ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ...

Αρχαία Σαμοθράκη-Ιερό Μεγάλων Θεών

Οι ανασκαφές στην περιοχή της σημερινής Παλαιόπολης έφεραν στο φως τα ερείπια της αρχαίας Σαμοθράκης, πόλης-κράτους που άκμασε κυρίως κατά τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Εικάζεται ότι πρόκειται για το μοναδικό οικιστικό κέντρο στη Σαμοθράκη, χωρίς ωστόσο να αποκλείεται η ύπαρξη μικρών κωμών και αγροικιών σε άλλα σημεία της νήσου.
Η αρχαία Σαμοθράκη είχε δικό της νόμισμα, στη μία όψη του οποίου απεικονιζόταν η πολιούχος θεά Αθηνά.
Ωστόσο, η Σαμοθράκη αναδείχθηκε κατά την αρχαιότητα κυρίως για το Ιερό των Μεγάλων Θεών. Τα ερείπιά του βρίσκονται δυτικά της αρχαίας πόλης, σε μικρή απόσταση από το Αρχαιολογικό Μουσείο στην Παλαιόπολη. Το Ιερό ήταν ανεξάρτητο από τη γειτονική πόλη και είχε "διεθνιστικό" χαρακτήρα, καθώς στις τελετές του έστελναν εκπρόσωπο οι διάφορες πόλεις-κράτη, όπως και στους Δελφούς. Συγχρόνως, προσέφερε ιερό άσυλο σε όσους ήταν υπό καταδίωξη, θεσμός ο οποίος ίσχυσε μέχρι και τον 4ο μ.Χ. αιώνα.
Οι τελετές προς τιμήν των θεών αυτών είναι γνωστές με το όνομα Καβείρεια Μυστήρια, παρεμφερή με τα Ελευσίνια Μυστήρια, στα οποία όμως μπορούσαν να συμμετάσχουν όλοι, ασχέτως φύλου, ηλικίας, εθνικότητας ή κοινωνικής καταγωγής (δούλοι ή ελεύθεροι). Σύμφωνα με τον Παυσανία (2ος μ.Χ. αιώνας) λάμβαναν χώρα ετησίως στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου του δικού μας ημερολογίου.
Ως μύστες αναφέρονται ο Οδυσσέας και ο Αγαμέμνων, ο Ηρακλής, ο Ορφέας, ο Ιάσων και οι αργοναύτες, ο Ηρόδοτος, ο Αισχύλος, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, ο Αριστοφάνης, ο βασιλιάς της Σπάρτης Λύσανδρος και ο Φίλιππος Β' ο Μακεδών.
Με τη μύηση, οι ακόλουθοι των μυστηρίων πίστευαν ότι εξασφάλιζαν την ηθική βελτίωση, όπως επίσης και την προστασία των Καβείρων, θεοτήτων της ναυσιπλοΐας, από τους κινδύνους των θαλάσσιων ταξιδιών. Συγχρόνως, αποκτούσαν την προσδοκία μιας καλύτερης μετά θάνατον ζωής.
Η είσοδος στο χώρο του Ιερού είναι ανατολικά, όπου βρίσκεται μαρμάρινο πρόπυλο . Στη συνέχεια, υπάρχει κυκλικό οικοδόμημα με βαθμίδες (5ος π.Χ. αιώνας), ο ιερός κύκλος, πιθανότατα ο χώρος συγκέντρωσης των μυστών.
Στα βόρεια του Ιερού αποκαλύφθηκε το ανάκτορο, ορθογώνια αίθουσα με κυκλικό βωμό όπου γινόταν η τελετή της μύησης. Στο οικοδομικό συγκρότημα συμπεριλαμβάνεται και το άδυτο, χώρος φύλαξης του αγάλματος του ιθυφαλλικού Καδμίλου, όπου απαγορευόταν η είσοδος στους μη μυημένους. Η ιερή κατοικία ήταν μικρό τετράγωνο δωμάτιο στο οποίο υπήρχαν οι κατάλογοι με τα ονόματα των μυστών.

Σε μικρή απόσταση από το ανάκτορο βρίσκεται ο Θόλος της Αρσινόης (ή Αρσινόειο) -βασίλισσας της Αιγύπτου που κατέφυγε στη Σαμοθράκη διωκόμενη-, το μεγαλύτερο γνωστό κλειστό κυκλικό οικοδόμημα (διάμετρος άνω των 20μ.) της αρχαιότητας (288-281 π.Χ.).
Νότια από το Αρσινόειο υπάρχει το τέμενος, περιτειχισμένη ορθογώνια πλακόστρωτη αυλή.
Τέλος, στα ανατολικά του ιερού συναντά κανείς ένα μεγαλοπρεπή μαρμάρινο βωμό, που χρονολογείται το 340-330 π.Χ, ελληνιστικό θέατρο, που χρησίμευε για τις παραστάσεις των ιερών δραμάτων, καθώς και μία στοά του 6ου π.Χ. αιώνα όπου φυλάσσονταν τα αναθήματα στους Μεγάλους Θεούς.


Αρχαιολογικό Μουσείο
Το αρχαιολογικό μουσείο βρίσκεται στην Παλαιάπολη Xτίσθηκε από την Αμερικανική Αρχαιολογική Αποστολή και συντηρείται από το Ελληνικό Κράτος.
Το μουσείο στεγάζει σήμερα όσα τοπικά ευρήματα έχουν απομείνει. Τα πιο πολλά ήρθαν στο φώς μετά τις ανασκαφές των Αμερικάνων, υπάρχουν μερικά που βρήκαν οι κάτοικοι καθώς και όσα είχε συλλέξει ο πνευματικός άνθρωπος της Σαμοθράκης Νικόλαος Φαρδύς.
Ο χώρος του μουσείου περιλαμβάνει ευρήματα κυρίως από την ανασκαφή στο Ιερό των Μεγάλων Θεών και διαρθρώνεται σε τέσσερις αίθουσες.
Στην κεντρική αίθουσα βρίσκονται αρχιτεκτονικές αποκαταστάσεις από τα κυριότερα κτίρια του ιερού, όπως ο θριγκός της Αυλής του Βωμού του Ιερού και του Θόλου της Αρσινόης Β΄, που την κοσμούν ταύροι και μαργαρίτες. Επίσης τμήματα της ανωδομής της Αίθουσας των Αναθημάτων, μαρμάρινη επιγραφή που απαγόρευε την είσοδο των αμύητων στο άδυτο του Ανακτόρου (Αμύητον μη εισιέναι).
Στη δεύτερη αίθουσα υπάρχουν τμήματα της ανάγλυφης μαρμάρινης ζωφόρου του Πρόπουλου του Τεμένους γύρω στο 340 π.Χ. με τις χορεύτριες, οι οποίες σύμφωνα με τον Ciriaco dAncona ήταν Μούσες, η προτομή του μάντη Τειρεσία, ολόσωμη αλλά ακέφαλη μορφή ίσως της Περσεφόνης κ.α.
Μπαίνοντας στην τρίτη αίθουσα ο επισκέπτης βλέπει ένα πάγκο με μαρμάριναστηρίγματα τα οποία προέρχονται από την Ιερή Οικία. Στο βάθος στέκεται συγκολλημένο ένα ακέφαλο άγαλμα της Νίκης, πίσω γωνιακό ακρωτήριο του Ιερού. Ήταν αφιέρωμα του Δημητρίου του Πολιορκητή μετά την νίκη του στη Κύπρο και είχε τοποθετηθεί πάνω στη πλώρη ενός πλοίου με ανοιχτά φτερά σαλπίζοντας ορμητικά τη νίκη. Είναι φτιαγμένη από πάριο μάρμαρο και έχει ύψος 2,75 μ.
Στις προθήκες εκτίθενται μεταλλικά αντικείμενα ξεχωρίζει μια περσική καρφίτσα σε μορφή λιονταριού.
Στην τέταρτη αίθουσα εκτίθενται ευρήματα από τις Νεκροπόλεις και ένα εκμαγείο της Νίκης της Σαμοθράκης, η οποία σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου.
Επίσης στην αίθουσα αυτή σε προθήκη βρίσκονται τα περισσότερα από τα πολύτιμα κοσμήματα και ασημένια νομίσματα που έδωσε η ανασκαφή των Νεκροπόλεων και περιλαμβάνει ασημένια και χρυσά σκουλαρίκια, πόρπες, δαχτυλίδια, χρυσό περιδέραιο, χρυσά στεφάνια κ.ά. που χρονολογούνται από το τέλος του 6ου αι. π.Χ. μέχρι την εποχή του Αυγούστου.
Βγαίνοντας ο επισκέπτης έξω από το Μουσείο και ακολουθώντας το λιθόστρωτο μονοπάτι φτάνει στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου. Τα λατρευτικά και δημόσια κτίρια είναι αυτά που, κατά κύριο λόγο, διασώζονται σε ερείπια μέχρι σήμερα. Οι πρώτες ανασκαφές στον Ιερό Χώρο, χρονολογούνται από το 1863, όταν ο Γάλλος Πρόξενος στην Αδριανούπολη C. Champoiseau, ανακάλυψε και μετέφερε στο Παρίσι το ακέφαλο άγαλμα της «Νίκης της Σαμοθράκης». Η διαρπαγή των ελληνικών αρχαιοτήτων συνεχίστηκε από την αυστριακή αποστολή υπό τη διεύθυνση του ΑL.Conze στα 1873 και αργότερα στα 1875.
Το 1891 επιστρέφει και πάλι ο Champoiseau και λεηλατεί και άλλα αρχαιολογικά κομμάτια.
Από το 1938, το Ίδρυμα Αρχαιολογικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, αρχίζει ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο τις οποίες και συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας, οπότε επενέβη και η ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία στη διαδικασία των ανασκαφών.
Τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά λείψανα είναι το Ανάκτορο με την Ιερή Οικία, το Αρσινόειο σε σχήμα Ροτόντας, το Τέμενος, το Ιερό, το Θέατρο, το Θυσιαστήριο, ο Οίκος των Αφιερωμάτων, η Στοά, η Κρήνη της Νίκης, το Νεκροταφείο, το κτίριο των βασιλέων Φιλίππου Γ΄και Αλεξάνδρου Δ΄, το Πρόπυλο του Πτολεμαίου Β΄κ.λ.π.