση προνομίων στην πόλη. Με τα προνόμια αυτά, οι Κυδωνίες αναγνωρίστηκαν ως αμιγής χριστιανική κοινότητα, επικεφαλής της οποίας ήταν τρεις δημογέροντες και δύο Τούρκοι αξιωματούχοι, ο αγάς ή βοεβόδας και ο καδής.

Το 1780, με φροντίδα του Δημητρακέλλη, οικοδομήθηκε μεγαλοπρεπής ναός της Παναγίας των Ορφανών, στην περίβολο του οποίου ιδρύθηκε νοσοκομείο και βρεφοκομείο, καθώς και κτήριο που στέγασε την Ελληνική Σχολή, με βιβλιοθήκη αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και έργων φιλοσοφικών και θεολογικών. Πρώτοι διδάσκαλοι της Σχολής υπήρξαν ο ιεροδιάκονος Ευγένιος από τα Βουρλά ή την Κίο της Βιθυνίας, ο Βησσαρίων από τη Σύμη των Δωδεκανήσων, ο Θεοδόσιος από τα Μουδανιά κ.ά. Λίγα χρόνια αργότερα, η Σχολή του Οικονόμου, που πέθανε το 1792, αναδιοργανώθηκε, στεγάστηκε σε νέο οίκημα, πήρε τον χαρακτήρα ανώτερης σχολής και ονομάστηκε Ακαδημία.

Στην Ακαδημία των Κυδωνιών, που υπήρξε ένα από τα αξιολογότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα του τουρκοκρατούμενου Ελληνισμού, ο Βενιαμίν Λέσβιος εδίδαξε φιλοσοφία, μαθηματικά και φυσιογνωστικές επιστήμες, μαθήματα «καινοφανή» για την εποχή, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση εκκλησιαστικών κύκλων και διωγμό εναντίον του σοφού λογίου. Το 1811, τη διεύθυνση της Ακαδημίας ανέλαβε ο επίσης ονομαστός λόγιος Θεόφιλος Καΐρης και δίδαξε ώς τις αρχές του 1821, όταν, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, εγκατέλειψε τις Κυδωνίες για να λάβει μέρος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Παράλληλα δίδαξε και ο Γρηγόριος Σαράφης, ενώ μαθητές της Ακαδημίας, κυρίως Έλληνες, τίμησαν αργότερα τα ελληνικά γράμματα. Στην Ακαδημία φοίτησαν και λίγοι Βούλγαροι και Ρουμάνοι. Το 1819, ο Κυδωνιάτης Κωνσταντίνος Τόμπρας, που με φροντίδα της κοινότητας είχε εκπαιδευθεί στα τυπογραφεία του Ντιντό (Didot) στο Παρίσι, ανέλαβε τη διεύθυνση τυπογραφείου που ιδρύθηκε στην πόλη για την εξυπηρέτηση των αναγκών της Σχολής.

Οι Κυδωνίες, με ελληνικό πληθυσμό 30.000 στις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης, ένα από τα σπουδαιότερα οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα του υπόδουλου Ελληνισμού, το δεύτερο μετά τη Σμύρνη στη Μικρά Ασία, καταστράφηκε από τουρκικό στρατό, που μπήκε στην πόλη στις 2 Ιουνίου 1821 για να εκδικηθεί για την πυρπόληση τουρκικού δίκροτου στις 27 Μαΐου στην Ερεσό. Στις 3 Ιουνίου, ο Ιωάννης Φιλήμων χαρακτηριστικά αναφέρει:

Η πυρκαϊά, άμα τεθείσα, ηυξήθη κολοσσιαία, ένεκα των πολλών ελαιουργείων και ελαιοπωλείων· οι ναοί, η σχολή, η βιβλιοθήκη και πάντα τα καταστήματα κατέπεσαν ολόκαυστα. Πατέρες, σύζυγοι, τέκνα, περιέτρεχον από του ενός εις το άλλο μέρος τρομώδη και αμηχανούντα, όπως διεκφύγωσι την σφαγήν... Ούτω κατεστράφη η πόλις των Κυδωνιών, σφαγείσα και αιχμαλωτισθείσα κατά το έν τρίτον, λεηλατηθείσα κατά το όλον και αποτεφρωθείσα κατά κράτος

.

Όσοι Κυδωνιάτες εσώθηκαν, κατέφυγαν στα Ψαρά και σε άλλα νησιά και στην Πελοπόννησο και έλαβαν ενεργό μέρος στον Αγώνα.

Το 1827 άρχισε η επάνοδος των προσφύγων στην κατεστραμμένη πόλη και άρχισε η ανοικοδόμησή της με ταχύ ρυθμό. Το 1842, οι κάτοικοι είχαν ανέλθει σε 18.000 και η αύξηση του πληθυσμού συνεχίστηκε. Κατά τον αιώνα από την επανεγκατάσταση ώς τη Μικρασιατική Καταστροφή, η βιοτεχνία και το εμπόριο παρουσίασαν ραγδαία ανάπτυξη, ενώ η ίδρυση ατμοκίνητων ελαιοτριβείων και η ναυτιλιακή δραστηριότητα των κατοίκων κατέστησαν τις Κυδωνίες κέντρο εμπορίας λαδιού που η ετήσια παραγωγή του έφθανε τα 4.000.000 οκάδες. Το Γυμνάσιο της πόλης με την πλουσιότατη βιβλιοθήκη του, που ονομάστηκε Διδότειος προς τιμήν του παρισινού εκδοτικού οίκου Didot ο οποίος την επλούτισε με χιλιάδες τόμους, τα τυπογραφεία (μετά το 1911), από τα οποία εκδίδονταν εφημερίδες και περιοδικά, και οι πολιτιστικοί σύλλογοι δημιούργησαν πνευματική ζωή και ανέβασαν το πολιτιστικό επίπεδο. Χαρακτηριστικός είναι ο μεγάλος αριθμός λογίων και ανώτερων κληρικών που κατάγονται από τις Κυδωνίες, γνωστότεροι από τους οποίους είναι οι λογοτέχνες Φώτης Κόντογλου, Ηλίας Βενέζης και Στρατής Δούκας.

Οι διωγμοί που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου εναντίον του μικρασιατικού Ελληνισμού έπληξαν ιδιαίτερα τους Κυδωνιάτες. Οι ομαδικές εκτοπίσεις κατοίκων στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και η φυγή νέων κυρίως Κυδωνιατών το 1917 προς τη Λέσβο ανέκοψαν επί μήνες την ανάπτυξη της πόλης, στην οποία οι φυγάδες κάτοικοί της επανήλθαν μετά την ανακωχή της 11ης Νοεμβρίου 1918. Το οριστικό πλήγμα δόθηκε λίγα χρόνια αργότερα. Στις 16 Μαΐου 1919, ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τις Κυδωνίες σύμφωνα με το σχέδιο του ελληνικού στρατηγείου, η υποχώρηση όμως του ελληνικού στρατού είχε τραγικές συνέπειες και για τις Κυδωνίες.

Στις 29 Αυγούστου 1922 μπήκαν στην πόλη τα πρώτα τουρκικά στρατιωτικά τμήματα, που ενισχύθηκαν στις 6 Σεπτεμβρίου. Οι άνδρες στάλθηκαν σε στρατόπεδα του εσωτερικού, άλλοι εκτελέστηκαν, και ελάχιστοι μόνο σώθηκαν, που με τα γυναικόπαιδα κατέφυγαν στη Λέσβο και από κει σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Θύμα του τουρκικού φανατισμού υπήρξε και ο μητροπολίτης Γρηγόριος, που είχε αρνηθεί να εγκαταλείψει την πόλη. Στις Κυδωνίες μετά την καταστροφή, κατά την ανταλλαγή πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν Τούρκοι από τη Λέσβο, την Κρήτη και τη Μακεδονία.

Το 2007, στο λιμάνι του Αϊβαλιού έγινε για πρώτη φορά μετά το 1922 τελετή αγιασμού των υδάτων κατά την ημέρα των Θεοφανίων.

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2012

«Η Ελλάδα καταστρέφεται βάσει σχεδίου»




Τον έχουν χαρακτηρίσει «Αϊνστάιν της γλωσσολογίας», «Δαρβίνο της εποχής μας» και «κορυφαίο διανοούμενο του κόσμου». Είναι ένας από τους σημαντικότερους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κάτι που του έδωσε και τον χαρακτηρισμό «ο αντιαμερικανός εξτρεμιστής», τον οποίο χρησιμοποιούν κυρίως οι Αμερικανοί. Η θεμελιώδης πλέον «Ιεραρχία Τσόμσκι», την οποία περιέγραψε το 1956, τον έχει καθιερώσει και ως έναν από τους σημαντικότερους γλωσσολόγους όλων των εποχών. Και όμως, παρ’ ότι έχεις όλα αυτά στο μυαλό σου όταν πηγαίνεις να τον συναντήσεις, ο 83χρονος Νόαμ Τσόμσκι είναι τελικά ακόμη πιο επιβλητικός και εντυπωσιακός από τη φήμη του.

Ο Νόαμ, όπως τον αποκαλούν όλοι στο ΜΙΤ, πηγαίνει κάθε ημέρα στο γραφείο του, στο Τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας. Εκεί βρεθήκαμε στις 3.00 το μεσημέρι, 15 λεπτά νωρίτερα από το ραντεβού μας. Η Μπεβ Στολ, η βοηθός του, μας άνοιξε την πόρτα του προθαλάμου του γραφείου του. Είναι αυτή που κανονίζει τα πάντα για εκείνον με κάθε λεπτομέρεια: «Σε πέντε λεπτά θα μπείτε στο γραφείο του, ετοιμαστείτε και ο καθηγητής θα είναι μαζί σας στην ώρα του».

Ένα γραφείο γεμάτο βιβλία παντού. Στην τεράστια βιβλιοθήκη όλα είναι τοποθετημένα σε ράφια με γραμμένη από κάτω την κατηγορία στην οποία ανήκουν. Μια κατηγορία, όμως, ενώ έχει ετικέτα, είναι εντελώς κενή από βιβλία: «Intelligence». Σε κεντρικό σημείο υπάρχει μια τεράστια φωτογραφία του Μπέρτραντ Ράσελ και από κάτω γραμμένη η φράση με την οποία ξεκινά η αυτοβιογραφία του και προφανώς εκφράζει και τον Τσόμσκι: «Τρία πάθη, απλά, αλλά κατακλυσμιαία, εξουσιάζουν τη ζωή μου: Η λαχτάρα για αγάπη, η αναζήτηση της γνώσης και η ανυπόφορη θλίψη για τα βάσανα του ανθρώπινου είδους». Καθήσαμε σε ένα τραπέζι στο μέσον του γραφείου του, και ο Τσόμσκι κάθησε ακριβώς δίπλα μας. Ευτυχώς, γιατί εκτός του ότι είναι συναρπαστικό να τον έχεις κυριολεκτικά σε απόσταση αναπνοής, είναι γνωστό ότι μιλάει πάρα πολύ σιγά. Εκτός όλων των άλλων, φημίζεται και για την απίστευτη μνήμη του, θυμάται απλώς τα πάντα, κάτι που δεν το αρνείται και ο ίδιος: «Ναι, θυμάμαι πολλά πράγματα, αλλά μερικές φορές είναι λίγο βασανιστικό, επειδή οι άλλοι συνήθως δεν θυμούνται». Μπορεί με μεγάλη ευκολία να πηγαίνει από το ένα θέμα στο άλλο σαν να «τραβάει» μέσα στο μυαλό του συρτάρια με γνώσεις και πληροφορίες. Άκουγε κάθε ερώτησή μας σκυφτός, κοιτώντας προς τα κάτω, και μόλις τελειώναμε σήκωνε αμέσως το βλέμμα του και έδινε την απάντησή του κοιτώντας μας κατάματα μέχρι τέλους.

Πάντως ο Τσόμσκι έκανε την πρώτη ερώτηση: «Αλήθεια, τι γίνεται στην Ελλάδα; Τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα».

Ετοιμαζόμαστε να καταστρέψουμε την παγκόσμια οικονομία. Ετσι μας λένε. Όμως η Ελλάδα που είναι λιγότερο από το ένα χιλιοστό της παγκόσμιας οικονομίας θα καταστρέψει όλη την υφήλιο; Δεν είναι γελοίο αυτό;

«Πιστεύω ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: η Ευρωπαϊκή Eνωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ ασχολούνται με το να καταστρέψουν την Ελλάδα και υπάρχει σχέδιο για αυτό. Βέβαια, για να είμαστε ειλικρινείς, και η Ελλάδα από μόνη της έχει πολλά εσωτερικά προβλήματα. Αυτά που προτείνει η τρόικα, όμως, κάνει αυτά τα προβλήματα πολύ χειρότερα και αδύνατον να λυθούν. Σχεδιάζουν και προτείνουν πολιτικές οι οποίες δεν οδηγούν στην οικονομική ανάπτυξη και στη λύση του προβλήματος και γι’ αυτό όσο προχωρούν τα μέτρα θα φέρνουν λιγότερη ελπίδα και άρα μεγαλύτερη απελπισία στον κόσμο».

Και τι θα κερδίσουν οι λεγόμενες «αγορές» από την καταστροφή της Ελλάδας;

«Ξέρετε, αυτό που ονομάζουν “αγορές”, δεν είναι κάτι ακαθόριστο. Είναι οι μεγάλες τράπεζες σε παγκόσμιο επίπεδο. Γερμανικές, γαλλικές και εμμέσως αμερικανικές τράπεζες. Η τραπεζική κοινότητα, λοιπόν, είναι αυτή που θέλει να αποπληρωθεί. Δεν τους ενδιαφέρει το τίμημα».

Πιστεύετε ότι θα τα καταφέρουν στο τέλος;

«Ήδη πληρώνονται εδώ και πολλά χρόνια. Έπαιρναν πάντα και παίρνουν ακόμη αυτό που θέλουν, αλλά το τελικό αποτέλεσμα ίσως είναι η καταστροφή της Ελλάδας. Η κατάσταση δεν είναι ανάλογη, αλλά υπάρχουν δύο παραδείγματα χωρών, όπως η Αργεντινή και η Ισλανδία, που δεν υπάκουσαν και πλέον πηγαίνουν καλά. Ωστόσο αυτές οι δύο χώρες είχαν το δικό τους νόμισμα, μπορούσαν να πουν “δεν δεχόμαστε τους νόμους του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος” και είχαν τη δυνατότητα να κινηθούν αλλιώς. Η Ελλάδα δεν μπορεί να κάνει ακριβώς αυτό, αφού δεν έχει το δικό της νόμισμα»

Πιστεύετε, παρ’ όλα αυτά, ότι μια επιστροφή στη δραχμή θα ήταν καταστρεπτική για εμάς;

«Ναι, παρ’ ότι είναι ένα πιθανό σενάριο. Γι’ αυτό πιέζει έτσι το ΔΝΤ, διότι ξέρει ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να επιστρέψει στη δραχμή και συνεπώς γνωρίζει ότι μπορεί να πιέσει. Προσέξτε τον φασισμό του οικονομικού συστήματος. Είναι σαν να μου έχετε δανείσει εσείς χρήματα, με ληστρικά κιόλας επιτόκια, να σας αποπληρώνω για κάποια χρόνια και όταν ξαφνικά δεν μπορώ να σας πληρώσω άλλο, να μου λέτε: “Ωραία, θα πληρώσουν οι φίλοι και οι γείτονες για σένα”. Αυτό είναι το ΔΝΤ. Αν ένας επενδυτής, μια τράπεζα ας πούμε, έχει επενδύσει με ρίσκο σε μια χώρα, και βέβαια πάντα με ληστρικά επιτόκια, και κάποια στιγμή η χώρα δεν μπορεί πλέον να πληρώνει, έρχεται το ΔΝΤ και λέει ότι θα πληρώσουν άλλοι για σένα. Αυτοί, φυσικά, είναι πάντα οι φορολογούμενοι των άλλων χωρών, οι οποίοι δεν πήραν ποτέ το συγκεκριμένο δάνειο. Ολα γίνονται, αρκεί να μη χάσουν οι τράπεζες. Και τελικά να μην έχουν στην ουσία κανένα ρίσκο!».

Συγγνώμη, αλλά πώς το αποκαλείτε αυτό το σύστημα;

«Είναι το οικονομικό σύστημα “στυγνή ληστεία”».

Πολύ περιγραφικό όνομα για οικονομικό σύστημα…

«Μα δεν είναι καν μυστικό, το λένε και οι ίδιοι! Πριν από μερικά χρόνια ένας υψηλά ιστάμενος του ΔΝΤ το χαρακτήρισε “κοινότητα της πίστωσης και της επιβολής”. Ακριβώς όπως η Μαφία! Οπως οι μαφιόζοι, έχουν και τα λεφτά να σε δανείσουν, αλλά και τον τρόπο να σ’ τα πάρουν πίσω».

Αρα η ανυπακοή και η μη πληρωμή του χρέους μας είναι η πρότασή σας;

«Προσέξτε. Η ανυπακοή πολλές φορές θέλει ψυχραιμία και υπομονή. Και κυρίως να βρείτε τον τρόπο που σας ταιριάζει».

Το ίδιο σύστημα, όμως, δεν επιβάλλεται και εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες;

«Βεβαίως. Από τα πρώτα χρόνια του Ρίγκαν και ως σήμερα, πάρα πολλές φορές έχουν κληθεί οι αμερικανοί πολίτες να πληρώσουν τα κεφάλαια τραπεζών που χάθηκαν σε επενδυτικά ρίσκα που πήραν οι ίδιες εντός και εκτός ΗΠΑ. Αυτό, προσέξτε, δεν θα συνέβαινε σε ένα καπιταλιστικό σύστημα. Αλλά συμβαίνει στο δικό μας οικονομικό σύστημα, διότι απλώς είναι “γκανγκστερικό”. Μάλιστα υπάρχει και όνομα για αυτό το σύστημα, ο Στίγκλιτζ θα σας έχει μιλήσει φαντάζομαι. Ονομάζεται “πολύ μεγάλο για να αποτύχει”. Αυτό περιγράφει στην ουσία την πολιτική “παροχής εξασφάλισης” από την πλευρά της αμερικανικής κυβέρνησης, η οποία διασφαλίζει στις τράπεζες και στους επενδυτικούς οργανισμούς πως “ό,τι ρίσκο και να πάρετε, όταν το σύστημα καταρρεύσει και δεν θα μπορείτε να πάρετε άλλα λεφτά, θα σας τα δώσουμε εμείς από τα χρήματα των φορολογουμένων”. Παρεμπιπτόντως, το σύστημα καταρρέει κάθε τόσο».

Οι οίκοι αξιολόγησης τι ρόλο παίζουν σε όλα αυτά;

«Οι οίκοι αξιολόγησης συμπληρώνουν ιδανικά το “γκανγκστερικό σύστημα”, αφού έχουν συνυπολογίσει, πριν από κάθε επένδυση, ότι αν κάτι δεν πάει καλά στη χώρα στην οποία γίνονται επενδύσεις, τότε θα αναλάβει τα χρέη η εκεί κυβέρνηση, δηλαδή οι φορολογούμενοι. Δηλαδή κάτι το οποίο αποτελεί σκάνδαλο, αυτοί το έχουν συμπεριλάβει στους υπολογισμούς τους! Γι’ αυτό και κάποιοι, πολύ λίγοι, ακόμη και μέσα σε αυτήν την κρίση, τα καταφέρνουν μια χαρά. O ρόλος των οίκων αξιολόγησης ενισχύθηκε από τη δεκαετία του ’70 και μετά, όταν το σύστημα πραγματικά απογειώθηκε και συγκεντρώθηκε τεράστιος πλούτος στα χέρια πολύ λίγων. Όλοι γνωρίζουν ότι οι ΗΠΑ είναι μια χώρα ανισοτήτων, αλλά αυτό που ίσως δεν είναι αντιληπτό είναι ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτής της ανισότητας προέρχεται από το ένα τοις χιλίοις του πληθυσμού».

Και εμείς οι πολίτες, όμως, δεν αντιδράσαμε καθόλου και τα αποδεχτήκαμε όλα αυτά που καθορίζουν τη ζωή μας.

«Μα δεν τα έχουμε αποδεχτεί! Δεν μας δόθηκε καμία επιλογή και καμία εναλλακτική. Δεν μας ρώτησε κανένας: “Σας αρέσει το ΔΝΤ;”. Εμένα δεν με ρώτησε κανένας, εσάς; Απλώς το σχεδίασαν και μας το επέβαλαν».

Γι’ αυτό η Goldman Sachs, ας πούμε, αν και βασική υπεύθυνη της κρίσης, βγάζει ακόμη τεράστια κέρδη;

«Ακριβώς. Αν και είναι βασικοί υπεύθυνοι και από τους αρχιτέκτονες της κρίσης, τα πάνε μια χαρά, με τεράστιους μισθούς και με μπόνους. Αυτό συμβαίνει επειδή απλώς ανήκουν στο σύστημα που προανέφερα. Η Goldman Sachs τώρα είναι πλουσιότερη από ποτέ. Αλλά ο κόσμος δεν εστιάζει σε γεγονότα όπως αυτό, διότι η προπαγάνδα αναζητεί και βρίσκει άλλους “υπεύθυνους” να κατηγορήσει. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, όμως, ένα από τα μεγαλύτερα λάθη είναι να στοχοποιείς διάφορες κοινωνικές ομάδες».

Η στοχοποίηση, όμως, συμβαίνει και από τις δύο πλευρές. Και από το κράτος προς κάποιους, αλλά και από τους πολίτες προς κάποιους άλλους. Δεν είναι επικίνδυνο αυτό; Υπάρχει «καλή» στοχοποίηση;

«Όχι βέβαια. Προσέξτε τι γίνεται. Από την πλευρά του κράτους έχουμε ορισμένους ιδιαίτερα εύκολους στόχους, όπως είναι για παράδειγμα οι δάσκαλοι και η Παιδεία γενικότερα. Από την πλευρά του πληθυσμού τώρα, έχουμε τον εύκολο στόχο, που είναι οι αλλοδαποί, και στην Ευρώπη εξαπλώνεται ανησυχητικά το φαινόμενο της μετανάστευσης. Στην Ουγγαρία με το νεοφασιστικό κόμμα Τζομπίκ, στην Αγγλία με το Βρετανικό Εθνικό Μέτωπο και την Αγγλική Αμυντική Λίγκα. Και αν σας ακούγεται ανακουφιστικό ότι σε διάφορες χώρες της Ευρώπης τα ακροδεξιά ρατσιστικά κόμματα παίρνουν κάτω από 10%, μην ξεχνάτε ότι το 1928 στη Γερμανία το Ναζιστικό Κόμμα είχε πάρει κάτω από 3%. Πέρυσι βγήκε στη Γερμανία το βιβλίο του Τίλο Σαραζίν “Η Γερμανία καταργεί τον εαυτό της”, στο οποίο ισχυρίζεται ότι οι μετανάστες καταστρέφουν τη χώρα. Έγινε μπεστ σέλερ. Η δε καγκελάριος Μέρκελ, παρ’ ότι καταδίκασε το βιβλίο, δήλωσε ότι η πολυπολιτισμικότητα έχει τελικά αποτύχει. Οι Τούρκοι και οι Άραβες που τους έκαναν εισαγωγή για να κάνουν τη βρώμικη δουλειά “απέτυχαν”, δηλαδή, να γίνουν ξανθοί και γαλανομάτηδες, κανονικοί άριοι…».

Υπάρχει πάντως το παράδοξο σε καιρούς οικονομικής και κοινωνικής ηρεμίας οι άνθρωποι να επιλέγουν τον καπιταλισμό και να θυμούνται όλα τα κακά του σοσιαλισμού. Οταν όμως έρχεται η οικονομική κρίση, τότε βρίζουν τα κακά του καπιταλισμού και μνημονεύουν τα καλά του σοσιαλισμού. Είναι λίγο ανόητο αυτό. Πώς γίνεται να αλλάξει;

«Αυτό είναι και το ένα και μοναδικό μήνυμα που πραγματικά έχω να δώσω. Δεν είναι συνταγή και πρέπει ο καθένας να το καταφέρει μόνος του: Χρησιμοποιήστε την κοινή λογική».

Με αυτό που λέτε ελπίζετε να βελτιώσετε τον κόσμο;

«Δεν θέλω να βελτιώσω τον κόσμο, θέλω οι άνθρωποι να τον βελτιώσουν».

Ποια είναι η άποψή σας για τον Μπαράκ Ομπάμα; Σας φαίνεται, όπως λένε, να έχει ξεχάσει ότι ο Λευκός Οίκος χτίστηκε από χέρια μαύρων;

«Όταν εξελέγη ο Ομπάμα, δεν είχα καμία προσδοκία από αυτόν. Το είχα γράψει και το είχα πει πριν από την εκλογή του. Αυτός ο άνθρωπος δεν είχε καθόλου αρχές. Είναι ένας οπορτουνιστής χωρίς αρχές. Από την άλλη όμως, το να έχουμε μια οικογένεια μαύρων στον Λευκό Οίκο είναι ένα μεγάλο ιστορικό κατόρθωμα. Συμβολίζει σπουδαία πράγματα για την τεράστια ομάδα των Αφροαμερικανών, αλλά κυρίως για την παγκόσμια κουλτούρα και τον πολιτισμό. Το να περιμένεις, πάντως, κάτι από τον Ομπάμα είναι τεράστιο λάθος».

Ολα αυτά τα χρόνια που σας ακούω και σας διαβάζω, μου θυμίζετε ήρωα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.

«Αλήθεια; Μισό λεπτό να καλύψω τις φτέρνες μου».

Ειλικρινά, μοιάζει σαν να προσπαθείτε να αλλάξετε τη μοίρα που οι ίδιοι οι άνθρωποι έχουν επιλέξει για τον εαυτό τους. Αυτό δεν είναι κάπως μάταιο; Στο τέλος δεν θα είναι έτσι και αλλιώς χαμένη μάχη;

«Όχι, δεν την έχουν επιλέξει οι άνθρωποι τη μοίρα τους. Εγώ πάντως δεν την έχω επιλέξει. Έχει όμως σχεδιαστεί. Ο Ανταμ Σμιθ (που έγραψε τον “Πλούτο των εθνών”) δεν ήταν ηλίθιος που έγραψε αυτά που έγραψε».

Ας περάσουμε σε κάτι άλλο που αφορά την Ελλάδα. Πώς εξηγείτε την επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας;

«Υπάρχουν πάρα πολλοί ιστορικοί λόγοι για αυτό. Πάντως πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει μπει σε ένα παιχνίδι υπερβολικής σπατάλης για όπλα και αυτό έχει προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στη χώρα, αφού ο προϋπολογισμός για τους εξοπλισμούς είναι πολύ μεγαλύτερος από όσο θα μπορούσε να αντέξει η οικονομία σας. Σκεφτείτε λίγο πρακτικά. Στην ακραία περίπτωση σοβαρής εμπλοκής μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, η πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί όλος αυτός ο στρατιωτικός εξοπλισμός και να φέρει αποτέλεσμα είναι σχεδόν μηδενική. Διότι απλώς η δύναμη της Τουρκίας είναι πολλαπλάσια ποσοτικά».

Ομως στην ουσία οι ΗΠΑ μάς έχουν υποχρεώσει σε αυτά τα τεράστια έξοδα για εξοπλισμούς.

«Φυσικά. Το λατρεύουν αυτό οι ΗΠΑ. Σχεδόν όλη η οικονομία των ΗΠΑ στηρίζεται στους εξοπλισμούς. Σκεφτείτε ότι επί Μπιλ Κλίντον η Τουρκία έγινε αναλογικά ο υπ’ αριθμόν ένα αγοραστής όπλων στον κόσμο μαζί με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Αυτός είναι και ένας πολύ βασικός λόγος για τον οποίο εξοπλίζουμε το Ισραήλ. Εκτός από το ότι το κάνουμε για να ευχαριστήσουμε το ισραηλινό λόμπι, τους εξοπλίζουμε για να τους χρησιμοποιήσουμε και ως “διαφημιστικό”, ως “teaser” για άλλες χώρες. Τα όπλα που αγοράζει το Ισραήλ δεν είναι καμία σοβαρή ποσότητα, αλλά μετά έρχεται η Σαουδική Αραβία και λέει ότι θέλει εκατονταπλάσια ποσότητα από τα ίδια όπλα. Αλλά, για να είμαστε δίκαιοι, δεν το κάνουν μόνο οι ΗΠΑ. Το κάνει και η Βρετανία».

Οι μεγάλες δυνάμεις, όμως, γιατί κάνουν εδώ και δεκαετίες τα «στραβά μάτια» στις παρανομίες που έχει διαπράξει η Τουρκία;

«Μερικές φρικαλεότητες της Τουρκίας έχουν γίνει και με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως αυτές που διέπραξε τη δεκαετία του ’90 στο νοτιοανατολικό της τμήμα εναντίον των Κούρδων, οι οποίοι είναι περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού της. Μετά η Τουρκία πήρε μέρος και στον πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας».

Οι διανοούμενοι της Ευρώπης, όμως, δεν πολυμιλάνε για όλα αυτά. Τελικά ο διανοούμενος που υπηρετεί τους δυνατούς μπορεί να συνεχίσει να λέγεται έτσι;

«Αυτή της Τουρκίας δεν είναι η μόνη περίπτωση, αλλά είναι πολύ ενδεικτική της κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι διανοούμενοι της Δύσης».

Την ένταση που υπάρχει τελευταία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ πώς την εξηγείτε;

«Αυτήν τη φορά η Τουρκία έχει έναν πολύ καλό λόγο, αφού ένα τουρκικό πλοίο δέχθηκε επίθεση σε διεθνή ύδατα και σκοτώθηκαν εννέα Τούρκοι. Αυτό ήταν κανονική πειρατεία. Οι Ισραηλινοί άλλωστε συνηθίζουν να τα κάνουν αυτά από παλιά. Κανένα κράτος δεν θα τη γλίτωνε με αυτά που κάνει το Ισραήλ, αλλά όταν έχεις τις ΗΠΑ από πίσω σου, κάνεις ό,τι θέλεις. Σκοτώθηκαν λοιπόν από τα πυρά των Ισραηλινών εννέα άνθρωποι, από τους οποίους να σημειώσουμε κανένας δεν ήταν αμερικανός πολίτης, και η Τουρκία απαίτησε από το Ισραήλ να ζητήσει συγγνώμη».

