Τσίπουρο

Τσίπουρο = Ελληνικό παραδοσιακό απόσταγμα στέμφυλων σταφυλής.
Τσίπουρο ή ρακί (το). Στην Κρήτη ονομάζεται τσικουδιά ή ρακή (η).
Το τσίπουρο είναι απόσταγμα από στέμφυλα (ή στράφυλα ή τσίπουρα) δηλαδή από τα ράκη των σταφυλιών που μένουν μετά το πάτημα και την εξαγωγή του μούστου για την παραγωγή κρασιού. Τα στέμφυλα για να μας δώσουν αλκοολούχο απόσταγμα θα πρέπει αφενός να μην έχουν αποστραγγιστεί εντελώς (τα στέμφυλα από μηχανόπρεσσες περιέχουν ελάχιστο μούστο και δεν κάνουν) και αφετέρου να έχουν υποστεί αλκοολική ζύμωση ώστε τα σάκχαρα του εναπομένοντος μούστου να μετατραπούν σε αλκοόλη.Με άλλα λόγια πρέπει να μείνουν για κάποιες μέρες σε δοχείο.
Η αρχαιολογική σκαπάνη ανακάλυψε γίγαρτα (κουκούτσια) σταφυλής, σε Ελληνικό σπήλαιο, χρονολογημένα στο 12.000 π.χ.
Αυτό σημαίνει πως εκείνη την εποχή, η άμπελος ήταν γνωστή και τα προιόντα της προς χρήση. Από τις γραπτές αναφορές του Όμηρου στην Ιλιάδα, την Οδύσσεια, του Αριστοτέλη στα φυσικά και μετεωρολογικά, του Αθηναγόρα, του Πλούταρχου, του Αριστοφάνη, του Θεόκριτου, του Αρριανού και των άλλων επιφανών αρχαίων Ελλήνων, μαθαίνουμε τις λέξεις που χρησιμοποιούσαν για την άμπελο και τα παράγωγά της.
Αμπελος η άμπελος όμφαξ, -όμφακος, η άωρος σταφυλή (άγουρη ρώγα σταφυλιού) ραξ, -ραγός, η ρώγα σταφυλής βότρυς, -βότρυος, η σταφυλή σίραιον, -νέος οίνος βραζόμενος, μούστος βρασμένος, (τουρκ. ''πετμέζι') Το τσίπουρο είναι ένα παραδοσιακό απόσταγμα στέμφυλων σταφυλής. Το προιόν προς απόσταξη είναι τα στέμφυλα, δηλαδή οι ( ράγες βότρυος) οι ρώγες του σταφυλιού που τις έχουμε θραύσει, συνθλίψει, (εραίσει, εκ του ρήγνυμι), τα ράκη όπως λέμε στην Κρήτη, τα grapes όπως λένε στις λατινογενείς γλώσσες, τα τσίπουρα, όπως λέμε σε όλη την Ελλάδα. Οι ρώγες που συνθλίψαμε με τον χυμό τους, που περιμένουν να ζυμωθούν, να μετατρέψουν τα σάκχαρά τους σε οινόπνευμα, λεγονταν ''τρύξ''. Με την βοήθεια του οξυγόνου και μυκήτων σιγά σιγά θα σαπίσουν, θα γίνουν σαπρές.

Στο λεξικό του ΑΝΕΣΤΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ διαβάζουμε.
''Τρυξ, γεν. τρυγός, - νέος οίνος μη υποστάς την ζύμωσιν και μη στραγγισθείς, οίνος μετά της τρυγός, γλεύκος αδιήθητον''.
''Σαπρός, α,ον. σάπιος, α, ον. (εκ του σήπω).
Τώρα πως οι δύο λέξεις ''ΤΡΥΞ'' και ''ΣΑΠΡΑ'' παράγουν την λέξη τσίπουρο, ας μας απαντήσουν οι ειδήμονες και ειδικότερα οι γλωσσολόγοι. Είναι γνωστό σε όλους μας πως από την εποχή των γηγενών Ελλήνων Πελασγών, ο οίνος ήταν υψηλόβαθμος και είχε ανάγκη αραίωσης με νερό, για να απολαύσουν αυτόν στα συμπόσια.
Είναι επίσης γνωστό πως χρησιμοποιούσαν διάφορα βότανα αναμεμιγμένα με κρασί, για συντηρητικούς και φαρμακευτικούς σκοπούς. Ο ρητινίτης οίνος κοινώς "ρετσίνα'', για την καλύτερη συντήρηση του οίνου και ως διουρητικός, ενάντια σε κεφαλαλγίες, δυσεντερία, υδρωπικία.
Ο ροίτης, οίνος με ρόδια, ως διουρητικόν, ευστόμαχον, ενάντια σε πυρετούς.
Ο μυρτίτης, οίνος με μαύρα μύρτα, ως στυπτικό, ευστόμαχο, κατά του μαυρίσματος των μαλλιών.
Ο μελιτίτης, ο μανδραγορίτης, ο κυδωνίτης, ο σαπρίας, ο κεδρίτης και άλλοι πολλοί.
Αρκούνταν οι θνητοί εκείνης της εποχής με το κρασί και τις διάφορες αναμίξεις-προσμίξεις που κάνανε για διατροφικούς και φαρμακευτικούς σκοπούς; Ναί μας λένε κάποιοι, Οχι μας λένε κάποιοι άλλοι.

