Τα αρχαία συμπόσια

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι, επειδή γνώριζαν καλά τα μυστικά του κρασιού (είχαν άλλωστε και αρμόδιο θεό, τον Διόνυσο), δεν έχαναν την ευκαιρία σε κάθε περίπτωση να γράφουν και να τραγουδούν γι’ αυτό και τις ιδιότητές του. Ο Αθήναιος ο Ναυκράτιος διέσωσε ένα απόσπασμα, το οποίο αναφέρεται στο έργο του Ευβούλου, με τον τίτλο «Διόνυσος ή Σεμέλη». Σ’ αυτό συμφωνούν και άλλοι επόμενοι χρονικώς συγγραφείς, όπως ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο Ζηνόβιος αλλά και ο ίδιος ο Αθήναιος. Το ποίημα είναι γραμμένο με γνώση και με χαρακτηριστικό ελληνικό ύφος. Ειδικά στο σημείο που λέει ότι ο οίνος «άμα χυθή πολύς σ’ ένα αγγείο βάζει τρικλοποδιά σ’ εκείνους που το ήπιαν» και εννοεί την κοιλιά του ανθρώπου, μας δίνει να καταλάβουμε το ωραίο ύφος του ποιητή. Κυρίως όμως να τηρούμε τις συμβουλές του… Θα διαπιστώσουμε πόση σοφία πράγματι ευρίσκεται κλεισμένη σε ένα ποίημα!!! Ας ακολουθήσουμε τις συμβουλές αυτές για το μέτρο και θα έχουμε υγεία και ευθυμία. Αν το παραβούμε και το ξεπεράσουμε θα υποστούμε όλες τις άσχημες συνέπειες των πράξεών μας. Το ποίημα έχει ως εξής: (στα αρχαία): Εύβουλος δε ποιεί τον Διόνυσον λέγοντα τρεις γαρ μόνους κρατήρας εγκεραννύω τοις ευφρονούσι τον μεν υγείας ένα, ον πρώτον εκπίνουσιν, τον δε δεύτερον έρωτος ηδονής τε, τον τρίτον δ’ ύπνου, ον εκπιόντες οι σοφοί κεκλημένοι οίκαδε βαδίζουσ’, ο δε τέταρτος ου, έτι ημέτερός εστ’, αλλ’ ύβρεος, ο δε πέμπτος βοής έκτος δε κώμων έβδομος δ’ υποπίων <ο δ’> όγδοος κλητήρος, ο δ’ ένατος χολής, δέκατος δε μανίας, ώστε και βάλλειν ποιεί. Πολύς γαρ εις εν μικρόν αγγείον χυθείς υποσκελίζει ράστα τους πεπωκότας. (Αθήναιος 2, 2, 34 – 2, 3, 13) Μετάφραση στα νέα ελληνικά. Μεταγλωττισμός: Ο Εύβουλος παρουσιάζει τον Διόνυσο να λέγει: «Κρατήρες για τους φρόνιμους τρεις έχω στην χρήση και ανακατέβω το κρασί. Τον ένα τον έκανε για την υγεία, που πρώτα πίνουν όλοι, τον δεύτερο για τον έρωτα και για την ηδονή. Τον τρίτο για τον ύπνο. Και οι καλεσμένοι μόλις πιουν στο σπίτι τους γυρίζουν σαν άνθρωποι σοφοί. Αν λες και για τον τέταρτο, δεν είναι δικός μας, αυτός ανήκει στις βρισιές, όπως και ο πέμπτος στις φωνές και ο έκτος στο τρίκλισμα και το άτακτο τραγούδι. Ο έβδομος τα μούτρα σπάει. Ο όγδοος για δίκη στο δικαστήριο καλεί, ο ένατος εξάπτει (και στο θυμό ξεσπάει), ο δέκατος στην τρέλα, αυτή που γίνεται αφορμή και να σε ρίξει κάτω. Γιατί άμα χυθεί πολύς (οίνος) σε ένα μικρό αγγείο (εννοεί το στομάχι) βάζει εύκολα τρικλοποδιά σ’ εκείνους που τον ήπιαν». Με την ευκαιρία καλό είναι να δούμε μερικά πράγματα γύρω από το ρήμα που υπάρχει στο αρχαίο κείμενο. Είναι το ρήμα «κεράννυμι». Το ρήμα κεράννυμι και κεραννύω σημαίνει ανακατεύω, αναμειγνύω. Ο μέλλων είναι κραθήσομαι (παθητικός). Το θέμα, η ρίζα είναι κρα-, από το οποίο έχομε σήμερα μία σειρά από λέξεις. Κρατήρας: Είναι το αρχαίο σκεύος (δοχείο), στο οποίο ανακατευότανε ο οίνος και το ύδωρ (= νερό). Από το ανακάτεμα (= κεράννυμα) αυτό έχουμε το κρασί (= κεκραμένος, ανακατεμένος οίνος με νερό). Κατά τις συνεστιάσεις (συμπόσια) ο οινοχόος συνεκεράνυε μεθ’ ύδατος (ανακάτευε με νερό) τον οίνον, τον οποίον σπάνια έπιναν άκρατον. Οι οινοχόοι πάντως… την βόλευαν καλύτερα. Την ώρα που αντλούσαν οίνον για να τον ανακατέψουν με ύδωρ, έπιναν κρυφά ένα-δύο κύπελα άκρατον οίνον. Αλλά ο κρατήρας του ηφαιστείου τι σχέση έχει με το ρήμα αυτό; Στον κρατήρα του ηφαιστείου ανακατεύεται το μάγμα. Αν κάποιος ανακάτευε στερεά με υγρά, τότε χρησιμοποιούσε το ρήμα «φύρω» (= ανακατεύω κάτι ξηρό με ουσία υγρή) με αποτέλεσμα να λερωθεί το στερεό από το υγρό. Σήμερα μας έχουν διασωθεί οι λέξεις: 1. φύραμα = το αλεύρι που ζυμώνεται με νερό, το ζυμάρι ή το ανακατεμένο με νερό πίτουρο (στερεό), που χρησιμοποιείται ως τροφή των πουλερικών. 