Πιστεύετε δηλαδή ότι πίσω από τις κινήσεις τις Τουρκίας κρύβεται και αίσθημα δικαίου;

«Οχι. Ξέρετε εσείς να υπάρχει κάποιο κράτος που να είναι κράτος δικαίου; Τα κράτη δεν είναι οργανισμοί ήθους και ηθικής, είναι οργανισμοί ισχύος».

Πιστεύετε ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή στο μέλλον ένα κράτος που θα είναι κράτος δικαίου;

«Όχι, ποτέ. Εφόσον κάτι είναι κράτος δεν μπορεί να είναι δίκαιο. Βέβαια, φυσικά και υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν άνθρωποι που είναι ηθικοί και οι οποίοι προσπαθούν να επιβάλλουν το ήθος τους σε κάποια κομμάτια του κράτους. Αλλά το να περιμένεις από ένα κράτος ισχύος να συμπεριφέρεται δίκαια είναι μάταιο και ανόητο. Τα κράτη ως οργανισμοί λειτουργούν με τις δικές τους αρχές και τα δικά τους συμφέροντα. Ολη η ιστορία των κρατών είναι κάπως έτσι».

Οι λαοί, λοιπόν, κάνουν ένα διαρκές ταξίδι από ελπίδα σε ελπίδα και από όνειρο σε όνειρο, χωρίς αυτό να οδηγεί κάπου καλύτερα;

«Όχι, εγώ δεν το βλέπω έτσι. Εγώ το βλέπω περισσότερο σαν το σκαρφάλωμα ενός βουνού με στόχο να κατακτήσεις την κορυφή. Κάθε φορά όμως που φτάνεις στην κορυφή που έχεις βάλει στόχο, ανακαλύπτεις ότι από εκεί φαίνεται μια άλλη, νέα, πέρα από αυτήν που κατέκτησες, και πρέπει να αρχίσεις πάλι το ταξίδι. Τότε όμως δεν πρέπει να ξεχνάς ότι έχεις ήδη κατακτήσει τον προηγούμενο στόχο σου. Νομίζω ότι αυτή είναι όλη η ανθρώπινη Ιστορία, επαναλαμβανόμενες κορυφές, για τις οποίες κάποιοι έχουν παλέψει ώστε να κατακτηθούν. Το πιο φυσιολογικό λοιπόν είναι να βρίσκει ο άνθρωπος μπροστά του ακόμη ψηλότερες κορυφές, τις οποίες δεν γνώριζε από πριν, και θα πρέπει να τις κατακτήσει. Αρα δεν πιστεύω ότι το ταξίδι είναι χωρίς ελπίδα, είναι απλώς μια συνεχής επίτευξη στόχων».

Και το ταξίδι θα υπάρχει έπειτα από κάθε άνθρωπο και έπειτα από κάθε εποχή;

«Ακριβώς. Γι’ αυτό σε κάθε εποχή ας κάνει ο άνθρωπος τη δουλειά του, που είναι να κατακτήσει τις κορυφές που του αναλογούν. Δείτε τι συνέβη με τη Λατινική Αμερική. Ήταν επί 500 χρόνια κάτω από φοβερή καταπίεση, κυρίως των Ευρωπαίων και μετά των Αμερικανών. Όλα αυτά τα χρόνια εκατοντάδες προσπάθειες να απελευθερωθούν κατεστάλησαν και πνίγηκαν στο αίμα. Όμως τα τελευταία δέκα χρόνια οι λαοί της Λατινικής Αμερικής έχουν φέρει τα πάνω κάτω. Απελευθέρωσαν τις χώρες τους από τις χούντες και την καταπίεση με τρόπο εντυπωσιακό».

Πιστεύετε ότι μπορεί να συμβεί το ίδιο και με την «Αραβική άνοιξη»;

«Έχουν ήδη υπάρξει τεράστιες αλλαγές, οι οποίες πιθανότατα θα είναι μόνιμες. Βέβαια έχουν πολύ δρόμο ακόμη μπροστά τους, αλλά μετρούν ήδη κάποιες σημαντικές επιτυχίες. Μία από αυτές, την οποία φυσικά δεν πολυπροβάλλουν τα δυτικά ΜΜΕ, είναι η δημιουργία πραγματικού εργατικού κινήματος στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, χώρες οι οποίες δεν είχαν ποτέ κάτι τέτοιο. Τώρα πλέον είναι δυνατόν ακόμη και σε αυτές τις δύο χώρες να δημιουργήσουν ένα ανεξάρτητο εργατικό συνδικάτο».

Αυτή η απελπισία τού σήμερα πώς μπορεί να αλλάξει και να γίνει ελπίδα;

«Δεν ξέρω. Αν γνωρίζετε την απάντηση πείτε τη και σε εμάς. Την έχουμε ανάγκη απεγνωσμένα».

Η εποχή χαρακτηρίζεται από την απουσία σπουδαίων ηγετών, ειδικά στην Ευρώπη, αλλά και αλλού. Είναι άραγε θέμα κακής συγκυρίας ή φυσιολογικό αποτέλεσμα των καιρών;

«Δεν πρέπει να ψάχνεις για σπουδαίους ηγέτες. Αν κάνεις εσύ κάτι σημαντικό, θα δημιουργήσεις τη δική σου σπουδαία ηγεσία και δεν θα επιτρέψεις να δημιουργηθεί αυτό που ονομάζεις ανεπαρκή ηγεσία».

Μήπως ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι συγχέουμε εντελώς τις έννοιες «συνηθισμένο» και «φυσιολογικό» και πλέον πιστεύουμε ότι αυτό που είναι συνηθισμένο στη ζωή μας είναι και το φυσιολογικό;

«Σωστό είναι αυτό, πρέπει όμως να καταφέρνεις να διακρίνεις μέσα σου τις αληθινές, τις ειλικρινείς κινητήριες δυνάμεις».

Για εσάς ποιες είναι αυτές οι βασικές κινητήριες δυνάμεις;

«Είναι πολλές και γνωρίζω μερικές από αυτές. Για παράδειγμα, η δυστυχία από την οποία υποφέρουν οι άνθρωποι και κυρίως αυτή για την οποία έχω συνυπευθυνότητα. Αυτό είναι βασανιστικό. Ζούμε σε μια ελεύθερη κοινωνία και τα προνόμιά μας σημαίνουν αυτόματα και ευθύνες».

Μοιάζει πάντως στην Ελλάδα οι άνθρωποι να έχουμε υποστεί συλλογική κώφωση: μιλάμε όλοι, ενώ κανένας δεν ακούει κανέναν. Δεν είναι ένα βασικό πρόβλημα αυτό;

«Θα σας πω κάτι από τη δική μου πείρα. Η οικογένειά μου ανήκε στην εργατική τάξη και υπήρχαν πολλοί άνεργοι. Αντικειμενικά τότε η κατάσταση ήταν πολύ χειρότερη απ’ ό,τι είναι τώρα. Υποκειμενικά, όμως, τότε ήταν πολύ καλύτερα τα πράγματα ως προς την προοπτική. Τώρα επικρατεί κυρίως μια τεράστια απελπισία σε σχέση με το μέλλον, ενώ τότε κυριαρχούσε η ελπίδα ότι “δεν έχουμε τίποτε, αλλά μπορούμε να κάνουμε πράγματα για ένα καλύτερο αύριο”. Μαζευόμασταν και κουβεντιάζαμε για το πώς θα βελτιώσουμε την κατάσταση για την οικογένειά μας. Αυτό ακριβώς πρέπει να κάνει κάθε μικρή κοινωνική ομάδα και τώρα στην Ελλάδα».

Είναι γνωστό ότι αγαπάτε τη χώρα μας και ότι καλός προφήτης είναι αυτός που αγαπά. Τώρα που κλείνουμε αυτήν τη συζήτηση τι θα προφητεύατε για εμάς;

«Σας εύχομαι, μέσα από την καρδιά μου, να έχετε πολλή και καλή τύχη σε αυτούς τους ιδιαίτερα δύσκολους και επίπονους καιρούς, με όλες αυτές τις ισχυρές δυνάμεις που προσπαθούν να συντρίψουν την ελληνική κοινωνία και τη χώρα σας».

* Τη συνέντευξη πήρε ο Μάκης Προβατάς και δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜagazino στις 16 Οκτωβρίου 2011..

Κυριακή 4 Νοεμβρίου 2012

Ελευσίνια Μυστήρια


 


Κανένας σύγχρονος μελετητής δεν θα μπορούσε με δίκαιο τρόπο να επιβάλει την άποψη του σχετικά με αυτές τις πανάρχαιες μυστηριακές ιερές τελετές στο σύγχρονο αναγνώστη, δεδομένου ότι ελάχιστα από όσα διαδραματίζονταν κυρίως μέσα στα ιερά είναι γνωστά, ώστε να μας οδηγήσουν σε μια πλήρη και καλά πληροφορημένη εικόνα.
Η άκρα μυστικότητα ως βασικό χαρακτηριστικό των μυστηρίων, άντεξε στο χρόνο για αρκετές χιλιάδες χρόνια, και γενικά μπορούμε να πούμε ότι δεν παραβιάστηκε σε σημαντικό βαθμό. Επομένως αναγκαζόμαστε να στηριχθούμε στις σκοτεινές δηλώσεις εκείνων που μυήθηκαν καθώς και σε ανίδεες και συχνά προκατειλημμένες κρίσεις και εικασίες εκείνων που δεν μυήθηκαν.
Μια τρίτη και ίσως η πιο περίεργη κατηγορία εκ των δύο άνω είναι εκείνων που έλαβαν τη μύηση ως ανταμοιβή για τον έντιμο και ενάρετο κοινωνικό βίο τους αφού έτυχε να
παραβρεθούν σε κατοπινές χρονικά παρεμφερείς μυστηριακές καταστάσεις, συλλαμβάνοντας το αρχαίο δίδαγμα περί ηθικής, αγάπης, σεβασμού και ειρηνικής συμβίωσης.
Εννοείται βέβαια ότι αυτή η θεία χάρη τους επιδόθηκε αυτόβουλα εφ όσον αυτοί συμπεριφέρθηκαν με αγνότητα χωρίς δόλο και επιτηδευμένη καθοδήγηση.
Θα μιλήσω σε όσους είναι θεμιτό, στους βέβηλους κλείστε τις θύρες και ασφαλίστε τους θεσμούς των δικαίων, γιατί θείος νόμος σε όλα επιβάλλεται.
Ορφέας
Εισαγωγικά
Η λέξη μύηση προέρχεται από το ρήμα μυώ, φανερώνοντας μια πράξη σχετική με το σφίξιμο των μυών δηλαδή κλείνω το στόμα (δεν μιλάω) η τα μάτια, εφ όσον πρώτα έχω προετοιμαστεί κατάλληλα και έχω εποπτεύσει (δει).Το κλείσιμο των ματιών για την επίτευξη ευκολότερης εσωτερικής όρασης απαιτεί γνώση αλλά και φαντασία, με άμεσο αποτέλεσμα αυτό που λέγετε (εν-όραση). Από τέτοιου είδους μυστικές ιεροπραξίες και πρακτικές φαίνεται εξ άλλου να άντλησε τις ρίζες του στο Πυθαγόρειο τρίπτυχο βλέπε – άκου – σώπα. Από τη μύηση επίσης προκύπτει και το μυστικό που και κατά μία έννοια προσδίδει σεμνότητα στο θείο. Η σεμνότητα αντανακλάτε σε εμάς ως μια από τις πρωταρχικές βάσεις του θείου και ως οδηγός (μπούσουλας) οξύνει τη φαντασία μας, δίνοντας μας παράλληλα την αίσθηση μίας μεγαλειώδους εικόνας της θεότητας. Βλέπουμε έτσι ότι το μυστικό συνδυαζόμενο με την απαραίτητη ατομική η ομαδική πίστη μπορεί και λειτουργεί ως σκαλοπάτι στη προσέγγιση της θεότητας. Αν τώρα οι ιερείς θεουργοί κρύψουν έντεχνα και κάτω από πέπλο μυστηρίου ορισμένα ιερά μυστικά μέσα σε μία ιστορία όπως είναι ο μύθος, τότε αποκαλύπτεται στον μύστη (αυτόν που μαθαίνει μυστικά) μία καθέδρα η οποία τον βοηθάει α) στη κατανόηση και β) τη προσέγγιση της θεότητας.
Το μυστικό είναι απαραίτητο γιατί λειτουργεί ως μαγνήτης αποτελώντας την ιδιαίτερη εστίαση της προσοχής μας, για την δημιουργία μίας υπέρ-συνείδησης (συλλογικού νου), που όπως και ο πρωταρχικός κόκκος της άμμου συμβάλει στην δημιουργία του μαργαριταριού στο όστρακο με τα γνωστά σε εμάς αποτελέσματα. Αν κάποιος αμύητος πλησιάσει το μυστικό, τότε το όστρακο κλείνει προφυλλάσσοντας το ιερό περιεχόμενο αλλά και αυτόν που το πλησιάζει αφού λόγο της άγνοιας, της περιέργειας και της ασυνείδητης προσέγγισης, διατρέχει κίνδυνο με ορατά αποτελέσματα αυτά της εγκεφαλικής δυσλειτουργίας και της παρανόησης. Οι πιστοί αφού μυηθούν (λάβουν σχετική πρώτη γνώση) και χαράξουν στον εγκέφαλο τους το μονοπάτι το οποίο πρόκειται να πορευτούν φροντίζουν για την εσωτερική τους αναγέννηση προχωρώντας σε εσωτερικούς αλλά και εξωτερικούς καθαρμούς ώστε να παραμείνουν χωρίς αμφιβολίες και ανασφάλειες συγκεντρωμένοι στο θείο δράμα το οποίο είναι και ο βασικός στόχος τους. Στο θείο δράμα κάθε αντικείμενο, κάθε πράξη, σκεύος ή και εικόνα είναι συμβολικό της θείας ιδέας-ιστορίας και ως ιδεόγραμμα εκφράζεται και λειτουργεί σαν μεταφορικό μέσο (χρόνο-κάψουλα )για μεγαλύτερη διάρκεια και αντοχή δια μέσω των αιώνων. Όταν όμως αυτή η ιδέα που σχηματίζει συμβολικές εικόνες έχει να κάνει με καθημερινές μας συνήθειες όπως αυτή της διατροφής που ως μέθεξη μετουσιώνεται με το σιτάρι και τον άρτο, τότε αυτός ο συμβολισμός μέσα από την επανάληψη γίνεται βίωμα η και μας συντροφεύει σε όλο τον βίο μας.
Όπως η θεά Δήμητρα δια του μύθου χάρισε στην ανθρωπότητα την γνώση για τη καλλιέργεια της γης και τη παρασκευή του άρτου (που όχι μόνο έμεινε αθάνατος αλλά παρευρίσκεται καθημερινά στο τραπέζι μας), έτσι και η κόρη της Περσεφόνη, δια του ίδιου μύθου βάζει τα θεμέλια και στηρίζει τις βάσεις για την αθανασία της ψυχής κωδικοποιώντας το όλο ζήτημα σε δύο λέξεις (κόρα + ψίχα = κόρη-ψυχή ),που ως τα δύο βασικά μέρη του άρτου, μας συντροφεύουν και μας θρέφουν καθημερινά.
Συμβολικά και άσχετα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός όπως στην βασική μύηση ενός ατόμου έτσι και στη καθημερινή συμβολική αναπαράσταση της, απαιτείται και εξωτερικός καθαρμός (των χεριών) πριν τη λήψη της θεόσταλτης τροφής. Είναι έτσι προφανές ότι Οι μυστικές τελετές και ιεροπραξίες ανέλαβαν δια μέσω των ιερέων-θεουργών να τελειοποιήσουν τους μύστες μέσα από την αποκάλυψη των μύθων και άλλων πολλών κρυμμένων για την εποχή τους μυστικών.
Προς τιμή της θεάς Δήμητρας λοιπόν, που ως χθόνια θεότητα ήταν προστάτιδας της γονιμότητας και ως φαίνεται αντικατέστησε μια παλαιότερη θεά την επονομαζόμενης Γαία, που κατά τον Ησίοδο ήταν κόρη του Χάους, γίνονταν κάθε έτος μέσα από πανελλήνια λατρεία και μεγαλοπρέπεια, τα θρησκευτικά μυστήρια των Ελλήνων στο περίφημο ναό της Ελευσίνας. τα οποία χαρακτηρίσθηκαν και ως τα πιο αξιόλογα και αυτά με τη μεγαλύτερη έλευση πιστών για την εποχής τους και πολύ πιθανόν ως σήμερα. Εκτός από τη Δήμητρα, σημαντική μορφή των μυστηρίων έχουσα πρωταγωνιστικό ρόλο ήταν και η Κόρη της η Περσεφόνη, που αντιπροσωπεύοντας σε πρώτο επίπεδο τη βλάστηση η οποία εξαφανίζεται από την επιφάνεια της γης, επανέρχεται ύστερα από καθορισμένη χρονικά παραμονή της στον Κάτω Κόσμο. Η ίδια ιστορία με μια βαθύτερη αποκωδικοποίηση όπως θα δούμε λεπτομερέστερα παρακάτω, συμβολίζει την έπανα-κάμψη της ψυχής μετά τον θάνατο του φυσικού περιβλήματος της (σώμα).
Η λατρεία της Δήμητρας, προσωποποίησε το δράμα της φύσης σχετικά με τη γένεση και τον θάνατο των φυτών έχοντας καθαρά αγροτικό χαρακτήρα, ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τον κύκλο των αγροτικών εργασιών από τη σπορά ως τη συγκομιδή. Έτσι αναγκαστικά αφού είχε να κάνει με την κύρια και βασική ανάγκη των ανθρώπων (τροφή) απέκτησε μεγάλη σπουδαιότητα και σεβασμό. Ήταν μια λατρεία με κύριες πρωταρχικά αναφορές στις δυνατότητες της αγροτικής θρησκείας, στην επίτευξη της γνώσης για την επιβίωση και ταυτόχρονα την ανθρώπινης ευτυχία, και λόγω της περιπέτειας της κόρης-ψυχής είχε και μία εσχατολογική διδασκαλία. Η μητρική κοιλιά της μεγάλης μητέρας θεάς ταυτίστηκε με τη γη έχοντας ως παράγωγο και στις δύο περιπτώσεις τους καρπούς.
Τα Ελευσίνια μυστήρια μετά τους πρώτους χρόνους τέλεσης τους κατόρθωσαν να γίνουν ευρύτατα διαδεδομένα σε όλο τον ελληνισμό, από την μικρά Ασία έως την Ιταλία και από τη Κασπία θάλασσα έως την Αφρική και γρήγορα απέκτησαν σπουδαία φήμη, ως κλασικά μυστήρια της Ελλάδας.
Οι τελετές της Ελευσίνας με τις μυστηριακές αναπαραστάσεις των πιο πολύτιμων μυστικών της Φύσης και κατ’ επέκταση του εαυτού μας, επισκίασαν και σταδιακά απορρόφησαν προηγούμενα μυστήρια αλλά και πολλές μικρότερες φιλοσοφικές σχολές και τάσεις, ενσωματώνοντας στο δικό τους σύστημα οποιαδήποτε πολύτιμη πληροφορία αυτές κατείχαν.
Σκοπός των ελευσίνιων όπως και των προηγούμενο μυστηρίων της Σαμοθράκης δηλαδή αυτά των Κάβειρων ήταν ο εξαγνισμός, η μάθηση, η εξιλέωση, η αδελφοποίηση, η Θεραπεία, και η καλή Τύχη των πιστών.
Αν και σχεδόν όλοι οι μύστες τήρησαν Ιερή σιγή για τα απόρρητα των μυστηρίων, μπορούμε χοντρικά μέσα από τα γραπτά τους να ανακαλύψουμε, α) ότι ο κόσμος που μας περιβάλει δεν είναι ορατός τουλάχιστον σε όλα του τα επίπεδα, β) ότι μια νέα ποιοτικότερη από τη προηγούμενη ζωή αρχίζει μετά τον γήινο θάνατο.
Οι μυημένοι αφού πρωτίστως είχαν αποβάλλει το φόβο του θανάτου και της συμπαντικής εξαφάνισης, φημίζονταν σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο για την ωραιότητα των φιλοσοφικών τους αντιλήψεων και τα υψηλά κριτήρια ηθικής αλλά και της δικαιοσύνης που βίωναν στην καθημερινή τους ζωή.
Η διδασκαλία αυτή όμως ως κόρη οφθαλμού έπρεπε να διαφυλαχθεί από τους βέβηλους ώστε να αντέξει στο πέρασμα των αιώνων. Έτσι με τη πάροδο των χρόνων οι ιερείς συνέχισαν να καλύπτουν τον αληθή λόγο μέσα στους μύθους δίνοντας του πολλαπλές ερμηνείες. Τέλος οι ιερείς αφού (διαμέλιζαν) και μοίραζαν τον μύθο σε επίπεδα προς χάρη της ιερής μυστικότητας, έδιναν τη δυνατότητα μόνο στους μυημένους να καταφέρουν να τον ανασύρουν και να τον επαναλειτουργήσουν απ τα βάθη των ιερών αλληγοριών και των νοητικών λαβυρίνθων.
