Όμηρος

Ο Όμηρος χρησιμοποίησε αριστοτεχνικά το Ελληνικό Αλφάβητο, για να καταγράψει, για πρώτη φορά στην ιστορία του Ελληνικού πολιτισμού, την προφορική ως τότε ηρωική ποίηση, που με ιδιαίτερη μαεστρία μετέδιδαν από γενιά σε γενιά επαγγελματίες τραγουδιστές, οι αοιδοί.

Η τέχνη τους, που ανάγεται στα Μυκηναϊκά χρόνια εξυμνεί τα κατορθώματα των μεγάλων σύγχρονων βασιλιάδων (1180 πχ. Αρχίζει η παρακμή του Μυκηναϊκού πολιτισμού).

Αυτή την προφορική παράδοση κληρονόμησε ο Όμηρος τέσσερις αιώνες αργότερα, όταν οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, στον ελληνικό χώρο, επέτρεψαν τη διάδοση της Ελληνικής Γραφής. Στο σημείο αυτό βρίσκεται η σπουδαιότητα της Ομηρικής δημιουργίας: ενώνει και συνδυάζει στοιχεία από τον Μυκηναϊκό κόσμο με εκείνα από τη γεωμετρική εποχή στην οποία ανήκει, παρουσιάζοντας την πολιτική και κοινωνική οργάνωση, τα ήθη και τα έθιμα, τον υλικό και πνευματικό πολιτισμό του 8ου π.χ. αιώνα.

Από την εποχή που περιγράφει τον χωρίζουνε περίπου τετρακόσια χρόνια! Αν μάλιστα, προσθέσουμε την προσφορά του στη συγκέντρωση και καταγραφή της Ελληνικής Μυθολογίας, θα διαπιστώσουμε την καταλυτική επίδραση του Ομήρου στην τέχνη των Δραματικών ποιητών, το θέατρο. Είναι ο τολμηρός καινοτόμος, που δεν ακολουθεί την χρονολογική σειρά των γεγονότων του Τρωικού πολέμου στα δυο έπη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, αλλά, με σκηνοθετικά τεχνάσματα, συνθέτει δυο από τα αρχαιότερα και ωραιότερα και μυθιστορήματα της παγκόσμιας Λογοτεχνίας (σε μορφή ποιητική).

Να γιατί η παιδευτική αξία του Ομήρου απλώνεται σε τρία επίπεδα: στη σχολική εκπαίδευση, αφού ήδη από τον 6ο αιώνα ο Όμηρος γίνεται σχολικό βιβλίο, από το οποίο διδάσκεται η ανάγνωση και γραφή στους Έλληνες μαθητές. Αλλά και οι Ρωμαίοι μαθητές διδάσκονταν τα Ομηρικά Έπη, δεδομένου ότι η Οδύσσεια είναι το πρώτο έργο, που μεταφράστηκε στα λατινικά από τον Λίβιο Ανδρόνικο, που ήταν Έλληνας από τον Τάραντα, τον 3ο π.χ. αιώνα. Στήθηκαν έτσι τα θεμέλια της Λατινικής Λογοτεχνίας.

Τον 2ο π.χ. αιώνα θα μεταφραστεί η Ιλιάδα, ενώ 25χρονια, περίπου, πριν από τη γέννηση του Χριστού, ο Βιργίλιος, ο εθνικός ποιητής των Ρωμαίων, συνθέτει την Αινειάδα, το έπος του Ρωμαϊκού μεγαλείου, που προβάλλει την αυτοκρατορία του Αυγούστου Οκταβιανού, χρυσή εποχή της λατινικής λογοτεχνίας. Ο Βιργίλιος επηρεάζεται από τα Ομηρικά Έπη, τόσο στην τεχνική της αφήγησης και στον εκφραστικό τρόπο, όσο και στα θεματικά στοιχεία. Στο επίπεδο της εικαστικής τέχνης, ήδη από τον 7ο π.χ. αιώνα, η γλυπτική και πιο πολύ η αγγειογραφία αντλούν συχνά τα θέματα τους από τα έργα του Όμηρου. Σε επιστημονικό επίπεδο τα δυο έργα έγιναν αντικείμενο συστηματικής μελέτης, από τους Σοφιστές πρώτα, παράλληλα από τους Φιλόσοφους (π.χ. Πλάτωνα) και Ιστορικούς (π.χ. Ηρόδοτο) και στην Αλεξανδρινή εποχή, από ειδικευμένους λόγιους.

Με την αναγέννηση τα Βυζαντινά χειρόγραφα των έργων του Ομήρου βρήκαν τιμητική υποδοχή στη Δύση και επιχειρήθηκαν νέες μεταφράσεις. Στα χρόνια του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού η αναζήτηση τους συνεχίστηκε και εξαπλώθηκε.

Άλλωστε η σύγχρονη κλασσική φιλολογία ξεκίνησε με αφετηρία τον Όμηρο και τις Ομηρικές σπουδές. Ως πατρίδα του θεωρείται η Χίος ή η Σμύρνη. Ο ίδιος έζησε στην Ιωνία της Μικράς Ασίας. Πήγες αναφέρουν πως ήταν τυφλός και πως ο βοηθός του έγραφε τα λόγια που του υπαγόρευε. Πιθανόν, χάρη σ’ αυτή τη συνεργασία μπορούμε να έχουμε στα χέρια μας το Θεόπνευστο αυτό έργο. Λίγο πριν και λίγο μετά από το 2000 μ.Χ. παραμένει ακόμα αθάνατος ο Όμηρος ως προσωπικότητα ύψιστου μεγέθους, πηγή δημιουργικής γνώσης και σοφίας.