Πύργος Βασιλίσσης στο Ίλιον: Από τις άκαρπες επενδύσεις στην περιβαλλοντική εκπαίδευση
Μετά την επανάσταση του 1821 τα τούρκικα κτήματα αγοράζονται σταδιακά από έλληνες ιδιοκτήτες. Στα Λιόσια 300 στρέμματα αγοράζονται από τον καραβοκύρη Ί. Παπαθεωδώρου Λεφάκης. Το 1938 οι άγγλοι John Wilians και GeorgeMiles αγοράζουν την ίδια έκταση με σκοπό να δημιουργήσουν πρότυπο αγρόκτημα. Στα επόμενα δύο χρόνια φέρνουν κηπουρούς από τη Μάλτα και με τη συνδρομή από Μενιδιάτες γεωργούς φυτεύουν αμπελώνες, οπωρικά και διαμορφώνουν κήπους. Τα επενδυτικά τους σχέδια δεν απέδωσαν και θέλησαν να πουλήσουν την έκταση.
Το 1848 σε ένα περίπατο που κάνει η βασίλισσα Αμαλία στην περιοχή γοητεύεται από τον χώρο. Προτρέπει τότε τονΌθωνα για αγορά της έκτασης με σκοπό να δημιουργήσει Πρότυπο Γεωργικό Κέντρο. Μέχρι το 1861 η Αυλή συνάπτει 47 συμφωνίες αγοράς γης και ακινήτων στη περιοχή και τελικά δημιουργείται ένα ενιαίο κτήμα 2500 στρεμμάτων.
Με την εποπτεία της Αμαλίας, τα έργα στον χώρο ξεκίνησαν αμέσως μετά την πρώτη αγορά στην περιοχή. Την ευθύνη είχαν οι γεωπόνοι του Βασιλικού Κήπου (νυν Εθνικού Κήπου) Φρειδερίκος Σμιθ και Μπαρώ. Για την διαμόρφωση χρησιμοποιήθηκαν εργάτες από τα γύρω χωριά, βαυαροί που διέμεναν στο Ηράκλειο και αμπελουργοί από τα Μέγαρα.
Όταν ολοκληρώθηκε το Πρότυπο Γεωργοκτηνοτροφικό Κέντρο της Αμαλίας είχαν φυτευτεί 3700 μουριές, 180 στρέμματα αμπέλια, φιστικιές και ελαιόδεντρα. Από την Ευρώπη εισήχθηκαν 40 γαλακτοφόρες αγελάδες, από τις Ινδίες πτηνά, πρόβατα μερινού, χοίροι, αραβικά άλογα ακόμα και καμηλοπάρδαλη! Για την λειτουργία του Κέντρου κατασκευάστηκαν στάβλοι, οικήματα διαμονής των εργατών, αποθηκευτικοί χώροι, γεωτρήσεις και πηγάδια.
Η πρωτοπορία του Κέντρου φάνηκε όταν για πρώτη φόρα εισάχθηκαν στην Ελλάδα άγνωστα γεωργικά εργαλεία και μηχανήματα. Ο στόχος της Αμαλίας ήταν η μοναδικότητα του Κέντρου να εξαναγκάσει τους κατοίκους των γύρων περιοχών να ασχοληθούν συστηματικά με την γεωργία μέσα από την εμπειρία και την γνώση που θα έδινε το Γεωργοκτηνοτροφικό Κέντρο που δημιουργούσε.
Ένας πύργος που υπήρχε στη μέση της έκτασης και χρησιμοποιούνταν από τους αρχικούς Άγγλους ιδιοκτήτες ως κατάλυμα, διαμορφώθηκε τo 1854 ως βασιλική έπαυλη. Είναι γοτθικού ρυθμού και απομίμηση του πύργου Hohen Schwangau που γεννήθηκε ο Όθωνας, έργο του Γάλλου αρχιτέκτονα Boulanger. Η έπαυλη έγινε το τέρμα του καθημερινού περιπάτου της Αμαλίας. Έτσι στους κατοίκους έμεινε ακόμα και σήμερα να αποκαλείταιΠύργος Βασιλίσσης.
Στην έκταση υπήρχαν έξι φυσικοί λοφίσκοι. Η Αμαλία θέλησε να προστεθεί άλλος ένας έβδομος τεχνικός. Οι επτά λόφοι έδωσαν το τοπωνύμιο Επτάλοφο στην περιοχή, οι οποίοι είχαν ονόματα Αργοναυτών (Ιάσων, Πολυδεύκης, Κάστωρ, Θησέας, Ηρακλής, Ορφέας, Πηλέας).
Η απασχόληση εκατοντάδων εργατών στο αγρόκτημα και η διαμονή αξιωματούχων της Αυλής δημιουργεί την ανάγκη δημιουργίας οικισμού. Αυτός δημιουργείται δίπλα στην έκταση του Πύργου Βασιλίσσης και έτσι το 1858 ιδρύεται ο οικισμός Ιλιον Τρωας. Η ονομασία προήλθε από ευρωπαϊκούς χάρτες που τοποθετούσαν στην περιοχή τον αρχαίο Δήμο Τρώων.
