Έλυρος

Η  Έλυρος, μία από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της νοτιοδυτικής Κρήτης κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, είναι κτισμένη στον λόφο «Κεφάλα», 500 μέτρα νοτιοδυτικά του οικισμού Ροδοβάνι.  
Η εποχή ίδρυσής της δεν είναι γνωστή. Αναφέρεται ως δωρική πόλη, που διατηρούσε σχέσεις με το ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Η σχέση αυτή επιβεβαιώνεται από τον Παυσανία που είδε (τον 2ο αι. μ.Χ.), στο ιερό του Απόλλωνα ανάθημα των Ελυρίων. 
Η Έλυρος θεωρείται η πόλη που γεννήθηκε ο λυρικός ποιητής Θαλήτας ή Θαλής, ο οποίος έζησε γύρω στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. Αυτό σημαίνει ότι η πόλη ήταν σε ακμή ήδη από τα μέσα των αρχαϊκών χρόνων. Η μεγάλη όμως ακμή της τοποθετείται στους κλασικούς χρόνους (4ος αι. π.Χ.). Την ισχυρή και ανεξάρτητη θέση της αποδεικνύει το γεγονός ότι είχε κόψει δικό της νόμισμα, με την επιγραφή «ΕΛΥΡΙΟΝ» και με απεικόνιση κεφαλής αίγας και αιχμής βέλους στον εμπροσθότυπο και μέλισσας στον οπισθότυπο. 
Επίνειά της υπήρξαν το λιμάνι της Συίας, ως κύριο, και της Λισού ως εφεδρικό. Αναφέρεται μεταξύ των Κρητικών πόλεων που το 183 π.Χ. υπέγραψαν συμμαχία με τον Ευμένη Β´, βασιλιά της Περγάμου. Κατά τον 3ο αι. π.Χ. υπήρξε μέλος της Ομοσπονδίας των Ορείων, μαζί με τις πόλεις Υρτακίνα, Λισό, Ποικιλασσό και Τάρρα. Η ακμή της πόλης συνεχίζεται και σε όλη τη ρωμαϊκή περίοδο. Κατά την Α’ Βυζαντινή περίοδο υπήρξε έδρα Επισκοπής. Η πόλη καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς.      
Ο χώρος στον οποίο εκτείνεται η αρχαία πόλη δεν έχει ανασκαφεί συστηματικά. Διακρίνονται λίγα ερείπια των κλασικών και των ελληνιστικών χρόνων. Το πιο χαρακτηριστικό απ’ αυτά είναι τμήμα της οχύρωσης της πόλης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις σώζονται σε μεγάλο ύψος, παρουσιάζουν τα λείψανα δημοσίων οικοδομημάτων και έργων υποδομής της ρωμαϊκής περιόδου, όπως τμήμα του υδραγωγείου, δεξαμενές, οικοδόμημα που ερμηνεύεται πιθανόν ως «θέατρο». Στη βόρεια πλευρά του χώρου, κάτω από την εκκλησία της Παναγίας, βρίσκονται τα ερείπια ανεσκαμμένης παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Επίσης σε πλάτωμα του λόφου σώζεται οχυρό της τουρκοκρατίας («κουλές»). Το νεκροταφείο της πόλης εκτείνεται στις νότιες και νοτιοανατολικές υπώρειες του λόφου, όπου έχουν εντοπιστεί τάφοι διαφόρων τύπων (κιβωτιόσχημοι, θαλαμωτοί). 
Από παλιές κατασχέσεις και παραδόσεις κατοίκων της περιοχής προέρχονται πολλά και σημαντικά ευρήματα. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά είναι ο φιλόσοφος της Ελύρου, άγαλμα των ρωμαϊκών χρόνων που βρέθηκε στην περιοχή στις αρχές του 20ου αι. και σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.
Η κα Τσίγκου τονίζει «την ιδιαίτερα σημαντική παρουσία και προσφορά του  Πολιτιστικού Συλλόγου της τέως κοινότητας Ροδοβανίου ´Η αρχαία Έλυρος´» σημειώνοντας ότι «ο Σύλλογος αγόρασε και στη συνέχεια δώρισε στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού δύο ακίνητα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, προκειμένου να ξεκινήσει η αρχαιολογική έρευνα για την ανάδειξη του χώρου. Το ένα ακίνητο, εμβαδού 2 στρεμμάτων, βρίσκεται στη νότια πλαγιά του λόφου, στην περιοχή του νεκροταφείου της αρχαίας Ελύρου, και το δεύτερο στο χώρο του λεγόμενου ´θεάτρου´. Επίσης στο τελικό στάδιο βρίσκεται και η απαλλοτρίωση τριών ακινήτων στην περιοχή του ´θεάτρου´ της αρχαίας Ελύρου. Και για τα ακίνητα αυτά ο Σύλλογος έχει προσφερθεί να τα αγοράσει απευθείας και να τα δωρίσει στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού». 
«Τα τελευταία χρόνια η ΚΕ´ ΕΠΚΑ έχει πραγματοποιήσει ανασκαφικές έρευνες στα απαλλοτριωμένα αγροτεμάχια καθώς και εργασίες καθαρισμού σε διάφορα σημεία του αρχαιολογικού χώρου, με υπεύθυνη την αρχαιολόγο κα Κ. Κυριαζοπούλου. Επίσης από την ΚΕ´ ΕΠΚΑ έχουν γίνει σωστικές ανασκαφές τάφων που έχουν εντοπιστεί στην ευρύτερη περιοχή της Ελύρου, με σημαντικά ευρήματα», επισημαίνει η κα Τσίγκου.