2. αιμόφυρτος = Αυτός, του οποίου το στερεό σώμα λερώνεται από το υγρό αίμα. Σχετικά με το παραπάνω θέμα είναι και τα συμπόσια των αρχαίων. Συμπόσιο = συνεστίαση και ευωχία με οινοποσία, επίσημο γεύμα με πολλούς συνδαιτυμόνες. Σκοπός των συμποσίων για τους αρχαίους Έλληνες ήταν η «διά λόγων συναστροφή», η οποία φυσικά τότε ευχαριστεί και ψυχαγωγεί, όταν γίνεται μέτρια χρήση οίνου, οπότε ανοίγονται οι καρδιές και άρχιζαν φιλολογικές και φιλοσοφικές συζητήσεις. Απαραιτήτως η οινοποσία γινότανε με «κεκραμένον» οίνον (με νερό). Η οινοποσία με άκρατον οίνον (χωρίς νερό) εθεωρείτο βαρβαρικόν έθιμον, οι δε πίνοντες άκρατον οίνον ελέγοντο σκυθοπόται. Οι Σκύθες ήταν βάρβαρος λαός που κατοικούσε στις πεδιάδες της σημερινής Ουκρανίας και της Ρωσίας. Έχομε και συγγράμματα με τον τίτλο «Συμπόσιον». Συμπόσιον του Πλάτωνος, του Ξενοφώντος, του Πλουτάρχου, για το οποίο γίνεται λόγος στη συνέχεια. Υπάρχει όμως και το λεγόμενο «Συμπόσιο των επτά σοφών». Κεντρική ιδέα του Συμποσίου είναι η ευδαιμονία του ανθρώπου ως ατόμου και ως πολίτη. Είναι ένα φανταστικό συμπόσιο που παρουσιάζονται να παίρνουν μέρος φιλόσοφοι που έζησαν σε διάφορες εποχές. Έχει όμως μεγάλη σημασία, γιατί παρουσιάζονται «ετεροχρονισμένα» τα διδάγματα των σοφών ανδρών της αρχαίας Ελλάδας. Εκτός από τους επτά σοφούς στο συμπόσιο παίρνουν μέρος και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι. Το συμπόσιο πραγματοποιήθηκε στην Κόρινθο. Ο Περίανδρος είχε στείλει στους Επτά Σοφούς γραπτή πρόσκληση, στην οποία έγραφε τα εξής: «Ευχαριστώ τον Πύθιο Απόλλωνα που βρίσκεσθε όλοι μαζί. Και εύχομαι τα γράμματά μου να σας φέρουν στην Κόρινθο. Όσο για μένα θα σας δεχθώ, καθώς το ξέρετε καλά, με τον πιο εγκάρδιο τρόπο. Μαθαίνω ότι πέρυσι πήγατε στον Λύδο βασιλιά, στις Σάρδεις. Μη διστάσετε να έρθετε και σε μένα τον τύραννο της Κορίνθου. Και οι Κορίνθιοι με πολλή τους ευχαρίστηση θα σας δουν να επισκέπτεσθε το σπίτι του Περίανδρου». Ο Περίανδρος είχε ετοιμάσει τη δεξίωση όχι μέσα στην πόλη, αλλά στην έπαυλή του, κοντά στο Λέχαιο και δίπλα στο ιερό της Αφροδίτης, στην οποία και θυσίασε. Για τον καθένα προσκαλεσμένο, είχε διαθέσει για το δρόμο ομορφοστολισμένο αμάξι. Γιατί και ζέστη έκανε λόγω της εποχής και ο δρόμος ολόκληρος μέχρι τη θάλασσα ήταν γεμάτος σκόνη και θόρυβο, από τα πολλά αμάξια και τους πολλούς ανθρώπους που κυκλοφορούσαν εκεί. Ο Θαλής, όμως, όταν είδε την άμαξα στην πόρτα, χαμογέλασε και την άφησε να φύγει. Την ώρα του συμποσίου ο Θαλής ανάμεσα στα άλλα ανέφερε ότι οι Αιγύπτιοι στα συμπόσια τοποθετούσαν μπροστά στους συμπότες ένα σκελετό για να τους θυμίζει ότι γρήγορα θα γίνουν έτσι, παρόλο που έρχεται σαν ένας δυσάρεστος συμπότης, έχει και το καλό του: τους προτρέπει όχι στο πιοτό και στις αλόγιστες απολαύσεις, αλλά στη φιλία και στο να αγαπιούνται μεταξύ τους. Και τους συμβουλεύει ακόμα, τη ζωή που είναι τόσο σύντομη, να μην την μακραίνουν με κακές πράξεις. Δειπνοσοφιστές ονομάζονταν εκείνοι που πήγαιναν σε συμπόσια (δειπνούσαν) και συζητούσαν για θέματα σχετικά με το δείπνο. Αθανάσιος Δέμος [proinoslogos.gr] http://ellas2.wordpress.com/