Με την έξωση του Όθωνα από την Ελλάδα, η Β’ Εθνοσυνέλευση το 1863 κηρύσσει την έκταση κρατική και την θέτει υπ’ ευθύνη του Υπουργείου Οικονομικών. Το Κέντρο έχει αρχίσει να ερημώνει και αρκετά έργα του μένουν ημιτελή. Ένα χρόνο μετά το κτήμα ενοικιάζεται από την Κυρία των Τιμών Πηνελόπη Λιδωρίκη Παπαηλιόπουλου. Για μια δεκαετία αλλάζει συνεχώς ενοικιαστές αφού κανένας δεν είχε κέρδος από την καλλιεργήσιμη λειτουργία του.
Τελικά η περιοχή του Πύργου Βασιλίσσης μένει στο δημόσιο εγκαταλελειμμένη για ένα μεγάλο διάστημα. Στις αρχές της δεκαετίας του `50 παραχωρείται μια έκταση στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων για τη δημιουργία εκπαιδευτικού κέντρου ως δωρεά του Βασιλιά Παύλου. Παράλληλα, διπλανή έκταση δωρίζεται από τη βασίλισσα Φρειδερίκη για την εγκατάσταση του Κέντρου Βρεφών «Μητέρα». Στα επόμενα χρόνια κατακερματίζονται εκτάσεις (που τότε χαρακτηρίζονταν «βασιλικά κτήματα») για την κατασκευή χώρων του ΠΙΚΠΑ του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας, μικρών αθλητικών εγκαταστάσεων και σχολείων των γύρω δήμων. Αυτός ο διαμελισμού έθετε τον κίνδυνο δημιουργίας αντιφατικών χρήσεων στον ίδιο χώρο.
Το 1848 σε ένα περίπατο που κάνει η βασίλισσα Αμαλία στην περιοχή γοητεύεται από τον χώρο. Προτρέπει τότε τονΌθωνα για αγορά της έκτασης με σκοπό να δημιουργήσει Πρότυπο Γεωργικό Κέντρο. Μέχρι το 1861 η Αυλή συνάπτει 47 συμφωνίες αγοράς γης και ακινήτων στη περιοχή και τελικά δημιουργείται ένα ενιαίο κτήμα 2500 στρεμμάτων.
Με την εποπτεία της Αμαλίας, τα έργα στον χώρο ξεκίνησαν αμέσως μετά την πρώτη αγορά στην περιοχή. Την ευθύνη είχαν οι γεωπόνοι του Βασιλικού Κήπου (νυν Εθνικού Κήπου) Φρειδερίκος Σμιθ και Μπαρώ. Για την διαμόρφωση χρησιμοποιήθηκαν εργάτες από τα γύρω χωριά, βαυαροί που διέμεναν στο Ηράκλειο και αμπελουργοί από τα Μέγαρα.
Όταν ολοκληρώθηκε το Πρότυπο Γεωργοκτηνοτροφικό Κέντρο της Αμαλίας είχαν φυτευτεί 3700 μουριές, 180 στρέμματα αμπέλια, φιστικιές και ελαιόδεντρα. Από την Ευρώπη εισήχθηκαν 40 γαλακτοφόρες αγελάδες, από τις Ινδίες πτηνά, πρόβατα μερινού, χοίροι, αραβικά άλογα ακόμα και καμηλοπάρδαλη! Για την λειτουργία του Κέντρου κατασκευάστηκαν στάβλοι, οικήματα διαμονής των εργατών, αποθηκευτικοί χώροι, γεωτρήσεις και πηγάδια.
Η πρωτοπορία του Κέντρου φάνηκε όταν για πρώτη φόρα εισάχθηκαν στην Ελλάδα άγνωστα γεωργικά εργαλεία και μηχανήματα. Ο στόχος της Αμαλίας ήταν η μοναδικότητα του Κέντρου να εξαναγκάσει τους κατοίκους των γύρων περιοχών να ασχοληθούν συστηματικά με την γεωργία μέσα από την εμπειρία και την γνώση που θα έδινε το Γεωργοκτηνοτροφικό Κέντρο που δημιουργούσε.
Ένας πύργος που υπήρχε στη μέση της έκτασης και χρησιμοποιούνταν από τους αρχικούς Άγγλους ιδιοκτήτες ως κατάλυμα, διαμορφώθηκε τo 1854 ως βασιλική έπαυλη. Είναι γοτθικού ρυθμού και απομίμηση του πύργου Hohen Schwangau που γεννήθηκε ο Όθωνας, έργο του Γάλλου αρχιτέκτονα Boulanger. Η έπαυλη έγινε το τέρμα του καθημερινού περιπάτου της Αμαλίας. Έτσι στους κατοίκους έμεινε ακόμα και σήμερα να αποκαλείταιΠύργος Βασιλίσσης.Στην έκταση υπήρχαν έξι φυσικοί λοφίσκοι. Η Αμαλία θέλησε να προστεθεί άλλος ένας έβδομος τεχνικός. Οι επτά λόφοι έδωσαν το τοπωνύμιο Επτάλοφο στην περιοχή, οι οποίοι είχαν ονόματα Αργοναυτών (Ιάσων, Πολυδεύκης, Κάστωρ, Θησέας, Ηρακλής, Ορφέας, Πηλέας).