Οι ιερείς εκτός των μύθων δίδαξαν ότι η μεταθανάτια πορεία της ψυχής, καθορίζεται από τις εδώ πράξεις και επιθυμίες της αλλά και από τη δυνατότητα της να διαισθάνεται και να διαλέγει ανάμεσα στις αρετές και τα πάθη της.
Τούτο το συμπέρασμα φαίνεται ότι εξάγεται και απ τα λόγια πολλών αρχαίων μυστών όπως ο Αριστοτέλης, ο Ιπποκράτης, ο Κικέρων κ.α. που αν και είχαν δώσει Ιερό όρκο σιγής άφησαν ορισμένες «ανοικτές πόρτες» ώστε σε πρώτη φάση να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μέχρι τότε αμύητων και σε δεύτερη φάση να καθοδηγήσουν τους ήδη μυημένους σε ανώτερα επίπεδα.
Για τους φιλοσόφους των Ελευσίνιων η γέννηση στον φυσικό κόσμο είναι ο θάνατος με την πλήρη σημασία της λέξεως και η μοναδική αληθινή γέννηση είναι αυτή της πνευματικής ψυχής του ανθρώπου που αναδύεται από τον τάφο της σωματικής φύσης.
Ο Σωκράτης γνωρίζοντας ήδη το δαιμόνιο ( την εσωτερική ψυχική του υπόσταση) αρνήθηκε να μυηθεί στα Ελευσίνια Μυστήρια, γιατί συνειδητοποίησε ότι η συμμετοχή του θα του σφράγιζε το στόμα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι οι μυημένοι φιλόσοφοι όπως ο Πλάτων ο Αριστοτέλης ο Αντισθένης, οι φιλόσοφοι της πυθαγόρειας και ελεατικής σχολής καθώς και οι πολυάριθμοι μαθητές τους συγκροτούσαν μια κατά κάποιο τρόπο φωτισμένη κοινωνία που πίστευαν στον Ένα και μοναδικό Θεό δημιουργό του παντός και σε αυτόν τον «άγνωστο» χωρίς όψη αρχή και τέλος Θεό αφιέρωσαν βωμό που βρήκε κατά την περιοδεία του στην Αθήνα ο απόστολος Παύλος.
Το θρησκευτικό δόγμα των μυστηρίων πού έλεγε ότι μόνο οι μυημένοι είχαν πρόσβαση στη μετά θάνατον μακαριότητα, άνοιξε διάπλατα τις πόρτες του ιερού μόνο στους μύστες και δημιούργησε αθρόα προσέλευση των πιστών στην Ελευσίνα. Λόγω των ψυχικών αλλά και σωματικών δοκιμασιών οι περισσότεροι από αυτούς έσπευσαν κυρίως να μυηθούν κατά τα νεανικά τους χρόνια, αλλά υπήρξαν και πολλοί πιστοί που μη θέλοντας να χάσουν τη θεία χάρη έσπευσαν προς μύηση όταν αισθάνονταν ότι το τέλος της ζωής τους πλησιάζει.
Κυρίως λοιπόν μετά την εποχή των Περσικών Πολέμων, αφού οι Πέρσες έκλεψαν και κατέκαψαν όλα τα ιερά των Αθηνών, βλέπουμε να αποκλείονται οι βάρβαροι και δικαίωμα στη μύηση είχαν μόνο οι Αθηναίοι πολίτες. Δικαίωμα μύησης δεν είχαν επίσης οι τελέσαντες εγκλήματα και διάφορες ιερόσυλες πράξεις, άσχετα με το πόσο υψηλό αξίωμα είχαν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν του αυτοκράτορα Νέρωνα, στον οποίο δεν επετράπη η συμμετοχή.
Υπάρχουν όμως και καταγεγραμμένες περιπτώσεις ξένων που γνώριζαν Ελληνικά και μυήθηκαν, αφού πρώτα τους είχε προτείνει κάποιος ήδη μυημένος (ανάδοχος) και είχαν πολιτογραφηθεί Αθηναίοι.
Έτσι συμπεραίνουμε ότι υπήρχε από τους παλαιούς εκείνους χρόνους, υψηλό θρησκευτικό αίσθημα μεταξύ των Ελλήνων που συνέβαλε στη κατάργηση της φοβίας και της δεισιδαιμονίας, εξύψωσε τη λαμπρότητα του νου, την έξαρση του ελληνικού πνεύματος, αλλά και του πατριωτισμού, αφού κατάφερε και ένωσε σε μία καινούργια νοητική διάσταση όλους τους τότε διασκορπισμένους ανά τη γη μυημένους Έλληνες. Η φήμη των μυστηρίων κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ήταν τόσο μεγάλη ώστε πολλοί ρωμαίοι ευγενείς και φιλέλληνες αυτοκράτορες όπως ο Αδριανός, ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Κόμοδος κατέφθασαν στην Αθήνα για να σπουδάσουν φιλοσοφία και να λάβουν μέρος στα μυστήρια.
Κανείς απ τους μύστες δε μπορούσε να λάβει μέρος στα μεγάλα μυστήρια εάν προηγουμένως δεν είχε λάβει μέρος με επιτυχία στα μικρά τον μήνα Ανθεστηρίων στις όχθες του Ιλισού. Πολλές φορές μάλιστα ο μύστης λόγω διαφόρων κυρίως νοητικών δυσκολιών έπρεπε να περάσει μια, δύο η και τρεις φορές από τη προπαρασκευαστική μύηση των μικρών μυστηρίων ώστε να λάβει με επιτυχία μέρος στα μεγάλα μυστήρια της Ελευσίνας.
Οι ιέρειες και οι ιερείς της Δήμητρας είχαν το δικαίωμα να απαγορεύσουν τη μύηση σε όσους θεωρούσαν βέβηλους και δια θεσπισμένου νόμου απαγορεύονταν η μύηση σε διεφθαρμένους, προδότες, λιποτάκτες, αδιάφορους στα της πόλης κοινά καθώς και τους δούλους. Αυτό και μόνο δηλώνει τη μεγάλη σπουδαιότητα καθώς και τον υψηλό θρησκευτικό χαρακτήρα των μεγάλων μυστηρίων. Είναι επίσης καταγεγραμμένες περιπτώσεις που ορισμένοι κατηχούμενοι αν και είχαν περάσει επιτυχώς απ τα μικρά μυστήρια δεν ευρέθησαν καταλλήλως εξαγνισμένοι από τους ιερείς ώστε τους απαγορεύθηκε η είσοδος και η συμμετοχή στα εντός του ναού τελούμενων μεγάλων μυστηρίων.
Ο μυστηριακός άρρητος πυρήνας που χαρακτήριζε όλα τα αρχαία και ειδικότερα τα Ελευσίνια μυστήρια ασκεί μέχρι και σήμερα δυνατή έλξη για περαιτέρω μελέτη και έρευνα. Υποθέτω ότι έτσι και τότε, θα ασκούσε έλξη για γνώση, ειδικά σε αυτούς που είχαν μέσα τους αναπτυγμένη την αίσθηση του θρησκευτικού ανικανοποίητου καθώς και σε αυτούς που αισθάνονταν φυσική δίψα για μάθηση και ψυχική ανάταση. Η μυστικότητα και ο βαρύς όρκος σιωπής που τα περιέβαλε, έγινε αφορμή για διαφορετικές σύγχρονες ερμηνείες τους άλλες φορές αντιφατικές μεταξύ τους και άλλες φορές πολύ προχωρημένες, αγγίζοντας αυτό που στις μέρες μας ορίζουμε ως επιστημονική φαντασία. Οι περισσότεροι από τους σύγχρονους μελετητές είναι εκείνοι που υποστηρίζουν τη στερεότυπη άποψη ότι το μυστικό των Ελευσίνιων μυστηρίων είναι καλά κρυμμένο από βαρύ πέπλο μυστηρίου ώστε είναι αδύνατη η εύρεση και η αποκάλυψη του.
Δε συμφωνώ με αυτή την άποψη για το λόγο ότι μπορεί να μη ξέρουμε λεπτομέρειες για τις ιερουργίες και σχεδόν τίποτα για τα άρρητα τους, αλλά τουλάχιστον έχουμε ορισμένες αναφορές που μας επιτρέπουν να κάνουμε μια αρχή προσέγγισης. Είναι προτιμότερο να λαμβάνουμε υπό όψη μας όλες τις απόψεις παρά να απορρίπτουμε μερικές από αυτές όσο τολμηρές και αν είναι. Με υπομονή και παρατηρητικότητα νομίζω ότι είναι δυνατό όχι μόνο να προσεγγίσουμε αυτό το πέπλο μυστηρίου αλλά και να κατορθώσουμε να ανασηκώσουμε έστω και μία εκ των τεσσάρων γωνιών του, ώστε να αποκαλυφθεί το εσωτερικό φως, που αν και καλά κρυμμένο φωτίζει αυτοβούλως εκείνα τα μυαλά που αν και δε το βλέπουν κινούνται πέριξ αυτού και κρίνονται ικανά να λάβουν γνώση εκ των έσω.
eleusinia2
Το τελετουργικό των Ελευσίνιων μυστηρίων ήταν πολύπλοκο και η κατανόησή του απαιτούσε απελευθέρωση του νου ως προ το νοητικό κατεστημένο αλλά και την εις βάθος μελέτη της Ελληνικής Μυθολογίας. Οι συγκρίσεις και οι παραλληλισμοί των έξω και των έσω θα πρέπει να θεωρούνταν ως αυτονόητα.
Η πρωταρχική ένωση του Θεϊκού Θηλυκού με το Ιερό Αρσενικό παριστανόταν συμβολικά με την τελετουργία του Ιερού Γάμου δίνοντας στο σύμπαν τα πρώτα σημάδια ζωής. Η Γη κι ο Ουρανός αποτελούν ως φαίνεται το πρώτο ζευγάρι στις περισσότερες θρησκείες του κόσμου. Στην Ολύμπια μυθολογία (αυτή που ακολούθησε μετά την τιτανομαχία), το ρόλο του ουράνιου θεού αναλαμβάνει πλέον ο Δίας. Αυτός με τη σειρά του παντρεύεται την Ήρα, που ως καινούργια σύζυγος-παραστάτης του νέου θεού (μετά τον Κρόνο) είναι μια νεότερη εκδοχή της προϊστορικής Θεάς και γυναίκας του Κρόνου που το όνομά της κατά μια ερμηνεία συνταυτίζεται με το έρα (Ρέα)= (γη). Η Ρέα ως σύζυγος του Κρόνου – Χρόνου φαίνεται ότι ταυτίζετε περισσότερο με την ύλη παρά με τη γη. Μια ειδικότερη έκφανση της μορφοποιείται και εμφανίζεται ως Δήμητρα (Δημήτηρ= Γη Μήτηρ), η οποία κυοφορεί την Περσεφόνη -το σπόρο του σιταριού που θάβεται και ξαναγεννιέται.
Η Δήμητρα ως προστάτης των γυναικών των γάμων και γενικώς των θεσμών λατρεύτηκε και ως θεσμοφόρος έχοντας ειδική τελετουργική τιμή για αυτές της τις ιδιότητες μέσα από λατρευτικές τελετές-εορτές τα Θεσμοφόρια.
Μπορούμε έτσι να πούμε ότι μέσα από αυτή τη διπλή ιδιότητα της ως προστάτιδας του γάμου αλλά ως πρώτης διδασκάλισσας της σποράς και της συγκομιδή των δημητριακών συνέβαλε τα μέγιστα στη δημιουργία και την ανάπτυξη των πόλεων, της σταθερής χωρίς μετακινήσεις πλέον διαβίωσης από τους ανθρώπους. Βλέπουμε τη Δήμητρα ως έννοια να λειτουργεί σαν μια γήινη μήτρα για τα φυτά αλλά και ως μια μεγάλη αγκαλιά για τους ανθρώπους, αφού τους θρέφει κατά τον βίο τους και παράλληλα τους δέχεται μέσα στους κόλπους της κατά τον θάνατο τους.
Οι μύστες συνάμα διδάσκονταν κατά τη διάρκεια ενός έτους, υψηλά θρησκευτικά δόγματα όπως η εγκράτεια η αρετή η σωφροσύνη η δικαιοσύνη αλλά και η ανεξικακία και η ελευθερία της συνειδήσεως γνωστή στις μέρες μας ως ανεξιθρησκία. Λογικό είναι βέβαια η γνώση να μη μεταδίδονταν κατ ευθείαν σε όλους τους μετέχοντες, αλλά σταδιακά παίρνοντας τους μεθοδικά από διάφορα επίπεδα-στάδια όπως μας λεει και ο Πλάτων στον Φαίδωνα:

«Εισί γάρ δή οι περί τάς τελετάς ναρθηκοφόροι μέν πολλοί βάκχοι δε τε παύροι»
δηλαδή (πολλοί έλαβαν μέρος εις τα μυστήρια αλλά λίγοι είναι οι εκλεκτοί). Με τη κλιμακωτή γνώση και ειδικότερα μετά τη γνώση για τον Ένα και μοναδικό θεό οι μύστες θα μπορούσαν να καταλάβουν ευκολότερα μεγάλες αφηρημένες έννοιες όπως της μεταφυσικής και της ηθικής αλλά και να κατανοήσουν την αλληγορία των μύθων καθώς επίσης τις φυσικές δυνάμεις που μέχρι τότε τις αντιλαμβάνονταν με τις μορφές διαφόρων θεών.
Εξ άλλου πολλά χρόνια πριν ο Ορφέας είχε ξεκινήσει το προπαρασκευαστικό μονοθεϊστικό έργο του μέσα από τους μύθους και τους ύμνους του. Από αυτόν με τη σειρά τους οι φιλόσοφοι παρέλαβαν μεγάλες έννοιες και αλήθειες και κατόπιν οι ποιητές μαζί με τους ιερείς μεταλαμπάδευσαν στους Έλληνες τις παρομοιώσεις των φυσικών φαινομένων με τα ονόματα των θεών.
Στα πρώτα στάδια της μύησης οι διδαχές δε θα μπορούσαν βέβαια να μην ήταν απλές και αλληγορικές. Αρχικά οι ιερείς συνέκριναν τον Δια με τον αιθέρα, την Ήρα με τον αέρα και η συνεύρεση αυτών των δύο είχε ως παράγωγα τα ουράνια φαινόμενα όπως η βροχή το χαλάζι οι αστραπές οι βροντές κλπ.
Ω μέγας αιθήρ! Ω Ζεύ!
Αναφωνεί μέσα από τις τραγωδίες του ο Σοφοκλής, όπως και ο Ευριπίδης:
Οράς τόν υψού τόν δ άπειρον αιθέρα
τούτον νόμιζε Ζήνα,τόν δ ηγού θεόν<
-
Όμνυμι ιερόν αιθέρ’ οίκησιν Διός
Χαρακτηριστικά είναι και τα επίθετα που δόθηκαν στον βασιλέα των θεών και ακολουθούσαν για αιώνες τον υπέρτατο Δία ανάλογα με τις περιστάσεις.
Κεραύνιος, κυανοχαίτης, νεφεληγερέτης, υψιβρεμέτης, κελαινεφής κ.α.
Το ίδιο συμβαίνει και με το κύριο όνομα του Διός – Ζευς εκ του Δεύς που παράγεται από το δεύ-δεύω και σημαίνει βρέχω, δανείζει στα λατινικά τη λέξη Deus που σημαίνει Θεός όπως επίσης στα γαλλικά τη λέξη Dieu που έχει την ίδια έννοια. Ο υπέρτατος θεός Δίας όπως βλέπουμε έχει τη δύναμη και τη γνώση της διαίρεσης (κυρίως στην ύλη) καθώς και τη δύναμη της γνώσης ώστε να ζεύει (κυρίως στη νόηση).
Ο αήρ αναγραμματιζόμενος μας δίνει το όνομα της συζύγου του Ήρας καθώς γίνεται με τη μητέρα του τη Ρέα που όπως είδαμε και πιο πάνω μας δίνει τη λέξη Έρα που σημαίνει Γη (terra στα λατινικά).
Το ίδιο συμβαίνει και με τον υιό του Διός Απόλλωνα, που η γέννηση του μαζί με την ’ρτεμη στο νησί της Δήλου τον παρομοιάζει με τον λαμπρότατο φωτοδότη θεό Ήλιο, αφήνοντας μας έτσι να καταλάβουμε ότι η σελήνη δε μπορεί να είναι άλλη από τη δίδυμη αδελφή του.
(Πρόσφατη μελέτη πανεπιστημίου μας αποκαλύπτει ότι το μέρος το οποίο δέχεται τη μεγαλύτερη ποσότητα ηλιακών ακτινών κατ’ έτος στο πλανήτη μας είναι η Δήλος). Με τον ίδιο τρόπο ο Ποσειδών είναι η θάλασσα και τ’ άσπρα άλογα του είναι τα αφρισμένα κύματα, ο Ήφαιστος είναι το πυρ ουράνιο αλλά και γήινο, Ο ’δης ως πρωταρχικός τύπος δεν έμεινε αμετάβλητος. Αντίθετα και ύστερα από μια ορισμένη εποχή γνώρισε περίεργο μετασχηματισμό, ώστε στο τέλος να ισοδυναμεί με μία πολύπλοκη γενική έκφραση των κρυφών δυνάμεων που εποπτεύουν το θάνατο και την αναγέννηση. Ο Άδης μεταμορφώθηκε τελικά κι έγινε ο Πλούτων, ευεργετικός θεός κι όχι τρομερός, φίλος των ζωντανών, που διευκολύνει τη ζωή τους με την ευφορία που σκορπίζει στην τροφό γη.
Ως Πλούτωνας τον βρίσκουμε να αντιπροσωπεύει τις υπόγειες δυνάμεις αλλά και το θαμμένο πλούτο της γης. η Αθηνά παιδί της κεφαλής του Διός είναι η φρόνηση, η Δή-μητηρ είναι η μητρική και η γήινη κοιλιά που ως διττή μητέρα θρέφει τα παιδιά της, η κόρη της Περσεφόνη είναι η τροφή-βλάστηση που γεννιέται μετά από πολύμηνη παραμονή στα έγκατα της γης παρέα με τον ’δη. Η Αφροδίτη με την ομορφιά της αναδυόμενη απ’ τον αφρό προσδίδει τη υψηλή ποιότητα, ενώ ο Πρωτεύς βρίσκει αντίκρισμα στα αρχικά στοιχεία που με τις πολύμορφες μεταμορφώσεις του παράγει τις ποικιλίες των ειδών αυτό πού σήμερα είναι γνωστό στις μέρες μας σαν Dna.Ο Ερμής είναι ο θείος λόγος που εκπορεύεται από τον Δία καθώς διδάσκει και εξηγεί τη θρησκεία συνδέοντας τη με τη γνώση αλλά και με το φως της ημέρας. Η Θέμιδα είναι η συμπαντική δικαιοσύνη και η Νέμεσις η Θεία δίκη.
Ο Διόνυσος ο τελευταίος στη σειρά είναι ο οίνος αλλά όπως θα δούμε σε επόμενο κεφάλαιο και τα (προ του οίνου) ψυχοσωματικά διεγερτικά, που παρομοιάζεται με την απαλλαγή των φαινομενικά σοβαρών σκέψεων και την ανεμελιά, δηλαδή η άλλη όψη του Απόλλωνα. Αυτός ο ’γριος χορευτής των οργίων, ο κυρίαρχος της έκστασης της επονομαζόμενης και Θείας μέθης που θεοποιήθηκε και ανέλαβε δια της εισόδου του στις ζωές των ανθρώπων να κάνει ευκολότερη την επικοινωνία τους με τους Θεούς και πρωταγωνιστεί κι αυτός με τη σειρά του στην Ελευσίνια μύηση ως ο νυμφίος του Ιερού γάμου στο ιερό της Ελευσίνας.
Η πάλη μεταξύ Θεών και Τιτάνων είναι η μάχη μεταξύ των στοιχείων που γεννήθηκαν από τη στήριξη της γης στο ουράνιο στερέωμα και των προγενέστερων δυνάμεων που συντέλεσαν στη γέννηση της γης από το χάος. Τα νέα στοιχεία οι Θεοί επικράτησαν των παλαιών δυνάμεων Τιτάνων που υποχρεώθηκαν από τον αρχηγό των πρώτων Δία, να κατακρημνιστούν και φυλακιστούν στα έγκατα του πεδίου της μάχης δηλαδή τα σκοτεινά τάρταρα της γης, προσδίδοντας έτσι την αντικατάσταση των παλαιών σκληρών δυνάμεων που δρούσαν έως τότε, από τις νέες και πιο εξευγενισμένες δυνάμεις.
Τέτοιας υψηλής ποιότητας έννοιες δίδασκαν εκείνο το καιρό στους μύστες οι ιερείς των μυστηρίων, φανερώνοντας τους την ιερή πορεία του σύμπαντος και για αυτό το λόγο τους καλούσαν Ιεροφάντες. Όταν οι μυημένοι αντιλαμβάνονταν το μυστικό νόημα αυτής της αλληγορίας και κατανοούσαν τις διαδοχές των προγενέστερων εποχών, οι ιερείς προχωρούσαν βαθύτερα και σε δεύτερο επίπεδο εξηγούσαν με απόκρυφο τρόπο την κατάσταση της μη εξαγνισμένης ψυχής που έχει ενδυθεί το γήινο σώμα της και έχει περιβληθεί την υλική φύση.
Oπως μας λεει και ο Ηρόδοτος, oι μυστηριακές ιερές τελετές φαίνεται ότι πρωτοπαρουσιάστηκαν στην λατρεία των πριν της Ελλάδας κατοίκων, δηλαδή των Πελασγών, των οποίων η θρησκεία επικεντρώνονταν γύρω από τη γη, τις χθόνιες θεότητές και το αρχέγονο μυστήριο της ζωής και του θανάτου. Οι Πελασγοί αρχικά έκαναν θυσίες σε θεούς οι οποίοι δεν είχαν όνομα και οι οποίοι ονομάσθηκαν πολλά χρόνια αργότερα όταν οι Πελασγοί συγκατοίκησαν με τους Έλληνες. Μέσα από το πέρασμα του χρόνου μέσα από αυτό το πάντρεμα θρησκευτικών ιδεών ξεπήδησε ο προβληματισμός των ανθρώπων για τη μετά θάνατο ζωή όπως και το αιώνιο ταξίδι της ψυχής εντός και εκτός του γήινου σώματος.
Μετά την κάθοδο των Αχαιών και των Ιώνων οι οποίοι έδειχναν μεγάλη συμπάθεια για τους ουράνιους θεούς, οι Πελασγοί προσπάθησαν να προστατέψουν τις παμπάλαιες θρησκευτικές παραδόσεις τους μέσα από μυστικές τελετές, τελούμενες κυρίως στο νυκτερινό σκοτάδι η πίσω από τις ερμητικά κλειστές πύλες.
Με αυτό το τρόπο πρωτοεμφανίζονται τα Ελευσίνια μυστήρια που δημιουργήθηκαν για τη λατρεία μιας γήινης θεότητας της Δήμητρας που πρώτη από όλους τους υπόλοιπους ουράνιους θεούς κέντρισε την προσοχή των ανθρώπων.
Το γεγονός αυτό ενισχύεται και από την λατρείας της Δήμητρας σαν θεάς της καλλιέργειας της γης, όπως συμβαίνει και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπου κατοικούσαν προελληνικά φύλα. Στους προελληνικούς αυτούς κατοίκους της Ελευσίνας προστέθηκαν και τα Θρακικά φύλα που προφανώς συγχώνευσαν δικές τους αρχαιότερες διδασκαλίες και ηθικά διδάγματα. Λόγω της παλαιότητας των διαδραματιζομένων γεγονότων ήταν πολύ δύσκολο ακόμη και για τους αρχαίους πρώτους μελετητές και ιστοριογράφους να περιγράψουν τους αγώνες που διεξήχθησαν από την πρώτη εισβολή των Θρακών στην ευρύτερη περιοχή της Ελευσίνας. Η Ελευσίνα ιδρύεται περί το 2000 π.Χ. και ως πόλη αναπτύσσεται και οχυρώνεται κατά τη Μυκηναϊκή εποχή, αφού αποτελεί στόχο κυρίως λόγω της στρατηγικής της θέσης.
Ο αγώνας που ακολούθησε μεταξύ των Θρακικών φύλων με τους Ίωνες της Αττικής, πρέπει να υπήρξε μακροχρόνιος και σκληρός. Η επίκαιρη θέση της Ελευσίνας μεταξύ Αθηνών και Πελοποννήσου, έκανε τη σύγκρουση αναπόφευκτη. Σημαντικό ρόλο πρέπει να έπαιξε η εύφορη της πεδιάδα, η λαμπρότητα του ιερού της, η μικρή της απόσταση από τη Σαλαμίνα καθώς και ο ασφαλής για τα πλοία κόλπος της.
Ο Παυσανίας στα Αττικά αναφέρει σχετικά ότι γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ. διεξήχθησαν μακροχρόνιες μάχες μεταξύ Αθηναίων και Ελευσίνιων, κατά τη διάρκεια των οποίων σκοτώθηκαν ο στρατηγός των Ελευσίνιων, Ιμάραδος και ο βασιλιάς των Αθηναίων, Ερεχθεύς. Το ότι και οι δύο αντιμαχόμενοι βασιλείς έπεσαν στο πεδίο της μάχης υποδηλώνει την μεγάλη διάρκεια καθώς και την αγριότητα αυτών των μαχών.
Οι Ελευσίνιοι τελικά ηττήθηκαν και η βασιλεία τους καταλύθηκε ενώ η πόλη τους προσαρτήστηκε στους νικητές και έγινε Αθηναϊκός δήμος.
Τα μυστήρια όμως υπήρχαν ήδη από εκείνη την εποχή και έτσι οι Αθηναίοι ανέλαβαν τη διοίκηση και την εποπτεία τους χωρίς όμως να αλλάξουν τον τόπο και τον τρόπο τέλεσης τους ενώ τα ιερατικά αξιώματα και η ευθύνη της διοργάνωσης των τελετών έμεινε στα χέρια των βασιλικών γενών της Ελευσίνας. Αυτό δείχνει τον σεβασμό των Αθηναίων προς τα μυστήρια αλλά και την μοναδική ιεροτελεστία που λάμβανε χώρα σε αυτά (μια άλλη άποψη που δε θα πρέπει να παραληφθεί είναι ο συνδυασμός των παραπάνω με το οικονομικό όφελος).
Από αυτή την ίδια εποχή πραγματοποιείται η λατρεία της Δήμητρας, ως θεάς της φύσης, της βλάστησης και ειδικά των σιτηρών, η οποία συνεχίζεται χωρίς διακοπή ως τα Ρωμαϊκά χρόνια. Η μεγάλη φήμη που αποκτά η Ελευσίνα λόγω των μυστηρίων καθώς και η μεγάλη προσέλευση των πιστών απαιτεί ανέγερση νέων ναών και το Ιερό της αποκτά Πανελλήνιο χαρακτήρα ενώ η πόλη αργότερα περιβάλλεται από ισχυρό τείχος.
Η επιμέλειά των Μυστηρίων από τους Αθηναίους έδωσε στα ελευσίνια μυστήρια μεγάλη αίγλη φτάνοντας στο απόγειο της ακμής τους κατά τη χρυσή εποχή της Αθηναϊκής δημοκρατίας, τον 5ο αιώνα π.Χ.. Οι Αθηναίοι φρόντισαν να «διαφημίσουν» τα μυστήρια μέσο επιφανών ξένων που μυήθηκαν σε αυτά όπως ο Ηρακλής ο Ασκληπιός και οι Διόσκουροι, κατορθώνοντας να προσελκύσουν μεγάλο πλήθος Ελλήνων από τη μαύρη θάλασσα και την Αίγυπτο μέχρι την Ιταλία και τη Μεσοποταμία. Συμπληρωματικά και μετά το δεύτερο έτος κάθε ολυμπιάδας οι Ελευσίνιοι ιερείς διεξήγαγαν μια εξαιρετικής λαμπρότητας εορτή που λεγόταν πενταετηρίδα και κάθε πρώτο και τρίτο έτος μετά την Ολυμπιάδα την τριετηρίδα που ήταν πανελλήνιες πανηγύρεις-συγκεντρώσεις με διεξαγωγή γυμνικών αγώνων που ως έπαθλο οι νικητές είχαν την ετήσια ποσότητα κριθαριού από το Ράδιο πεδίο. Αργότερα στην κλασική και ρωμαϊκή εποχή ιδρύονται σπουδαία και λαμπρά οικοδομήματα που τελικά ισοπεδώνονται με την επιβολή του Χριστιανισμού και την επιδρομή των μισθοφόρων Οστρογότθων.
eleusinia3
Ο μύθος
Ο Ομηρικός ύμνος προς τη Θεά Δήμητρα είναι χωρίς αμφισβήτηση ένας από τους ωραιότερους και πιο δραματικούς ύμνους που εξιστορεί, το δράμα των δύο θεαίνων της Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης.
Σε αυτόν το μύθο η φαντασία αποκτά λειτουργική υπόσταση που για τους μυημένους αναμειγνύεται με την εμπειρία ή την έως τότε γνώση των πραγμάτων, δηλαδή της πρώιμης εκείνης επιστήμης, καθώς τους προσφέρει μια εσωτερική μεταμόρφωση. Κυρίως τους μεταμορφώνει σε άτομα που μετά τη μύηση φέρεται ότι έχουν θέσει σοβαρές βάσεις για τη περαιτέρω ζωή τους καθώς και τους προετοιμάζει για το μέγα θέμα της μετά του θανάτου πορείας.
Η νεαρή Περσεφόνη κόρη της Θεάς Δήμητρας καθώς κάποια ημέρα έπαιζε με τις Ωκεανίδες νύμφες στον ανθισμένο αγρό του Νύσιου πεδίου, θαμπώθηκε από τη θέα και τη πανέμορφη μυρωδιά ενός ανθισμένου ναρκίσσου.
Αυτός ο νάρκισσος ήταν τον ωραιότερο και το πιο ευωδιαστό άνθος ανάμεσα στα υπέροχα ρόδα τούς κρόκους τους υάκινθους και τις ίριδες που υπήρχαν στη περιοχή και χωρίς δεύτερη σκέψη άπλωσε το χέρι της για να τον κάνει δικό της.
Ξαφνικά κρότος ακούγεται δυνατός και σείεται όλη η γη καθώς ρήγμα βαθύ εμφανίζεται, ρήγμα που σχίζει τη γη στα δυο, μέχρι τα βάθη της τα υγρά και μουχλιασμένα τάρταρα και πάνω στο χρυσό του άρμα που έσερναν τα αθάνατα του άλογα, εμφανίζεται μαυροντυμένος ο κοκκινομάλλης ’δης, ο φοβερός θεός του κάτω κόσμου ο οποίος με γρήγορες κινήσεις αρπάζει την Περσεφόνη και την μεταφέρει στο σκοτεινό Βασίλειο των νεκρών. Η ομορφιά της κόρης θάμπωσε τον σκοτεινό θεό που είχε ήδη αποφασίσει για να την κάνει βασίλισσά του.
Μεγάλη κραυγή έβγαλε από μέσα της τότε η Κόρη καλώντας το πατέρα της τον γιο του Κρόνου Δια, αλλά προς μεγάλη ατυχία της αυτός είχε αλλού στραμμένη τη προσοχή του. Κανείς θνητός δεν είδε, παρά μόνο η θεά Εκάτη άκουσε τη κραυγή και ο παντεπόπτης Ήλιος είδε το όλο συμβάν.
Ένας μικρός απόηχος όμως αντήχησε στα βουνά και απ τα βάθη των ωκεανών εξοστρακίστηκε κι έφτασε μέχρι τον Όλυμπο εκεί που βρίσκονταν η μητέρα της η Δήμητρα αναταράζοντας τα σωθικά της. Αμέσως η θεά εμφανώς τρομαγμένη, γεμάτη μητρική ανησυχία ορμάει σα γεράκι απ’ τα παλάτια των θεών και άρχισε να την αναζητά σε γη και θάλασσα.
Μαυροντυμένη, κρατώντας αναμμένες δάδες αναζητούσε τη Κόρη της Εννέα ολόκληρα μερόνυχτα μάταια όμως. Έψαχνε στη γη και τον ουρανό διέσχιζε τα λαγκάδια και τις ρεματιές, δίπλα στις όχθες των ποταμών και των θαλασσών χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
Σε όλη τη περιπλάνηση νηστική και ανήσυχη δεν έτρωγε πλέον αμβροσία, ούτε με νέκταρ ξεδιψούσε, δε λουζόταν, δεν μιλούσε σε κανέναν και μεταμορφωμένη σε μαυροντυμένη γριά αναζητούσε τη Περσεφόνη αφήνοντας το πένθος της έκδηλο σε κάθε της βήμα.
Τη δέκατη ημέρα, συνοδευόμενη από την θεά Εκάτη που της στάθηκε αρωγός και λόγο του σεβασμού και της συμπάθειας που έτρεφε για αυτήν ο Ήλιος, έμαθε από αυτόν αυτό που εκείνη δεν είχε δει, ότι ο ’δης δηλαδή ο αδελφός της, γιος της ίδιας μάνας, άρπαξε τη κόρη της με τη συγκατάθεση του Δία.
Αμέσως η Δήμητρα καταβεβλημένη και στενοχωρημένη βουτηγμένη ολόκληρη στο πείσμα από τη προδοσία, εγκατέλειψε τους οίκους των θεών στον Όλυμπο και περιπλανώμενη ανάμεσα στους θνητούς έφθασε στη μικρή πόλη της Ελευσίνας. Με θλιμμένη τη ψυχή της έκατσε να ξαποστάσει σε μια μεγάλη πέτρα κάτω από τη σκιά μίας ελιάς δίπλα από το πηγάδι. Αυτό το πηγάδι κατά τον Παυσανία ονομαζόταν παρθένιο φρέαρ (1) και ήταν τόπος συνάθροισης για τις παρθένες της πόλης. Το φρεάτιο αυτό τελικά έδινε στους κατοπινούς μύστες αλλά και συνεχίζει να δίνει μέχρι σήμερα μια μεγάλη αίσθηση της ιστορικότητας αφού ήταν το σημείο εστίασης για την έναρξη των τελετουργικών χορών στους εορτασμούς.
Ας δούμε πως εξιστορεί ο Όμηρος με τους στίχους του όλη τη σκηνή, φανερώνοντας μας την τραγική κατάσταση την οποία βρισκόταν η θεά:
«Εννήμαρ μέν έπειτα κατά χθόνα πότνια Δηώ
στρωφάτ΄, αιθομένας δαιδας μετά χερσίν έχουσα,
ουδέποτ΄άμβροσίης καί νέκταρος ήδυπότοιο
πάσσατ΄άκηχεμένη,ουδέ χρόα βάλλετο λουτροίς.»
…ενώ καθώς φθάνει στην Ελευσίνα:

«Έζετο δ΄εγγύς όδοίο φίλον τετιημένη ήτορ,
Παρθενίω φρέατι,ένθα ύδρε΄υοντο πολίται,
Έν σκιή,αυτάρ ύπερθε πεφύκει θάμνος ελαίης,
………………………………………………………………..
ένθα καθεζόμενη προκατέσχετο χερσί καλύπτρην,
δηρόν δ΄άφθογγος τετιημένη ήστ΄επί δίρφου,
ουδέ τιν΄ούτ΄έπει προσπτύσσετο ούτε τι έργω,
άλλ’ άγέλαστος, άπαστος εδητύος ηδέ ποτήτος
ήστο, πόθω μινύθουσα βαθυζώνοιο θυγατρός.»
Σε αυτή τη φοβερή κατάσταση τη γεμάτη απέραντη θλίψη και πένθος βρήκαν την θεά οι τέσσερις παρθένες, η Καλλιδίκη, η Κλεισιδίκη, η Δημώ και η Καλλιθόη η μεγαλύτερη από τις κόρες του βασιλιά της Ελευσίνας Κελεού, την ώρα που πήγαιναν στο πηγάδι για να γεμίσουν με νερό τις χάλκινες υδρίες τους.
Η Δήμητρα αν και μεταμορφωμένη σε γριά και εμφανώς ταλαιπωρημένη εξέπεμψε αμέσως συμπάθεια και σεβασμό στις κόρες, οι οποίες άρχισαν να τη ρωτούν για το ποία ήταν και ποίος ο λόγος που την έφερε στη πόλη τους έξω από το παλάτι του πατέρα τους Κελεού. Η θεά, αποκρύπτοντας την ταυτότητά της, αποκρίθηκε πως ονομαζόταν Δώς και καταγόταν από την Κρήτη. Είχε αιχμαλωτιστεί από ληστές, και είχε δραπετεύσει από τον Θορικό. Κοιτώντας στα μάτια τις κόρες του βασιλιά τις παρεκάλεσε να υπηρετήσει σε ένα σπίτι της Ελευσίνας, σύμφωνα με τις δυνάμεις της και όπως αρμόζει σε μια γυναίκα της ηλικίας της να μεγαλώσει κάποιο παιδί, αν κάποιος φυσικά της το εμπιστευόταν.
Εκείνες αμέσως την κάλεσαν στην βασιλική οικία τους και πρώτη από όλες η πιο όμορφη η Καλλιδίκη ανάλαβε πρωτοβουλία ώστε να την γνωρίσουν στη μητέρα τους τη Μετάνειρα με σκοπό τη ανατροφή του μικρού αδελφού τους.
Καθώς έφτασαν στο βασιλικό τους δώμα η μάνα τους και μητέρα του μικρού Δημοφώντα είδε με συμπάθεια τη μεταμορφωμένη θεά και δεν έφερε αντίρρηση στην ανάθεση της ανατροφής του υιού της. Τα λόγια της Δήμητρας προς τη Μετάνειρα ήταν λιτά και μετρημένα καθώς η στενοχώρια της για το χαμό της Κόρης επηρέαζε τα έξω και τα μέσα της. Η θλίψη είχε σμιλέψει βαθιά το πρόσωπο της.
Μια εκ των γυναικών που υπηρετούσαν τη βασίλισσα και ονομάζονταν Ιάμβη κατόρθωσε τελικά λέγοντας της αστεία και κάνοντας κωμικές χειρονομίες να φέρει πάλι πίσω ένα ελαφρύ χαμόγελο στα χείλη της θεάς. Εν τούτοις δεν δέχθηκε το ποτήρι με το κόκκινο κρασί που της πρόσφερε η Μετάνειρα και ζήτησε να της δοθεί ο “κυκεών” ένα περίεργο ποτό από κριθάλευρο νερό και μίνθη (μέντα), που έθεσε τέρμα στη πολυήμερη αποχή της από την τροφή.
Η Δήμητρα νιώθοντας υποχρέωση προς τη βασιλική οικογένεια αποπειράθηκε να καταστήσει τον Δημοφώντα αθάνατο, τρέφοντάς τον με αμβροσία και βάζοντάς τον κρυφά τη νύχτα σε φωτιά, προκειμένου να καταστρέψει τις θνητές σάρκες του. Ο μικρός Δημοφώντας αναπτύσσονταν ταχύτατα και αυτό έβαλε σε σκέψεις τη Μετάνειρα που παραμονεύοντας ένα βράδυ, είδε τη θεά να κρατά τον γιο της πάνω απ τη φωτιά και νομίζοντας ότι προσπαθεί να τον κάψει, μπήκε στο δωμάτιο φωνάζοντας προς τη γριά. Το έργο όμως της αθανασίας του Δημοφώντα όπως και στη περίπτωση ενός άλλου ήρωα του Αχιλλέα δε πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Ίσως η αποτυχία στις δύο αυτές αλλά και σ άλλες περιπτώσεις, υποδηλώνει ότι η αθανασία επιτυγχάνετε μόνο από τη ψυχή και όχι από το σώμα. Να μια ουσιώδης πρώτη διδαχή που έμελλε να περάσει μυστικά μέσα από τα μυστήρια.
Η μαυροντυμένη δυστυχής γριά μεταμορφώθηκε και πάλι στη πανίσχυρο θεά περιβαλλόμενη απ’ τη θεία λάμψη προδίδοντας τη θεία δύναμη της δια της οποίας γονιμοποιούσε τη γη και έδινε τον σίτο εις τους ανθρώπους, λέγοντας κατά τον Όμηρο τα εξής:
«Είμί δέ Δήμητηρ τιμάοχος, ήτε μέγιστον
άθανάτοις θνήτοισί τ΄όναρ καί χάρμα τέτυκται.
Άλλ΄ άγε μοι νηόν τε μέγαν καί βωμόν ύπ΄αύτώ
Τευχόντων πάς δήμος ύπαί πόλιν αίπύ τε τείχος,
Καλλίχορου καθύπερθεν, επί προύχοντι κολονώ.
Όργια δ΄αυτή έγών ύποθήσομαι, ώς άνέπειτα
Εύαγέως έρδοντες έμόν νόον ίλάσκοισθε.»
Η θεά αποκαλυμμένη απαιτεί από τον Κελεό να της κτίσει ένα ναό πάνω από το καλλίχορο φρέαρ. Εκεί αποσύρετε και δεν αφήνει κανένα φυτό να φυτρώσει πάνω στη γη. Οι θνητοί σταματάνε να προσφέρουν πλέον θυσίες στους θεούς. Η γη έπαψε να βλαστάνει και κινδύνεψε να αφανισθεί το ανθρώπινο γένος από προσώπου γης. Ο Δίας φανερά δυσαρεστημένος από τη τραγική εξέλιξη στέλνει τους Ολύμπιους θεούς να παρακαλέσουν την Δήμητρα να μεταβάλει τη γνώμη της και να επιστρέψει στον Όλυμπο. Εκείνη αρνείται και ο Δίας τότε στέλνει τον Ερμή στον ’δη να φέρει πίσω τη κόρη στη Δήμητρα.
O Ερμής, ύστερα από διαταγή του Δία, έφτασε στο βασίλειο των νεκρών, ζητώντας από τον Πλούτωνα να επιτρέψει την επιστροφή της Περσεφόνης στη μητέρα της. Ο ’δης προσποιούμενος ότι λαμβάνει υπ όψη του τις διαταγές του Δία αφήνει τη Περσεφόνη να επιστρέψει στη μητέρα της, αφού πρώτα της δίνει να δοκιμάσει κόκκους ροδιάς ξέροντας ότι αυτό θα τη κρατήσει κοντά του για το ένα τρίτο του έτους. Έπειτα ο βασιλιάς του κάτω κόσμου δίνει το άρμα του στον Ερμή να ανεβάσει τη Περσεφόνη στα υπέργεια παλάτια του Κελεού.
Η Δήμητρα ντυμένη μαινάδα δέχεται τη κόρη στο ναό της, αν και η χαρά της δεν κράτησε πολύ, γιατί όταν η θεά πληροφορήθηκε ότι η κόρη της είχε αναγκασθεί να φαει ρόδι πριν επιστρέψει στην Ελευσίνα, κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να την κρατήσει για πάντα κοντά της. Με την επέμβαση της Ρέας συμφώνησαν οι θεοί να μένει η Περσεφόνη το ένα τρίτο του έτους στο σύζυγό της Πλούτωνα και τα άλλα δύο τρίτα μεταξύ των Ολυμπίων θεών και της μητέρας της. Η θεά δέχθηκε την πρόταση και αφήνει πάλι τα φυτά και τα δένδρα να ανθίσουν ως ένδειξη ικανοποίησης για την επιστροφή της Περσεφόνης.
Στη γιορτή αυτή συμμετέχει και η Εκάτη που εξ αρχής είχε βοηθήσει τη Δήμητρα στην ανεύρεση της Περσεφόνης.
Εξευμενισμένη η Δήμητρα προτού επιστρέψει στην οικία των θεών, νιώθοντας βαθιά ευγνώμων στους Ελευσίνιους για τη φιλοξενία τους, δίδαξε στα μέλη των τεσσάρων βασιλικών οικογενειών, τον Τριπτόλεμο, τον Εύμολπο τον Διοκλή, και τον Κελεό, τα μυστήρια της λατρείας της τα σεμνά όργια που βασίζονταν στο ιερό δράμα και τα οποία αξίωσε να τελούν κάθε χρόνο προς τιμή και ανάμνηση Αυτής μέσα στο ναό τον οποίο ανέγειραν γι αυτό το σκοπό.Η θεά αξίωσε επίσης απόλυτη μυστικότητα, υποσχόμενη σαν αντάλλαγμα αιώνια ευημερία στην πόλη, λέγοντας τους ότι τα μυστήρια αυτά θα ήταν τα ύψιστα σε σχέση με την πνευματική και ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου καθώς επίσης ότι θα τον προετοίμαζαν για τη μετά θάνατον μακαριότητα.
Το πρώτο σημείο πού έσπειραν τα δημητριακά ήταν έξω από την Ελευσίνα και προς τα Μέγαρα το ονομαζόμενο Ράριο πεδίο. Ο ήρωας Ράρος ήταν παππούς η πατέρας του Τριπτόλεμου. Εκεί στο κτήμα του Ράρου υπήρξε και το πρώτο ιερό αλώνι με βωμό αφιερωμένο στον Τριπτόλεμο, όπου κατασκεύαζαν τους πλακούντες οι οποίοι στη συνέχεια θα αφιερώνονταν στους θεούς των μυστηρίων. Μετά το Ράριο σπάρθηκε το Θριάσιο πεδίο και ο Τριπτόλεμος ανέλαβε να μεταφέρει τη γνώση στους ανθρώπους σχετικά με τη καλλιέργεια της γης, τη σπορά και το θερισμό του σίτου καθώς και τη παρασκευή του άρτου. Ως δάσκαλος εξ ουρανών συνέβαλλε τα μέγιστα στην κατανόηση των ανθρώπων για την αξία της ήμερης τροφής, που τόσο είχε να κάνει με τον πολιτισμό και την υλική ευημερία του.
eleusinia4
Παραλλαγές του Μύθου
Σε μια πιο παλιά εκδοχή του μύθου, τότε που ακόμη δεν υπήρχε βασιλική οικογένεια στην Ελευσίνα, ζούσε ένας φτωχός αγρότης ο Δυσαύλης. Γυναίκα του ήταν η Βαυβώ, η οποία δε δίστασε να χορέψει χυδαία μπροστά στη Δήμητρα, πέφτοντας κάτω ανάσκελα με ανοικτά πόδια, ώστε να αναγκάσει τη θεά να γελάσει με τα χορευτικά παιχνίδια και τις χειρονομίες της. Ο Δύσαυλης με τη Βαυβώ είχαν τρεις γιους. Ο ένας απο αυτούς ονομαζόταν Ευβουλέας και ήταν χοιροβοσκός. Σύμφωνα με αυτό το μύθο, ο Ευβουλεύς έχασε τους χοίρους του στο χάσμα που εμφανίσθηκε όταν από αυτό βγήκε ο ’δης για να αρπάξει τη κόρη. Αυτός ήταν που έδειξε στη Δήμητρα το δρόμο για να κατέβει στο κάτω κόσμο:
“και κατέβηκες εις τον ’δη προς την ένδοξο Περσεφόνη
αφού σου έτυχε να έχεις ως οδηγό το αγνό παιδί του Δυσαύλη
που απεκάλυψε τα ιερά κρεβάτια του αγνού υποχθόνιου Διός
και γέννησες τον Εύβουλον που ήτο θεός, υποκήψασα εις ανάγκη θνητής”
Άλλες παραδόσεις αναφέρουν ότι όταν βασίλευε ο Κελεός, εισέβαλε ξένος στρατός υπό τον Εύμολπο από την Θράκη ή κατά την εκδοχή του Απολλόδωρου υπό τον γιο του Εύμολπου Ίσμαρο ή Ιμμάρδο, ο οποίος συμμάχησε με τους Ελευσίνιους κατά των Αθηναίων.
Μήπως τα μυστήρια σε μια πιο πρωτόγονη μορφή κατέβηκαν από τα παράλια της Θράκης και τη Σαμοθράκη;
Αν κατέβηκαν από βόρεια ενισχύουν την άποψη ότι ίσως αποτελούν συνέχεια των μυστηρίων των Καβείρων αφού και σε αυτά υπήρχαν χθόνιες θεότητες.
Ή μήπως νότια από τη Κρήτη;
Στον ομηρικό ύμνο η Δήμητρα λέει στις κόρες του Κελεού ότι δραπέτευσε από πειρατές οι οποίοι την απήγαγαν από τη Κρήτη. Η Κρήτη όπως μας αναφέρει και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης διεκδικούσε τη πατρότητα των έως τότε μυστηρίων όπως τα Ορφικά, τα Καβείρια αλλά και τα Ελευσίνια λέγοντας ότι στη Κνωσό δεν απέκρυπταν τίποτα και δεν υπήρχε όρκος σιγής. Όποιος ήθελε να μάθει για τα μυστήρια και τις τελετές μπορούσε να το κάνει ελεύθερα.
Η κρητική παραλλαγή για τη Δήμητρα αναφέρεται στην οδύσσεια (ε 125).Εκεί εκτός από τη θλίψη της θεάς μπορούμε να δούμε τον ερωτά της για τον Ιασίωνα που του δόθηκε σε ένα χωράφι το οποίο είχε οργωθεί τρεις φορές. Καρπός του ερωτά τους ήταν ο πλούτος.
Δεν πρέπει επίσης να μας ξενίζει το γεγονός ότι ο καρπός μιας άλλης θεάς της Αφροδίτης στο βασίλειο του κάτω κόσμου ήταν και πάλι ο πλούτος, σε μία γέννηση που έγινε ακούσια και όχι εκούσια όπως στη περίπτωση της Δήμητρας. Στην Αρκαδία η θεά ενώ ψάχνει τη κόρη, πέφτει θύμα απαγωγής και η ίδια.
Απαγωγέας αυτή τη φορά είναι ο Ποσειδώνας που ετυμολογικά το όνομα του δηλώνει ότι είναι ο κύριος (σύζυγος ) της Δα (γα) γη που ως φαίνεται είναι και η ρίζα του ονόματος της Δήμητρας (Δηώ) (*) Σύμφωνα με τον Παυσανία η θεά μεταμορφώνετε σε φοράδα και κρύβεται μέσα σε ένα στάβλο όπου ο θεός μεταμορφωμένος σε άλογο αποκτά μαζί της μια κόρη που το όνομα της είναι μυστικό, αλλά και ένα διάσημο μυθικό άτι (VIII 25 7) H θεά μετά την αποπλάνηση αισθανόταν και φαινόταν αγριεμένη. Αυτός είναι ο λόγος που παίρνει το όνομα Ερινύς και που την ακολουθεί μέχρι έως ότου λούζεται στο ποταμό Λάδωνα έχοντας σαν αποτέλεσμα να επιστρέψει η ηρεμία μέσα αλλά και έξω της.
Ο μύθος με όλες τις παραλλαγές του ήταν, τόσο αγαπητός στον αρχαίο κόσμο, εκτός από την χάρη και την τρυφερότητα του θέματος, αποδεικνύει και την παλαιότητα της λατρείας της θεάς στην Ελευσίνα, σαν θεάς αγροτικής και χθόνιας. Ο Ομηρικός Ύμνος μετουσιώνει το δράμα της αναγεννημένης φύσης, της ζωής και του θανάτου, του μυστηρίου της ύπαρξης, όταν πλέον τα “σεμνά όργια” έχουν καταλάβει τη θέση τους στην αρχαία ελληνική θρησκεία. Από τη θεά την ίδια επελέγη το κέντρο λατρείας της Ελευσίνας, για να καταστεί πανελλήνιο, σεπτό τέμενος, σεβαστό σ’ όλο τον κόσμο.
eleusinia5
Ο Ναός
Οι ανασκαφές στο Ιερό της Ελευσίνας άρχισαν στο τέλος του 19ου αιώνα και συνεχίσθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα από την Αρχαιολογική Εταιρεία με την εποπτεία των αρχαιολόγων, εφόρων Αρχαιοτήτων, Δ. Φίλια (1882-1892), Α. Σκιά (1894-1907). Από το 1917 ως το 1930 οι ανασκαφές συνεχίσθηκαν από τον ΄Εφορο Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη, ενώ αργότερα στη δεκαετία του 1930 έως αυτή του 1960, οι Κ. Κουρουνιώτης και Γ. Μυλωνάς με τον αρχιτέκτονα Ι. Τραυλό συνέχισαν και ολοκλήρωσαν το μεγάλο αυτό ανασκαφικό έργο. Ο Μυλωνάς ασχολήθηκε περισσότερο με τη ανασκαφή του παλαιότερου προϊστορικού στρώματος της Ελευσίνας. Οι πρώτες ανασκαφές του προϊστορικού στρώματος έφεραν στο φως λιτά κτίσματα της μεσοελλαδικής περιόδου δηλαδή του 1800-1700 π.χ. των οποίων τα ευρήματα δεν συνηγορούσαν στο ότι γίνονταν μυήσεις τουλάχιστον εκείνη την εποχή.
Η Ελευσίνα γνώρισε μεγάλη άνθηση στα Μυκηναϊκά χρόνια ενώ τάφοι και σπίτια βρέθηκαν στην περιοχή που αργότερα χτίστηκε το τελεστήριο. Οι Ταφές γίνονταν εντός του οικισμού και στο δυτικό νεκροταφείο. Η κατάσταση στη περιοχή του αιγαίου στο δέκατο πέμπτο αιώνα π.χ. ήταν διαφορετική από τους επόμενους αιώνες, κυρίως επειδή χαρακτηρίσθηκε από το απόγειο του κρητικού πολιτισμού.
Κατά τον Μυλωνά φάνηκε ότι ένας νέος οικισμός χτίστηκε πάνω σε αυτά και ότι ο πρώτος ναός εμφανίστηκε περίπου από τα 1580 ως το 1500 π.χ..
Βάσει των παραπάνω μπορούμε να αναζητήσουμε την αρχή των Ελευσίνιων μυστηρίων στα μέσα της δεύτερης προ Χριστού χιλιετίας. Αρχικά ο ναός ήταν ένα δώμα που δύο εσωτερικές κολώνες στήριζαν την οροφή του και εκτείνονταν σε μια υπέρ υψωμένη εξέδρα που μάλλον προοριζόταν για δημόσια θέα του παρευρισκόμενου σε αυτή ιερέα, η κάποιου «εμφανιζόμενου» θεού.
Στη Τρίτη υστεροελλαδική περίοδο μεταξύ 1400 – 1100 π.χ. μεταξύ της πύλης που οδηγούσε στην αυλή και του κυρίως κτιρίου προστέθηκαν τρία ακόμη δωμάτια.. Στα γεωμετρικά χρόνια κτίστηκαν η Ιερά οικία, τάφοι και καθιερώθηκε η λατρεία του Ποσειδώνα και της Αρτέμιδος.
Μετά τις ανασκαφές φάνηκε ότι ο ναός της Δήμητρας είχε την απαιτούμενη συγκεκριμένη διάταξη ώστε να τελούνται σε αυτόν τα μυστήρια.
Φωτίζονταν μόνο απ’ την οροφή του και άφηνε να εισέλθουν δέσμες φωτός σε συγκεκριμένα σημεία στο εσωτερικό του, σαν φυσικός σκηνοθέτης στη παράσταση του θείου δράματος που διαδραματιζόταν μέσα του αλλά και ώστε να δίνει ευκολότερα στους μειούμενους την αίσθηση της παραλαβής της θείας χάρης. Στη πύλη πάνω απ’ το υπόγειο τέμενός υπήρχε επιγραφή η οποία έγραφε:
«Μή χωρείν είσω των αδύτων αμυήτοις ούσιν»
Ο εξωτερικός περίβολος του ναού ήταν ευρύχωρος με βορινό μήκος περί τα 384 πόδια και νότιο γύρω στα 325,ενώ ανατολικά προς δυτικά υπάρχει ακόμη βραχώδης λόφος ο οποίος είχε επεξεργασθεί και ισοπεδωθεί καταλλήλως για την τέλεση των μυστηρίων. Η πόλη της Ελευσίνας απλώνονταν προς τα ανατολικά του λόφου και τα σημαντικότερα Μνημεία του Αρχαιολογικού Χώρου είναι:
Η Ιερά Αυλή. Χώρος συγκέντρωσης των πιστών, κατάληξη της Ιεράς οδού, όπου υπήρχε Εσχάρα με βωμούς για θυσίες στις θεές (8ος αιώνας π.Χ. – 2ος αιώνας μ.Χ.) καθώς και ναός της Προπυλαίας Αρτέμιδος του 2ου αιώνα μ.Χ.
Τα Μικρά Προπύλαια. Εσωτερικό Ιωνικό Πρόπυλο, αφιερωμένο στη θεά, από τον Αππιο Κλαύδιο Πούλχερ (54 π.Χ).
Το Τελεστήριο. ήταν ένα τετράγωνο οικοδόμημα 52μ. Χ 52μ, με δύο μεγάλες πύλες που ονομάζονταν πυλώνες ενώ στο εσωτερικό του υπήρχαν σε διάταξη επτά σειρές από 6 κολώνες η κάθε μία δηλαδή 42 τον αριθμό και οκτώ βαθμίδες για τους μύστες στις τέσσερις πλευρές. Στο κέντρο υπήρχε το ανάκτορο, το άδυτο της Ελευσινιακής λατρείας, όπου έμπαινε μόνο ο Ιεροφάντης για την τέλεση των μυστικών ιερουργιών (5ος αιώνα π.Χ. – 2ος αιώνα μ.Χ.). Εκείνη την εποχή υπολογίζετε ότι χωρούσαν σε αυτό περίπου τους τρεις χιλιάδες άνθρωποι ενώ αργότερα κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε τέσσερις χιλιάδες.
Οι Θριαμβικές Αψίδες. Αποτελούν Ρωμαϊκά αντίγραφα της αψίδας του Αδριανού των Αθηνών. Κτίστηκαν μετά το 129 μ.Χ. Το Καλλίχορον Φρέαρ. Σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο, εδώ κάθισε η Δήμητρα, όταν ήρθε στην Ελευσίνα. Εδώ τελούνταν και οι χοροί των γυναικών της Ελευσίνας, που αποτελούσαν μέρος των ιεροτελεστιών προς τιμή της θεάς Δήμητρας (α’ μισό 5ου αιώνα π.Χ.).
Το Πλουτώνειο. Ιερός Περίβολος με σπηλιά απ’ όπου, σύμφωνα με την παράδοση, είχε φανεί ο Πλούτων, θεός του ’δη. Εδώ γινόταν αναπαράσταση της ετήσιας επιστροφής της Περσεφόνης στη γη (β’ μισό 6ου αιώνα π.Χ. – 4ος αιώνας π.Χ.).
Το Μυκηναϊκό Μέγαρο. Ναός σε σχήμα ορθογωνίου παραλληλογράμμου, με δύο κίονες κατά μήκος του κύριου άξονα.
Οι Πέρσες πυρπόλησαν το 480 π.χ. τον ναό της Ελευσίνας. τον οποίο και ανέγειρε ο Περικλής αναθέτοντας στον Ικτίνο την αναστήλωση του, βάσει σχεδίων του Φειδία χρησιμοποιώντας μάρμαρο απ’ τη Πεντέλη. Εκείνη την εποχή ο «μυστικός σηκός» όπου συνέρχονταν οι πιστοί ανακατασκευάσθηκε και ονομάστηκε τελεστήριο.
Η τελευταία περίοδος ακμής του ιερού τοποθετείται στα ρωμαϊκά χρόνια όταν Ρωμαίοι αυτοκράτορες κτίζουν τα Μεγάλα Προπύλαια, τις θριαμβικές αψίδες την κρήνη ναούς και βωμούς Η ιερή φήμη των μυστηρίων είχε διάρκεια μέχρι το 381 μ.χ. ως τη κατάργηση τους δηλαδή από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο.
Οι γότθοι μισθοφόροι καθοδηγούμενοι από τον Αλάριχο έχοντας συμπαράσταση από φανατικό και αμαθή όχλο νεοφώτιστων χριστιανών, πυρπόλησαν ξανά και γκρέμισαν το ναό το 395 μ.χ.
Ιερατείο
Κατά την παράδοση, ο Εύμολπος είναι ο ιδρυτής των Ελευσίνιων Μυστηρίων και κατείχε το αξίωμα του ανώτατου αρχιερέα ενώ ο τίτλος αυτός κληροδοτούνταν από γενιά σε γενιά. Στη μυθολογία ο Εύμολπος ήταν ένας κύκνος, γιος του Ποσειδώνα και της Χιόνης, παρθένας του χιονιού που από αυτό το γένος καταγόταν πάντα ο Ιεροφάντης των μυστηρίων. Ως γενάρχης ήταν επιφανής, ευσεβής και φιλόπατρις αφού έπεσε στο πόλεμο με τους Αθηναίους.
Το γένος των Ευμολπιδών ήταν από τα επιφανέστερα στην Ελευσίνα και συγκαταλεγόταν στις πιο ευγενείς οικογένειες των Αθηνών, ασκώντας μεγάλη επιρροή στα κοινά. Οι Ευμολπίδες είχαν επίσης κατοχυρώσει από την πολιτεία κληρονομικά δικαιώματα για τη διοίκηση και την επιμέλεια των Μυστηρίων, ενώ κατείχαν και δικαστική εξουσία, αποτελώντας δικαστικό σώμα, το οποίο έκρινε κυρίως δίκες θρησκευτικής φύσης όπως της ασέβειας προς τα Μυστήρια. Από τον οίκο των Ευμολπιδών προερχόταν ο ιεροφάντης, η υπέρτατη αρχή των Μυστηρίων, στον οποίο η αθηναϊκή πολιτεία παρείχε τιμές, ανάλογες με εκείνες των πολιτικών αρχόντων.
Ο Αρχιερέας Ιεροφάντης ήταν σεβάσμιος σε ηλικία και πάντα εκλεγόμενος από τα ιερά μέλη, ήταν κάτοχος παιδείας υψηλού επιπέδου και γνώστης σημαντικών ιερών μυστικών ο οποίος και κρατούσε τον τίτλο του ισόβια. Για λόγους κύρους είναι φυσικό ότι έπρεπε να είναι αρτιμελής, άμωμος ψυχικά, εγκρατής και αγνός καθ όλο τον βίο του.
Ο Ιεροφάντης ενέπνεε μεγάλο σεβασμό λόγω του μεγαλοπρεπούς αναστήματος και του αγέρωχου βαδίσματος ενώ η φωνή του έπρεπε να ήταν ηχηρή και επιβλητική. Φορούσε πολυτελή πορφυρή χλαμύδα διακοσμημένη με φυλακτά και ιερά σύμβολα. Μέρος της ιερής ενδυμασίας ήταν επίσης ο επενδύτης και τα περιβραχιόνια. Ο ίδιος είχε λευκή γενειάδα και τα μακριά μαλλιά που σκέπαζαν τους ώμους ενώ κατά τη διάρκεια των μυστηρίων δένονταν στο πίσω μέρος.
Από πολλούς λέγεται επίσης ότι φορούσε πολύτιμο και λαμπρό στέμμα.
Από κάποιες αρχαίες μαρτυρίες προκύπτει ότι ο ιεροφάντης ήταν υποχρεωμένος να είναι έγγαμος αλλά κατά τη διάρκεια των μυστηρίων έπρεπε να είναι εγκρατής και να απέχει από τα αφροδίσια καθώς και τις σαρκικές διεγέρσεις. Το κυριότερο των έργων του απ’ όπου προκύπτει και το όνομα του ήταν να δείχνει τα ιερά, είχε την επιμέλεια και ήταν κατά κάποιο τρόπον ο υπεύθυνος για την αθρόα προέλευση των μυστών.
Έδινε συστατικές επιστολές στους σπονδοφόρους ενώ είχε τον κύριο λόγο για το αν κάποιος έπρεπε να εξαιρεθεί από τη μύηση. Ήταν αυτός που κήρυττε την έναρξη των μυστηρίων και συνόδευε πρωτοστατώντας τα ιερά από την Αθήνα, είχε την επιμέλεια των ναών, ασκούσε στενή εποπτεία για την αποφυγή αισχροκερδείας στις πανηγύρεις έξω από τα ιερά, ερμήνευε τους άγραφους νόμους και είχε δικαστική εξουσία. Στα θεατρικά δρώμενα των μυστηρίων παρίστανε τον Δια και τον ’δη. Ο θρόνος του στα θέατρα ήταν δίπλα στο θρόνο του ιερέα του Δήλιου Απόλλωνος.
Ο Ιεροφάντης είχε στις υπηρεσίες του δύο γυναίκες Ευμολπίδες τις Ιεροφάντιδες, ιέρειες προς τιμή της Δήμητρας αλλά και της Περσεφόνης οι οποίες ήταν υπεύθυνες για τη μεταφορά των ιερών αντικειμένων αλλά και την επίδειξη στους μύστες τη νύχτα των μεγάλων μυστηρίων.
Οι υπόλοιποι στη σειρά ιερείς κατάγονταν και αυτοί από αρχαίες ιερές οικογένειες φορούσαν και αυτοί λαμπρές στολές κατά την ιεροτελεστία στολισμένες με διάφορα ουράνια σύμβολα όπως του ήλιου της σελήνης και των πλανητών.
Ένα άλλο γένος ιερέων ήταν αυτό των Κηρύκων που απ’ αυτό εκλέγονταν οι Κήρυκες οι δαδούχοι και οι ιερείς επί του βωμού. Ο αρχικός τους προγονός κατά τη μυθολογία ήταν ο Κήρυκας υιός του θεού Ερμή και της Αγραύλης ή Έρσης ή Πανδρόσου η οποία ήταν κόρη του βασιλιά των Αθηνών Κέκροπα.
Ο Δαδούχος δεύτερος στη τάξη των ιερέων μετά τον ιεροφάντη ήταν αυτός που ρύθμιζε το φωτισμό και το σκοτισμό στο τελεστήριο. Ως φροντιστής μετείχε στους καθαρμούς και τις θυσίες, έδινε ευχές και συνοδευόταν από τη βοηθό του ιέρεια ενώ έφερε εναλλάξ το όνομα Καλλίας και Ιππόνικος. Ο κήρυκας συνόδευε τον ιεροφάντη και είχε δικό του θρόνο στο θέατρο του Διονύσου.
Ο Ιεροκήρυκας εμφανίζεται σαν ιερατικός τίτλος στα κλασικά και Ρωμαϊκά χρόνια. Βασικό προσόν του ιεροκήρυκα ήταν η οξύτητα και ο στόμφος της φωνής που είχε θεατρική χροιά και εξέπεμπε σιγουριά και εμπιστοσύνη. Αυτός έδινε το παράγγελμα της έναρξης της πορείας, του αγυρμού, και κήρυττε την ιερά σιγή. Επίσης ως θεματοφύλακας των μυστηρίων, φύλαγε το αρχείο των μυστών και των συμβάντων στην Ελευσίνα το οποίο ονομαζόταν Κηρύκειο.
Επόμενος στη τάξη ήταν ο επί βωμού ιερέας ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τις θυσίες στο περίβολο του ναού και το αξίωμα του ήταν ισόβιο.
Ο δαδούχος ο Ιεροκήρυκας καθώς και ο επί βωμού Ιερέας είχαν επίσης στη διάθεση τους βοηθούς οι οποίοι ονομάζονταν διάκονοι και νεοκόροι.
Άλλα ιερατικά αξιώματα είχαν οι:
Η Ιέρεια της Δήμητρας η οποία ανήκε στο γένος των Φιλλειδών, ζούσε στην Ελευσίνα στην ιερή οικία είχε ισόβιο αξίωμα ενώ στα θεατρικά δρώμενα παρίστανε τη Δήμητρα και τη Περσεφόνη.
Οι Σπονδοφόροι ήταν οι υπεύθυνοι για τις σπονδές και προέρχονταν και από τα δύο γένη των Ευμολπιδών και των Κηρύκων.
Ο Ιερέας Παναγής και οι Ιέρειες πανάγιες που λόγο της αγνότητας τους είχαν το προνόμιο να αγγίζουν τα ιερά αντικείμενα.
Ο φαινδυτής υπεύθυνος για το καθαρισμό και το γυάλισμα των αγαλμάτων. Ο Ιακχαγωγός είχε ισόβιο τίτλο και ήταν υπεύθυνος για τη μεταφορά του ιερού ξόανου του Ίακχου.
Μικρότεροι στην ιεραρχία ήταν, ο Ιερέας Θεού και Θεάς Ευβουλέως,ο Υδρανός, ο λικνοφόρος, ο Ιεραύλης καθώς και ο παις εφ εστίας.
Αυτός ο τελευταίος νεαρός ήταν υπεύθυνος για το άσβεστο πυρ που έκαιγε στην εστία της πόλης και δίνονταν στις αποικίες ώστε αυτές να διατηρήσουν ζωντανό το δεσμό τους με τη μητρόπολη της Ελευσίνας. Η μύηση αυτού του παιδιού γίνονταν στην εστία της πόλης και σε ανάμνηση της θεραπείας του Δημοφώντα υιού της Μετάνειρας και του Κελεού. Ο τίτλος αυτός ήταν περισσότερο τιμητικός και όχι ιερατικός και δινόταν ακόμη και σε κορίτσια τα οποία μυούσαν για αυτό το σκοπό. Τέλος στα χρόνια του Λυκούργου εμφανίζεται και ο ιερέας και η ιέρεια δαειρίτης/ις, αφοσιωμένοι στη θεά Δάειρα που κατά τον Παυσανία ήταν κόρη του Ωκεανού και σύζυγος του Ερμή, χθόνια θεότητα και εχθρική προς της Δήμητρα, που γι αυτό μάλλον το λόγο οι ιέρειες της δεύτερης δεν έπαιρναν μέρος στις θυσίες της πρώτης.


ΠΗΓΗ: Ελευσίνια Μυστήρια http://thesecretrealtruth.blogspot.com..