Ο Αθήναιος στον στίχο 31Ε, μας πληροφορεί.

''εχρώντο δε οι αρχαίοι και πόματι τινί έξ αρωμάτων κατασκευαζομένω, ό εκάλουν τρίμμα.''
τρίμμα = πόμα (ποτό) μετ΄αρωμάτων ή είδος μυττωτού (έδεσμα). (λεξικό Ανέστη Κωνσταντινίδου) κάτι σαν το δικό μας τσίπουρο με κρόκο. Κάτι σαν εκείνα τα πόματα που φτιάχναν οι γιαγιάδες μας με τσίπουρο και κράνα, με τσιπουρο και βύσσινα, με τσίπουρο και μούρα και ότι άλλο παρείχε παρέχει και θα παρέχει η Ελληνική γή μας.
( αν αντέξουμε στις βαρβαρικές επιθέσεις των βιοτεχνολόγων και μεταλαγμένων, πολυεθνικών και μή.)
Κάτι σαν εκείνο το ποτό που ήπιε ο περιηγητής Πουκεβίλ στην περιοχή κάτω από τον Όλυμπο, στον Τύρναβο, ονόματι ''μποράντζα'' και αναφώνησε "θεσπέσιο!!"


''αμβροσίην υπό ρίνα εκάστω θήκε φέρουσα ηδύ μάλα πνείουσαν, όλεσσε δε κήτεος οδμήν.''(ΟΔ.Δ445)
''Ως άρα φωνήσασα θεά παρέθηκε τράπεζαν αμβροσίης πλήσασα, κέρασσε δε νέκταρ ερυθρόν.(ΟΔ.Ε93)
Ο Τάνταλος, γιός του Διός και της Πλουτώς, σύζυγος της Διώνης, βασιλιάς της Φρυγίας, ήταν ο αγαπημένος των θεών του Ολύμπου. Συμμετείχε στα γεύματα - συμπόσια αυτών, τρώγοντας και πίνοντας αμβροσία και νέκταρ.
Κρυφά από τους θεούς έδωσε στούς θνητούς αμβροσία - νέκταρ και την γνώση παρασκευής και χρήσης.
Οι θεοί τον τιμώρησαν σε αιώνια πείνα και δίψα.

Ο Θεόκριτος σ'ένα βουκολικό ποίημα (στίχους 106,107,108)
''Κύπρι Διωναία, τυ μεν αθανάταν από θνατάς, ανθρώπων ως μύθος,
εποίησας Βερενίκαν, αμβροσίαν ες στήθος αποστάξασα γυναικός''

Για το πότε ακριβώς ξεκίνησαν οι άνθρωποι να αποστάζουν δεν γνωρίζουμε.
Από τα μετεωρολογικά του Αριστοτέλη μαθαίνουμε πως αποστάζοντας θαλασσινό νερό έπαιρναν πόσιμο.
Φάρμακα και καλλυντικά παρασκεύαζαν επίσης με απόσταξη. Φιλόσοφοι, φυσιοδίφες και αργότερα οι αλχημιστές παρατηρώντας την φύση, πειραματίζονταν με διάφορα υλικά, ψάχνοντας για το ελιξίριο της ζωής.
Στη διάθεσή τους είχαν τον πηλό, τον χαλκό, τα προϊόντα της γαίας, την γνώση την περιέργεια και την έμπνευση.
Ο Ησίοδος τον έβδομο αιώνα π.χ μας πληροφορεί για απόσταξη υδραργύρου σε άμβυκα.
Πάλι στα μετεωρολογικά του Αριστοτέλη έχουμε αναφορές για την συμπεριφορά του γάλακτος, του μελιού και του γλυκού οίνου εν βρασμώ. Ο Μέγας Αλέξανδρος ως τέταρτος Διόνυσος, κατακτώντας και εκπολιτίζοντας τους λαούς στο πέρασμά του, μετέφερε όλη εκείνη την Αριστοτελική γνώση, στις πόλεις που ίδρυε.
Ο άμβυκας και η απόσταξη ήταν κομμάτι εκείνης της γνώσης, αφού δάσκαλός του ήταν ο Αριστοτέλης.
Κατά τους Ρωμαϊκούς και Μεσαιωνικούς χρόνους, οι μεταφράσεις των Ελληνικών συγγραμμάτων, με ότι απέμεινε από την καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, δίνουν τις τεχνολογικές βάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη της τέχνης της απόσταξης.
ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ
Α. Επική περίοδος. περιλαμβάνει Ομηρικούς ύμνους, τα ποιήματα του Ησίοδου, την Οδύσσεια και την Ιλιάδα.
Β.800 π.χ - 550 π.χ. περίοδος των Λυρικών, Ελεγειακών και Ιαμβικών ποιητών κυρίως στην Μικρά Ασία.
Γ. 550 π.χ - 510 π.χ. περίοδος Πεισιστράτου, οι πρώτοι ιστορικοί και η αρχή της τραγωδίας στην Αττική.
Δ. 510 π.χ - 470 π.χ. περίοδος Πινδάρου, των Τραγικών ποιητών, περίοδος των Περσικών.
Ε. 470 π.χ - 431 π.χ. περίοδος Ηροδότου, Ιπποκράτους και της ηγεμονίας των Αθηναίων.
ΣΤ. 431 π.χ - 403 π.χ. περίοδος Περικλέους, Θουκυδίδου και Πελοποννησιακού πολέμου.
Ζ. 403 π.χ - 336 π.χ περίοδος Λυσίου, Πλάτωνος, Ξενοφώντος, Δημοσθένους, της ηγεμονίας των Σπαρτιατών, Θηβαίων και Φιλίππου.
Η. 336 π.χ - Ρωμαικούς χρόνους. περίοδος Αριστοτέλους, Θεοφράστου, Θεοκρίτου, Απολλωνίου Ρόδιου, κλπ.
Θ. Ρωμαικοί χρόνοι. περίοδος Πολυβίου, Φίλωνος, Λουκιανού και των σοφιστών.

νέκταρ, αρος. - το ποτό των θεών
αποστάζω=αφίνω τι να πίπτει κατά σταγόνας, διυλίζω,΄΄λαμπικάρω΄΄

λαμπτήρ,ηρος=εκ του λάμπω, κυρίως εσχάρα εφ' ής ετίθετο τεμάχια πίτυος(δαδίου)
ή άλλου ξύλου προς φωτισμόν (Οδ.Σ307)ουχί μόνον.
...λάμπω, λαμπρός, λαμπυρίς,λαμπικάρω,ο-λυμπ-ος,alembic

άμβιξ,ικος=έκπωμα, ποτήριον.άμβικας=χύτρα, κάδος,σκέπασμα αποστακτικού λέβητος, ΄΄λαμπίκου''(Διοσκ.5.110)
ομφαλός=κοινώς 'αφαλός' , κεντρικόν σημείον,δικλίς ή πώμα δι'ού εκλείετο ο εξαγωγός βαλανείου.
(Ελλ.και Λατ. ρίζα της λέξης ομφ-αλός φαίνεται να είναι amb ή ambh)
(στοιχεία από λεξικό Ανέστη Κωνσταντινίδου 1901,1902,1904,1906)

...έστιν γαρ ατμίς η υπό θερμού
καυστικού εις αέρα καί πνεύμα
έκκρισις εξ υγρού διαντική...
(Αριστ.μετεωρ.Δ)

...τα μεν γαρ μαλακτά, τα δε θυμιατά
και ψύξει γεγενημένα...
(Αριστ.μετεωρ.Δ)

...οίνος δ' ο μεν γλυκύς θυμιάται.
...(μικράν δ' έχει θυμίασιν' διό
ανίησιν φλόγα).
(Αριστ.μετεωρ.Δ)