   

ΥΡΟΣ

Έλυρος: Μια από τις κυριότερες πόλεις της αρχαίας Κρήτης

H Έλυρος είναι μια μεγάλη αρχαία πόλη που βρίσκεται στα νότια του νομού Χανίων. Από πολλούς ιστορικούς θεωρείται η πιο σημαντική αρχαία πόλη της Νοτιοδυτικής Κρήτης.

Η Έλυρος βρίσκεται βορειοδυτικά της Σούγιας σε απόσταση λίγων χιλιμέτρων, κοντά στο χωριό Ροδοβάνι.

Έλυρος – Μια αρχαία πόλη με μεγάλη ιστορία

Η Έλυρος υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες πόλεις στην αρχαία Κρήτη. Κάποιες ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι ο πληθυσμός της ήταν περίπου 16.000 κάτοικοι, αλλά στο απώγειό της ο πληθυσμός της έφτασε στους 30.000 κατοίκους.

Επειδή εκείνο τον καιρό το ναυτικό εμπόριο ήταν μια από τις κύριες ασχολίες των μεγάλων πόλεων της Κρήτης, η Έλυρος δεν είχε ένα, αλλά δύο λιμάνια: Το πρώτο λιμάνι ήταν η όμορφη αρχαία πόλη της Λισσού, όπου πολλά, ανεκτίμητης αξίας ευρήματα έχουν ανακαλυφθεί. Το δεύτερο λιμάνι ήταν η αρχαία πόλη της Συίας, που έδωσε το όνομά του στη σημερινή γειτονική Σούγια.

Εκτός από εμπόριο, πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι στην αρχαία Έλυρο κατασκεύαζαν – και εμπορεύονταν – όπλα, κάτι που συνέβαλε στη στρατιωτική ισχύ και την ευημερία της πόλης. Η Έλυρος ήταν τόσο ακμάζουσα που εξέδιδε δικό της νόμισμα, το οποίο χρησιμοποιούσαν και άλλες γειτονικές πόλεις, όπως η Λυσσός, η Τάρρα και η Υρτακίνα.

Η αρχαία Έλυρος άκμασε από τον 5ο αιώνα π.Χ. Τον 3ο π.Χ. η Έλυρος βρισκόταν σε πόλεμο με την Κυδωνία, τη μεγαλύτερη πόλη-κράτος της περιοχής, που βρίσκεται κοντά στα σημερινά Χανιά.

Η Έλυρος υπήρξε μεγάλη πόλη και κατά τη Ρωμαϊκή και Πρωτοβυζαντινή περίοδο. Καταστράφηκε στα Βυζαντινά χρόνια από τους Άραβες Σαρακηνούς, που έφτασαν σε μεγάλους αριθμούς στην Κρήτη από την Ισπανία.

  

  

Έλυρος – η θρησκευτική ιστορία της πόλης

Στα αρχαία χρόνια στην Έλυρο λατρεύονταν ο θεός Απόλλωνας και οι γιοι του Φυλακίδης και Φίλανδρος. Αξιοσημείωτο είναι ότι τον 3ο αιώνα π.Χ., ενώ η Έλυρος και η Κυδωνία ήταν σε πόλεμο, οι κάτοικοι της Ελύρου έστειλαν στο Μαντείο των Δελφών ένα εντυπωσιακό χάλκινο άγαλμα, που αναπαρίστανε μία γίδα που τάϊζε τους γιους του Απόλλωνα όταν ήταν μικροί.

Στα Ρωμαϊκά χρόνια, η Έλυρος πρέπει να υπήρξε το τοπικό φιλοσοφικό κέντρο, όπως δείχνει ο ‘‘Φιλόσοφος της Ελύρου’’, το Ρωμαϊκό άγαλμα που ανακαλύφθηκε εδώ.

Τέλος, κατά την Πρωτοβυζαντινή περίοδο η Έλυρος ήταν αρκετά μεγάλη ώστε να έχει αρχιεπισκοπική έδρα. Τα ερείπια της αρχιεπισκοπής, που χτίστηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. υπάρχουν ακόμη στο κέντρο της παλιάς πόλης.

Η Έλυρος υπήρξε μια αρχαία πόλη με μεγάλη δύναμη και πλούτο. Για περισσότερα από 1.000 χρόνια ο μεγάλος πληθυσμός της ευημερούσε. Σήμερα, τα ερείπια της πόλης δεν είναι τόσο εντυπωσιακά όσο άλλων αρχαιολογικών χώρων στην Κρήτη, όμως η Έλυρος παραμένει μια από τις πιο αξιόλογες ιστορικές τοποθεσίες και ένα μέρος που αξίζει να επισκεφτείτε όταν είστε στη Νότια Κρήτη στην περιοχή της Σούγιας.

http://www.kambos-village.gr/el/travellers_guide_to_chania/elyros