Η απασχόληση εκατοντάδων εργατών στο αγρόκτημα και η διαμονή αξιωματούχων της Αυλής δημιουργεί την ανάγκη δημιουργίας οικισμού. Αυτός δημιουργείται δίπλα στην έκταση του Πύργου Βασιλίσσης και έτσι το 1858 ιδρύεται ο οικισμός Ιλιον Τρωας. Η ονομασία προήλθε από ευρωπαϊκούς χάρτες που τοποθετούσαν στην περιοχή τον αρχαίο Δήμο Τρώων.
Με την έξωση του Όθωνα από την Ελλάδα, η Β’ Εθνοσυνέλευση το 1863 κηρύσσει την έκταση κρατική και την θέτει υπ’ ευθύνη του Υπουργείου Οικονομικών. Το Κέντρο έχει αρχίσει να ερημώνει και αρκετά έργα του μένουν ημιτελή. Ένα χρόνο μετά το κτήμα ενοικιάζεται από την Κυρία των Τιμών Πηνελόπη Λιδωρίκη Παπαηλιόπουλου. Για μια δεκαετία αλλάζει συνεχώς ενοικιαστές αφού κανένας δεν είχε κέρδος από την καλλιεργήσιμη λειτουργία του.
Τελικά η περιοχή του Πύργου Βασιλίσσης μένει στο δημόσιο εγκαταλελειμμένη για ένα μεγάλο διάστημα. Στις αρχές της δεκαετίας του `50 παραχωρείται μια έκταση στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων για τη δημιουργία εκπαιδευτικού κέντρου ως δωρεά του Βασιλιά Παύλου. Παράλληλα, διπλανή έκταση δωρίζεται από τη βασίλισσα Φρειδερίκη για την εγκατάσταση του Κέντρου Βρεφών «Μητέρα». Στα επόμενα χρόνια κατακερματίζονται εκτάσεις (που τότε χαρακτηρίζονταν «βασιλικά κτήματα») για την κατασκευή χώρων του ΠΙΚΠΑ του Εθνικού Ιδρύματος Νεότητας, μικρών αθλητικών εγκαταστάσεων και σχολείων των γύρω δήμων. Αυτός ο διαμελισμού έθετε τον κίνδυνο δημιουργίας αντιφατικών χρήσεων στον ίδιο χώρο.
Το 1987 ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Αντώνης Τρίτσης δείχνει έμπρακτο ενδιαφέρον και αποφασίζει την εκπόνηση για πρώτη φορά μελέτης ενιαίου χαρακτήρα του Πύργου Βασιλίσσης. Το 1992 ο χώρος παραχωρείται στον Οργανισμό Ρυθμιστικού Αθήνας και αρχίζει η προσπάθεια διάσωσης και ανάδειξης του χώρου σε υπερτοπικό Πάρκο. Τα βασικά έργα διαμόρφωσης περιλάμβαναν την δημιουργία τεχνικών λιμνών, χάραξη οδών περιπάτου, ενίσχυση του πρασίνου, ανάδειξη των ιστορικών βασιλικών κτιρίων, δημιουργία χώρων αναψυχής και αναψυκτηρίου.Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1996 και η έκταση του Επταλόφου ονομάστηκε Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης Αντώνης Τρίτσης, προς τιμήν του πολιτικού που διέσωσε τον χώρο από την εγκατάλειψη. Η αρχική φιλοδοξία ήταν να γίνει ένα ζωντανό παράδειγμα περιβαλλοντικής αγωγής, ωστόσο τα μόνα προγράμματα που πραγματοποιούνται εκεί σήμερα είναι της Ορνιθολογικής Εταιρείας και των Ελλήνων Προσκόπων. Ο κοινός φορέας διαχείρισης του Πάρκου που έχει συσταθεί (περιλαμβάνει την τοπική αυτοδιοίκηση και το Υπουργείο Περιβάλλοντος) προσπαθεί ακόμα να ξεφύγει από τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και φυσικά να βρει πόρους για να συντηρηθεί το πάρκο!.
Διοικητικά η έκταση του πάρκου ανήκει στο Δήμο Ιλίου και συνορεύει με τους Δήμους Καματερού και Αγίων Αναργύρων. Η πρόσβαση πραγματοποιείται από την οδό Δημοκρατίας όπου υπάρχει και τακτική συγκοινωνία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου