ΑΠΟ ΝΙΤΣΕ...

Χαραυγή (1881)

Η γιατρειά για τον έρωτα εξακολουθεί να είναι στις περισσότερες περιπτώσεις εκείνο το παλιό δραστικό φάρμακο: η ανταπόδοση αγάπης.Όποιος τιμωρείται, δεν είναι πια εκείνος που έχει κάνει την πράξη. Είναι πάντα ο αποδιοπομπαίος τράγος.

Όποιος ζει όπως τα παιδιά – δηλαδή δεν παλεύει για το ψωμί του και δεν πιστεύει ότι οι πράξεις του έχουν τελική σημασία – παραμένει παιδιάστικος.
Η γυναίκα αυτή είναι όμορφη και έξυπνη: αχ, πόσο εξυπνότερη θα είχε γίνει, αν δεν ήταν όμορφη!
Ήταν φίλοι, έπαψαν όμως να είναι, και διέκοψαν συγχρόνως τη φιλία τους, ο ένας επειδή πίστευε ότι είχε παραγνωριστεί πάρα πολύ, ο άλλος επειδή πίστευε ότι είχε αναγνωριστεί πάρα πολύ – και επ’ αυτού εξαπατήθηκαν και οι δύο! – διότι κανένας τους δε γνώριζε αρκετά τον εαυτό του.
Δεν αρκεί να αποδεικνύουμε ένα πράγμα, πρέπει επίσης να παρασύρουμε ή να ανεβάζουμε τους ανθρώπους προς αυτό. Γι’ αυτό πρέπει να μάθει ο γνώστης να λέει τη σοφία του: και συχνά με τρόπο που να ηχεί σαν τρέλα!
Είμαστε σαν βιτρίνες μαγαζιών στις οποίες συνεχώς τακτοποιούμε, κρύβουμε ή φανερώνουμε τις υποτιθέμενες ιδιότητες που αποδίδουν άλλοι σε εμάς – για να εξαπατάμε τον εαυτό μας.
Αρχίζει κανείς ξεμαθαίνοντας να αγαπάει άλλους και καταλήγει στο να μη βρίσκει πια τίποτε που να αξίζει καθ’ εαυτό να το αγαπήσει.
Όποιος θέλει να σκοτώσει τον αντίπαλό του, ας αναλογιστεί μήπως έτσι ακριβώς τον απαθανατίζει μέσα του.
Η γιατρειά για τον έρωτα εξακολουθεί να είναι στις περισσότερες περιπτώσεις εκείνο το παλιό δραστικό φάρμακο: η ανταπόδοση αγάπης.
Η δεξιοτεχνία επιτυγχάνεται όταν δε σφάλλει, ούτε διστάζει κανείς στην εκτέλεση.



Η χαρούμενη επιστήμη
Είμαστε όλοι ηφαίστεια που περιμένουν την ώρα της έκρηξής τους• κανένας δεν ξέρει όμως πότε, σε λίγο ή σε πολύ, θα γίνει η έκρηξη αυτή – ούτε καν ο θεός.
Κάποτε ήμασταν τόσο κοντά ο ένας στον άλλο μέσα στη ζωή που τίποτα δε φαινόταν να εμποδίζει τη φιλία και την αδερφοσύνη μας, και μόνο ένα γεφυράκι υπήρχε ανάμεσα μας. Ακριβώς τη στιγμή που πήγαινες να ανέβεις σε αυτό σε ρώτησα: «Θέλεις να περάσεις το γεφυράκι για να με συναντήσεις;» - και τότε έπαψες πια να το θέλεις• κι όταν σε παρακάλεσα ξανά έμεινες σιωπηλός. Από τότε βουνά κι ορμητικοί ποταμοί κι ό,τι άλλο χωρίζει κι αποξενώνει μπήκαν ανάμεσά μας• κι ακόμα κι όταν το θέλαμε, δεν ήταν μπορετό να συναντηθούμε! Μα όταν θυμάσαι τώρα εκείνο το μικρό γεφυράκι δεν έχεις πια λόγια - μόνο λυγμούς και απορία.
Λίγες χιλιετίες ακόμη στο δρόμο του τελευταίου αιώνα! – και καθετί που θα κάνει ο άνθρωπος θα εκφράζει την ανώτερη εξυπνάδα• γι’ αυτό όμως η εξυπνάδα θα χάσει όλη την αξιοπρέπειά της. Τότε θα είναι σίγουρα αναγκαίο να είναι κανείς έξυπνος: αυτό όμως θα είναι τόσο κοινό και συνηθισμένο πράγμα, που ένα ευγενέστερο γούστο θα θεωρεί αυτή την αναγκαιότητα χυδαιότητα. Κι όπως ακριβώς μια τυραννία ασκούμενη από την αλήθεια και την επιστήμη μπορεί να ανεβάσει ψηλά την τιμή του ψέματος, έτσι και μια τυραννία της εξυπνάδας μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση ενός είδους ευγένειας. Το να είσαι ευγενής – αυτό μπορεί ίσως τότε να σημαίνει: να έχεις τρέλες μέσα στο κεφάλι σου.
Οι λόγοι και οι προθέσεις που υπάρχουν πίσω από τη συνήθεια προστίθενται σε αυτήν μέσω ενός ψέματος, μόλις κάποιοι αρχίσουν να αμφισβητούν τη συνήθεια και να ρωτούν για τις προθέσεις και τους σκοπούς της. Εδώ έγκειται η μεγάλη ανεντιμότητα των συντηρητικών όλων των εποχών: είναι αυτοί που προσθέτουν ψέματα.
Ο άνθρωπος εκπαιδεύτηκε από τις πλάνες του: Πρώτον, πάντα έβλεπε τον εαυτό του ως ατελή• δεύτερον, προίκιζε τον εαυτό του με φανταστικές ιδιότητες• τρίτον, έβαζε τον εαυτό του στην ιεραρχία των όντων σε λάθος βαθμίδα ανάμεσα στο ζώο και τη φύση• τέταρτον, επινοούσε συνεχώς καινούριους πίνακες των καλών και τους δεχόταν για ένα διάστημα ως αιώνιους και μη εξαρτώμενους από όρους: το αποτέλεσμα ήταν πως άλλοτε η μια και άλλοτε η άλλη ανθρώπινη ενόρμηση και κατάσταση έπαιρνε την πρώτη θέση και εξευγενιζόταν λόγω αυτής της εκτίμησης. Αν αγνοήσουμε αυτές τις τέσσερις πλάνες, θα αγνοήσουμε και την ιδιότητα του να είσαι άνθρωπος, την ανθρωπιά και την «ανθρώπινη αξιοπρέπεια».
Κανένας νικητής δεν πιστεύει στην τύχη.
Τι λέει η συνείδησή σου; «Πρέπει να γίνεις αυτός που είσαι.»
Έδωσα ένα όνομα στον πόνο μου και τον φωνάζω «σκύλο». Είναι το ίδιο πιστός, το ίδιο φορτικός και αδιάντροπος, το ίδιο διασκεδαστικός και έξυπνος όσο κάθε άλλος σκύλος – και μπορώ να τον μαλώνω και να ξεσπώ πάνω του, όταν έχω τις κακές μου: όπως κάνουν άλλοι με τους σκύλους, τους υπηρέτες και τις γυναίκες τους.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν άνθρωποι που ακούν ακριβώς την αντίθετη διαταγή όταν πλησιάζει ένας μεγάλος πόνος: ποτέ άλλοτε δε δείχνουν πιο περήφανοι, πιο φιλοπόλεμοι και πιο ευτυχισμένοι• ναι, ο ίδιος ο πόνος τούς χαρίζει τις μεγαλύτερες στιγμές τους! Αυτοί είναι οι ηρωικοί άνθρωποι, οι μεγάλοι προμηθευτές πόνου της ανθρωπότητας: αυτοί οι λίγοι ή σπάνιοι άνθρωποι που χρειάζονται την ίδια απολογία που χρειάζεται γενικά και ο ίδιος ο πόνος – και πράγματι! δεν πρέπει να τους την αρνηθούμε! Είναι οι πρωταρχικές δυνάμεις διατήρησης και ανάπτυξης του είδους, έστω και μόνον επειδή αντιστέκονται στο βόλεμα και δεν κρύβουν ότι αποστρέφονται αυτό το είδος ευτυχίας.

Τάδε έφη Ζαρατούστρα
Ο άνθρωπος της γνώσης δεν πρέπει να αγαπά μόνο τους εχθρούς του, αλλά και να μπορεί να μισεί τους φίλους του.
Πρέπει να έχει κανείς χάος μέσα του για να μπορέσει να γεννήσει ένα αστέρι που χορεύει.Εσύ, μεγάλο άστρο! Αν δεν είχες αυτούς που φωτίζεις, τι θα ήταν η ευτυχία σου;
Σας διδάσκω τον Υπεράνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι κάτι που πρέπει να ξεπεραστεί. Εσείς τι έχετε κάνει για να τον ξεπεράσετε;
Τι είναι ο πίθηκος για τον άνθρωπο; Ένα αντικείμενο για περίγελο ή μια επώδυνη ντροπή. Και ακριβώς το ίδιο πρέπει να είναι ο άνθρωπος για τον Υπεράνθρωπο: ένα αντικείμενο για περίγελο ή μια επώδυνη ντροπή.
Ο άνθρωπος είναι ένα βρόμικο ποτάμι. Πρέπει να είσαι θάλασσα για να μπορείς να δέχεσαι ένα βρόμικο ποτάμι χωρίς να λερώνεσαι.
Ο άνθρωπος είναι ένα σχοινί, τεντωμένο ανάμεσα στο ζώο και στον Υπεράνθρωπο – ένα σχοινί πάνω από μια άβυσσο.
Αυτό που είναι μεγάλο στον άνθρωπο είναι ότι αυτός είναι γεφύρι και όχι σκοπός: αυτό που μπορεί να αγαπήσει κανείς στον άνθρωπο είναι ότι αυτός είναι ένα πέρασμα και μια δύση.
Πρέπει να έχει κανείς χάος μέσα του για να μπορέσει να γεννήσει ένα αστέρι που χορεύει.
Ζοφερή είναι η ανθρώπινη ύπαρξη και πάντα δίχως νόημα: ένας παλιάτσος μπορεί να γίνει η μοίρα της.
Το να κοιμάσαι δεν είναι ασήμαντη τέχνη: χρειάζεται, για να το πετύχεις, να αγρυπνάς όλη τη μέρα. (Μέρος πρώτο, Για τις έδρες της αρετής)
Αν η ζωή δεν είχε κανένα νόημα και έπρεπε να διαλέξω την α-νοησία, τότε η α-νοησία αυτή θα μου φαινόταν η πιο αξιοδιάλεχτη. (Μέρος πρώτο, Για τις έδρες της αρετής)
Υπάρχει μεγαλύτερη σοφία στο σώμα σου, παρά στους βαθύτερους συλλογισμούς σου. (Μέρος πρώτο, Για τους περιφρονητές του σώματος)
Ο άνθρωπος είναι κάτι που πρέπει να ξεπεραστεί: και γι’ αυτό πρέπει να αγαπάς τις αρετές σου – γιατί απ’ αυτές θα χαθείς. (Μέρος πρώτο, Για τις χαρές και τα πάθη)
Το εγώ μου είναι κάτι που πρέπει να υπερνικηθεί: το εγώ μου είναι για εμένα η μεγάλη περιφρόνηση του ανθρώπου. (Μέρος πρώτο, Για τον ωχρό εγκληματία)
Από όλα όσα έχουν γραφτεί, αγαπώ μόνο αυτό που γράφει κανείς με το αίμα του. (Μέρος πρώτο, Για την ανάγνωση και τη γραφή)
Βλέπετε προς τα πάνω, όταν ποθείτε την ανύψωση. Κι εγώ βλέπω προς τα κάτω γιατί είμαι ανυψωμένος. (Μέρος πρώτο, Για την ανάγνωση και τη γραφή)
Πάντα υπάρχει λίγη παραφροσύνη στην αγάπη. Αλλά και πάντα υπάρχει λίγη λογική στην παραφροσύνη. (Μέρος πρώτο, Για την ανάγνωση και τη γραφή)
Θα πίστευα μόνο σε ένα θεό που ξέρει να χορεύει. (Μέρος πρώτο, Για την ανάγνωση και τη γραφή)
Δε σκοτώνει κανείς με την οργή, αλλά με το γέλιο. (Μέρος πρώτο, Για την ανάγνωση και τη γραφή)
Αν ήθελα να κουνήσω αυτό το δέντρο με τα χέρια μου, δε θα τα κατάφερνα. Ο άνεμος όμως, που δεν τον βλέπουμε, το τυραννά και το λυγίζει όπως θέλει. Αόρατα χέρια μας τυραννούν και μας λυγίζουν κι εμάς με το χειρότερο τρόπο. (Μέρος πρώτο, Για το δέντρο πάνω στο βουνό)
Αν πιστεύατε περισσότερο στη ζωή, θα παραδινόσασταν λιγότερο στη στιγμή. Αλλά δεν έχετε αρκετό περιεχόμενο μέσα σας για να περιμένετε – ούτε καν για να τεμπελιάζετε! (Μέρος πρώτο, Για τους κήρυκες του θανάτου)
Ο πόλεμος και το θάρρος έχουν κατορθώσει περισσότερα μεγάλα πράγματα απ’ ό,τι η αγάπη προς τον πλησίον. (Μέρος πρώτο, Για τον πόλεμο και τους πολεμιστές)
Πρέπει να έχετε μόνο εχθρούς που αξίζει να μισείτε, όχι όμως εχθρούς για να τους περιφρονείτε. Πρέπει να είστε περήφανοι για τους εχθρούς σας: γιατί τότε τα κατορθώματα του εχθρού σας θα είναι και δικά σας. (Μέρος πρώτο, Για τον πόλεμο και τους πολεμιστές)
Για τις μεγάλες ψυχές, η γη είναι ακόμη ελεύθερη. [...] Για τις μεγάλες ψυχές, ελεύθερη είναι ακόμη μια ελεύθερη ζωή. Αληθινά, όποιος κατέχει λίγα, κατέχεται εξίσου λίγο: ευλογημένη να είναι η μικρή φτώχεια! (Μέρος πρώτο, Για το νέο είδωλο)
Γίνε και πάλι όμοιος με το δέντρο που αγαπάς, αυτό με τα πλατιά κλαδιά: σιωπηλό και με τα κλαδιά στημένα κρέμεται πάνω απ’ τη θάλασσα. (Μέρος πρώτο, Για τις μύγες της αγοράς)
Στον κόσμο, τα καλύτερα πράγματα δεν αξίζουν τίποτε, αν δεν υπάρχει ένας που να τα βγάλει στη σκηνή: μεγάλους άνδρες ονομάζει ο λαός αυτούς τους σκηνοθέτες. (Μέρος πρώτο, Για τις μύγες της αγοράς)
Εκείνος που φτάνει στη γνώση, κατεβαίνει απρόθυμα στα νερά της αλήθειας, όχι όταν αυτή είναι βρόμικη, αλλά όταν είναι ρηχή. (Μέρος πρώτο, Για την αγνότητα)
Υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να ελευθερωθούν από τις δικές τους αλυσίδες και όμως είναι ελευθερωτές των φίλων τους. (Μέρος πρώτο, Για τον φίλο)
Όσα δίνετε στον φίλο σας, εγώ θα τα δώσω στον εχθρό μου και πάλι δε θα γίνω φτωχότερος. (Μέρος πρώτο, Για τον φίλο)
Η συναναστροφή με τους ανθρώπους χαλάει το χαρακτήρα, ιδιαίτερα όταν δεν έχει κανείς τέτοιον. (Μέρος πρώτο, Για την αγάπη προς τον πλησίον)
Όλα στη γυναίκα είναι αίνιγμα και όλα στη γυναίκα έχουν λύση: ονομάζεται εγκυμοσύνη. (Μέρος πρώτο, Για τη γριά και τη νέα γυναικούλα)
Ο αληθινός άνδρας θέλει δύο πράγματα: τον κίνδυνο και το παιχνίδι. Γι’ αυτό θέλει τη γυναίκα, σαν το πιο επικίνδυνο παιχνίδι. (Μέρος πρώτο, Για τη γριά και τη νέα γυναικούλα)
(Ο Ιησούς) πέθανε πολύ νωρίς• αυτός ο ίδιος θα απαρνιόταν τη διδασκαλία του, αν έφτανε στη δική μου ηλικία! (Μέρος πρώτο, Για τον εθελούσιο θάνατο)
Ο άνθρωπος της γνώσης δεν πρέπει να αγαπά μόνο τους εχθρούς του, αλλά και να μπορεί να μισεί τους φίλους του. (Μέρος πρώτο, Για τη δωρήτρια αρετή)
Ανταμείβει κανείς άσχημα το δάσκαλο, όταν μένει πάντα μαθητής. (Μέρος πρώτο, Για τη δωρήτρια αρετή)



Πέρα Από το Καλό και το Κακό
Από τις προκαταλήψεις των φιλοσόφωνΟι φυσιολόγοι πρέπει να σκέφτονται καλά πριν θεωρήσουν δεδομένο ότι η ενόρμηση της αυτοσυντήρησης είναι η κύρια ενόρμηση στα οργανικά όντα. Κάτι ζωντανό επιθυμεί πάνω από όλα να διαχύσει τη ρώμη του – όλη η ζωή είναι μια θέληση για δύναμη: η αυτοσυντήρηση είναι μόνο μία από τις έμμεσες και συχνότερες συνέπειές της.
Ίσως η φυσική είναι μόνο μια ερμηνεία και τακτοποίηση του κόσμου, και όχι μια εξήγηση του κόσμου.
Ασφαλώς δεν είναι το μικρότερο θέλγητρο μιας θεωρίας το ότι είναι ανασκευάσιμη: ακριβώς γι’ αυτό προσελκύει τα πιο εκλεπτυσμένα μυαλά.
Η θέληση δεν είναι μόνο ένα σύμπλεγμα αισθάνεσθαι και σκέπτεσθαι, αλλά προπαντός ένα αίσθημα: συγκεκριμένα, το αίσθημα της διοίκησης.
[Οι φιλόσοφοι] κάτω από ένα αόρατο ξόρκι διαγράφουν πάντα την ίδια τροχιά: όσο ανεξάρτητοι κι αν νιώθουν μεταξύ τους, με τη θέλησή τους για κριτική ή για συστηματοποίηση, κάτι μέσα τους τους οδηγεί, κάτι τους βάζει σε μια καθορισμένη σειρά τον ένα μετά τον άλλο: είναι ακριβώς αυτή η έμφυτη συστηματοποίηση και σχέση των εννοιών.
Ο ψυχολόγος θα μπορούσε τουλάχιστον να απαιτήσει να αναγνωριστεί και πάλι η ψυχολογία ως βασίλισσα των επιστημών, ενώ οι άλλες επιστήμες υπάρχουν για να την υπηρετούν και να την προετοιμάζουν. Γιατί η ψυχολογία είναι και πάλι ο δρόμος προς τα βασικά προβλήματα.
Το ελεύθερο πνεύμαΚανένας δεν ψεύδεται τόσο όσο ο αγανακτισμένος άνθρωπος.
Δε γνωρίζω τίποτε που να με έκανε να στοχαστώ περισσότερο το κρύψιμο και τη φύση Σφίγγας του Πλάτωνα όσο αυτό το ευτυχώς διασωθέν περιστατικό: το ότι κάτω από το μαξιλάρι του νεκροκρέβατού του δε βρήκαν καμιά «Βίβλο», τίποτε αιγυπτιακό, πυθαγόρειο, πλατωνικό – αλλά τον Αριστοφάνη.
Πολύ λίγοι είναι φτιαγμένοι για ανεξαρτησία – είναι ένα προνόμιο των δυνατών.
Οι υψηλότερες διοράσεις μας πρέπει – και θα έπρεπε! – να ηχούν σαν τρελές σε ορισμένες περιπτώσεις, σαν εγκλήματα, όταν φτάνουν με ανεπίτρεπτο τρόπο στα αυτιά εκείνων που δεν είναι φτιαγμένοι και προορισμένοι γι’ αυτές.
Το στοιχείο της οργής και το στοιχείο του σεβασμού που χαρακτηρίζουν τη νεότητα, μοιάζουν να μην αφήνουν σε ησυχία τον εαυτό τους ώσπου να παραποιήσουν ανθρώπους και πράγματα με τέτοιο τρόπο που να μπορούν να ξεσπάσουν σ’ αυτά – η νεότητα ως τέτοια είναι κάτι που παραποιεί και εξαπατά.
Το ξεπέρασμα της ηθικής, υπό μια ορισμένη έννοια ακόμη και η αυτοϋπέρβαση της ηθικής: ας είναι αυτό το όνομα για εκείνη τη μακρόχρονη μυστική εργασία που έχει κρατηθεί για τις πιο επιτήδειες, πιο έντιμες και επίσης πιο κακεντρεχείς συνειδήσεις τής σήμερον, ως ζώσες λυδίες λίθους της ψυχής.
Όταν ο άνθρωπος καταπιάνεται με τις αλήθειες με πάρα πολύ ανθρώπινο τρόπο – ψάχνει δηλαδή το αληθινό μόνο και μόνο για να κάνει το καλό – βάζω στοίχημα πως δε βρίσκει τίποτε.
Η θρησκευτική φύσηΚάποτε οι άνθρωποι θυσίαζαν στους θεούς τους ανθρώπους, ίσως εκείνους που αγαπούσαν περισσότερο [...]. Ύστερα, στην ηθική εποχή της ανθρωπότητας, οι άνθρωποι θυσίαζαν στους θεούς τους τα ισχυρότερα ένστικτα που είχαν, τη φύση τους [...]. Τέλος, τι άλλο έμεινε να θυσιάσουν; Καθετί παρηγορητικό, άγιο, θεραπευτικό, γεμάτο ελπίδα, γεμάτο πίστη σε μια κρυμμένη αρμονία, σε μια μελλοντική μακαριότητα και δικαιοσύνη. Τον ίδιο το θεό.
Γνωμικά και ιντερμέδιαΗ γοητεία της γνώσης θα ήταν μικρή αν δεν έπρεπε να υπερνικηθεί τόσο πολλή ντροπή στο δρόμο προς αυτήν.
Όχι η δύναμη, αλλά η διάρκεια των υψηλών αισθημάτων είναι εκείνη που κάνει τους ανώτερους ανθρώπους.
Όποιος φτάνει το ιδανικό του, απ’ αυτό το ίδιο το γεγονός το ξεπερνά κιόλας.
Ωριμότητα του ανθρώπου: το να ξαναβρίσκει κανείς τη σοβαρότητα που είχε παιδί, όταν έπαιζε.
Πώς; Ένας μεγάλος άνθρωπος; Εγώ βλέπω πάντα μόνο τον ηθοποιό του ίδιου του τού ιδεώδους.
Όταν γυμνάσει κανείς τη συνείδησή του, αυτή τον φιλάει την ίδια στιγμή που τον δαγκώνει.
Δεν υπάρχουν καθόλου ηθικά φαινόμενα, αλλά μόνο μια ηθική ερμηνεία των φαινομένων.
Ο αισθησιασμός επισπεύδει τόσο την ανάπτυξη του έρωτα, που η ρίζα παραμένει αδύναμη και μπορεί να ξεριζωθεί εύκολα.
Στην αληθινή αγάπη, η ψυχή είναι εκείνη που περιβάλλει το σώμα.
Η γυναίκα δε θα είχε το δαιμόνιο του καλλωπισμού, αν δεν είχε το ένστικτο ότι παίζει το δεύτερο ρόλο.
Όποιος παλεύει με τέρατα, πρέπει να προσέξει να μη γίνει τέρας. Κι όταν κοιτάς πολλή ώρα μέσα σε μια άβυσσο, κοιτάει και η άβυσσος μέσα σε σένα.
Το να έχει κανείς ταλέντο δεν είναι αρκετό: πρέπει να έχει και την άδειά σας να το έχει – ε, φίλοι μου;
Οι ποιητές είναι αναιδείς απέναντι στα βιώματά τους: τα εκμεταλλεύονται.
Το να μιλάς πολύ για τον εαυτό σου μπορεί να είναι και ένα μέσο για να τον κρύβεις.
Στον έπαινο υπάρχει περισσότερη ενόχληση απ’ ότι στη μομφή.
Αγαπάμε τελικά τις επιθυμίες μας και όχι αυτό που επιθυμούμε.
Δε με συντάραξε το ότι μου είπες ψέματα, αλλά το ότι δε σε πιστεύω πια.
Για τη φυσική ιστορία της ηθικήςΚάθε ηθική είναι ένα κομμάτι τυραννίας εναντίον της φύσης, καθώς και εναντίον της λογικής.
Για όσο καιρό η ωφέλεια που κυριαρχεί στις ηθικές αξιολογικές κρίσεις είναι αποκλειστικά η ωφέλεια για την αγέλη, για όσο καιρό το βλέμμα είναι στραμμένο αποκλειστικά στη διατήρηση της κοινότητας και το ανήθικο εντοπίζεται ακριβώς και αποκλειστικά σε ό,τι μοιάζει να βάζει σε κίνδυνο την ύπαρξη της κοινότητας: για όσο καιρό συμβαίνουν αυτά, δεν μπορεί να υπάρχει ηθική της αγάπης για τον πλησίον.


Η γενεαλογία της ηθικής
Οι ιερείς είναι πάντα οι πιο κακοί εχθροί. Γιατί; Επειδή είναι οι πιο αδύναμοι. Η αδυναμία τους γεννάει μέσα τους ένα τερατώδες, άγριο, διανοητικό και δηλητηριασμένο μίσος.
Η ιστορία της ανθρωπότητας θα ήταν μια πολύ ηλίθια υπόθεση, αν δεν υπήρχε το πνεύμα που φύσηξαν μέσα της οι αδύναμοι.
Ενώ κάθε αριστοκρατική ηθική γεννιέται από μια θριαμβευτική αυτοκατάφαση, η ηθική των δούλων αντιθέτει πρώτα ένα «όχι» σε ό,τι δεν αποτελεί μέρος του εαυτού της, σε ό,τι είναι διαφορετικό από αυτήν, σε ό,τι «μη εγώ»: και αυτό το «όχι» είναι η δημιουργική πράξη της.
Στους αδύναμους και τους καταπιεσμένους, η ευτυχία εμφανίζεται κυρίως με τη μορφή του ναρκωτικού, της ανάπαυσης, της ειρήνης, του «σαββάτου», της πνευματικής και σωματικής χαλάρωσης, με λίγα λόγια με την παθητική της μορφή.
Πόσο σέβεται τον εχθρό του ο ανώτερος άνθρωπος! Κι ένας τέτοιος σεβασμός είναι ο έτοιμος δρόμος για την αγάπη!
Σήμερα δε βλέπουμε τίποτα που να μας αφήνει να γίνουμε μεγαλύτεροι∙ διαισθανόμαστε πως όλα όσο πάνε μικραίνουν, πως όσο πάνε περιορίζονται σε κάτι πιο μικρό, πιο ακίνδυνο, πιο φρόνιμο, πιο μέτριο και πιο αδιάφορο, ως τον υπερθετικό βαθμό των κινεζισμών και των χριστιανικών αρετών∙ ας μην αμφιβάλλουμε, ο άνθρωπος γίνεται όλο και «καλύτερος».
Και η ανημποριά που δεν εκδικείται, με το ψέμα γίνεται «καλοσύνη»∙ η φοβισμένη χαμέρπεια «ταπεινοφροσύνη»∙ η υποταγή σε εκείνους που μισούμε «υπακοή». Ό,τι το ακίνδυνο υπάρχει στο αδύναμο ον, η δειλία του, εκείνη η δειλία που υπάρχει άφθονη μέσα του (...) στολίζεται με ένα καλόηχο όνομα και ονομάζεται «υπομονή», και καμιά φορά μάλιστα και «αρετή», και τίποτε άλλο.
Πόσο αίμα και πόση τιμή βρίσκεται στο βάθος των «καλών πραγμάτων»!
Όλα τα μεγάλα πράγματα χάνονται από μόνα τους, με μια πράξη αυτοκατάργησης.
Ο άνθρωπος θα προτιμήσει συντομότερα να θέλει το μηδέν, παρά να μη θέλει τίποτα.

Ο Αντίχριστος
Τι είναι καλό; Ό,τι ανυψώνει στον άνθρωπο το αίσθημα της δύναμης, τη θέληση για απόκτηση δύναμης, την ίδια τη δύναμη. Τι είναι κακό; Ό,τι γεννιέται από την αδυναμία. Τι είναι ευτυχία; Το αίσθημα ότι η δύναμη μεγαλώνει – ότι μια αντίσταση εξουδετερώνεται.
Οι αδύναμοι και οι αποτυχημένοι πρέπει να εκλείψουν: είναι η πρώτη αρχή της δικής μας αγάπης για τον άνθρωπο.
Η ευσπλαχνία αρνείται τη ζωή, την κάνει ακόμη πιο άξια άρνησης. Η ευσπλαχνία είναι η πρακτική του μηδενισμού.
Ο άνθρωπος δεν είναι κατά κανένα τρόπο η κορώνα της δημιουργίας: κάθε ζων ον στέκει δίπλα του στο ίδιο επίπεδο τελειότητας.
Στον χριστιανισμό ούτε η ηθική ούτε η θρησκεία έχουν κάποιο σημείο επαφής με την πραγματικότητα.
Τι σημασία θα είχε ένας θεός που δε θα ήξερε τίποτα από οργή, εκδίκηση, φθόνο, περιφρόνηση, δόλο και βία, που θα αγνοούσε το γοητευτικό ξέσπασμα της νίκης και της εκμηδένισης; Κανείς δε θα καταλάβαινε ένα τέτοιο θεό∙ γιατί λοιπόν τον έχουμε;
Η αγάπη είναι μια κατάσταση όπου ο άνθρωπος βλέπει συνήθως τα πράγματα έτσι όπως αυτά δεν είναι.
(Ο Χριστός) ήταν ένας πολιτικός εγκληματίας, στο βαθμό που μπορούσαν να υπάρχουν πολιτικοί εγκληματίες σε μια παράλογα απολιτική κοινότητα. [..] Πέθανε επειδή ήταν ένοχος. Δεν υπάρχει λόγος να ισχυριζόμαστε – αν και αυτό γίνεται πολλές φορές – ότι πέθανε για τις αμαρτίες των άλλων.
Η ίδια η λέξη «χριστιανισμός» είναι παρανόηση: στην πραγματικότητα υπήρχε μόνο ένας χριστιανός, κι αυτός πέθανε πάνω στο σταυρό.
«Μην κρίνεις» λένε αυτοί (οι ιερείς), αλλά στέλνουν στην κόλαση ό,τι στέκει στο δρόμο τους. Αφήνοντας το θεό να κρίνει, κρίνουν αυτοί∙ δοξάζοντας το θεό, δοξάζουν τους εαυτούς τους∙ απαιτώντας τις αρετές [...] που τους χρειάζονται για να κρατηθούν στην κορυφή, δίνουν στον εαυτό τους τη μεγαλειώδη όψη μιας πάλης για την αρετή.
Εναντίον της ανίας, ακόμα και οι θεοί αγωνίζονται μάταια.
Έτσι ο θεός δημιούργησε τη γυναίκα. Αυτό ήταν πράγματι το τέλος της ανίας – αλλά και άλλων πραγμάτων! Η γυναίκα ήταν το δεύτερο λάθος του θεού.
Μια σύντομη επίσκεψη σε ένα φρενοκομείο δίνει μια αναμφισβήτητη απόδειξη για το ότι η πίστη κάνει τους ανθρώπους μακάριους μόνο σε ορισμένες περιστάσεις, για το ότι η μακαριότητα δεν μετατρέπει μια παγιωμένη ιδέα σε αληθή ιδέα, και για το ότι η πίστη δεν κινεί βουνά, αλλά υψώνει βουνά εκεί που δεν υπάρχουν.
(Συχνή παράφραση: Μια σύντομη επίσκεψη σε ένα φρενοκομείο δείχνει πως η πίστη δεν αποδεικνύει τίποτε.)
Πίστη σημαίνει να μη θέλεις να μάθεις την αλήθεια.
Νιχιλισμός και χριστιανισμός: ομοιοκαταληκτούν μεταξύ τους, αλλά αυτό δεν είναι το μοναδικό κοινό χαρακτηριστικό τους.
Ονομάζω το χριστιανισμό μοναδική μεγάλη μάστιγα, μοναδική μεγάλη εσωτερική διαφθορά, μοναδικό μεγάλο ένστικτο εκδίκησης, που δε βρίσκει μέσο αρκετά δηλητηριώδες, αρκετά ύπουλο, αρκετά υποχθόνιο, αρκετά ποταπό. Τον ονομάζω μοναδικό και αθάνατο στίγμα της ανθρωπότητας.
Και ο χρόνος μετριέται από την καταραμένη μέρα από την οποία άρχισε τούτη η συμφορά - από την πρώτη μέρα του χριστιανισμού! Γιατί να μην τον μετρούμε από την τελευταία μέρα του χριστιανισμού; Γιατί όχι από σήμερα; Επαναξιολόγηση όλων των αξιών!

Το Λυκόφως των Ειδώλων
Ρητά και ΑιχμέςΑκόμα και ο πιο θαρραλέος από εμάς σπάνια έχει το θάρρος για αυτό που γνωρίζει.
Για να ζεις μόνος, πρέπει να είσαι ζώο ή θεός – λέει ο Αριστοτέλης. Ξέχασε την τρίτη περίπτωση: πρέπει να είσαι και τα δύο – φιλόσοφος.
Πώς; Είναι ο άνθρωπος απλώς ένα λάθος του θεού; Ή ο θεός απλώς ένα λάθος του ανθρώπου;
Από τη σχολή πολέμου της ζωής. – Ό,τι δε με σκοτώνει με κάνει πιο δυνατό.
Τι; Ψάχνεις; Θα ήθελες να δεκαπλασιαστείς, να εκατονταπλασιαστείς; Ψάχνεις οπαδούς; - Ψάξε για μηδενικά!
Δυσπιστώ απέναντι σε όλους τους συστηματοποιητές και τους αποφεύγω. Η θέληση για σύστημα είναι έλλειψη ακεραιότητας.
Το σκουλήκι συσπειρώνεται όταν το πατούν. Έτσι είναι έξυπνο. Με αυτό τον τρόπο μειώνει τις πιθανότητες να το ξαναπατήσουν. Στη γλώσσα της ηθικής: ταπεινοφροσύνη.
Δίχως τη μουσική η ζωή θα ήταν ένα λάθος.
Ο απογοητευμένος μιλά: Ψάχνω μεγάλους ανθρώπους, μα βρίσκω πάντα τους πιθήκους του ιδεώδους τους.
Η συνταγή για τη δική μου ευτυχία; Ένα Ναι, ένα Όχι, μια ευθεία γραμμή, ένας σκοπός.
Το Πρόβλημα του ΣωκράτηΤο καθετί στο Σωκράτη είναι υπερβολικό, γελοίο, καρικατούρα∙ το καθετί είναι επίσης συγκαλυμμένο, υστερόβουλο, υποχθόνιο.
Παντού όπου η αυθεντία εξακολουθεί να ανήκει στις καλές συνήθειες, παντού όπου δεν αιτιολογεί κανείς αλλά διατάζει, ο διαλεκτικός είναι ένα είδος παλιάτσου: γελούν μαζί του, δεν τον παίρνουν στα σοβαρά. Ο Σωκράτης ήταν ο παλιάτσος που κατάφερε να τον πάρουν στα σοβαρά.
Το «Λογικό» στη ΦιλοσοφίαΦοβάμαι ότι δε θα απαλλαχτούμε από το θεό, αφού πιστεύουμε ακόμη στη γραμματική.
Να πλάθουμε μύθους για ένα κόσμο «άλλο» απ’ αυτόν εδώ είναι κάτι που δεν έχει κανένα νόημα, με την προϋπόθεση ότι δεν κυριαρχεί μέσα μας ένα ένστικτο συκοφαντίας, υποτίμησης, ενοχοποίησης της ζωής: στην έσχατη περίπτωση εκδικούμαστε τη ζωή με τη φαντασμαγορία μιας «άλλης», μιας «καλύτερης» ζωής.
Η Ηθική ως ΑντίφυσηΝα χτυπάς τα πάθη στη ρίζα σημαίνει να χτυπάς τη ζωή στη ρίζα: η πρακτική της εκκλησίας είναι εχθρική προς τη ζωή.
Το πιο δηλητηριώδες πράγμα εναντίον των αισθήσεων δεν έχει ειπωθεί από τους ανίκανους ούτε από τους ασκητές, αλλά από εκείνους που ήταν αδύνατο να γίνουν ασκητές, από εκείνους που είχαν ανάγκη να είναι ασκητές.
Η αντιφυσική ηθική, δηλαδή σχεδόν όλες οι ηθικές που έχουν έως σήμερα διδαχθεί, τιμηθεί και κηρυχθεί, στρέφεται εναντίον των ενστίκτων της ζωής - είναι άλλοτε κρυφή άλλοτε ηχηρή και θρασεία καταδίκη αυτών των ενστίκτων.
Τι Λείπει από τους ΓερμανούςΣτοιχίζει ακριβά το να αποκτάς δύναμη: η δύναμη αποβλακώνει.
Οι Γερμανοί αποβλακώθηκαν ηθελημένα εδώ και μια χιλιετία περίπου: πουθενά αλλού δεν έγινε πιο διεφθαρμένη κατάχρηση των δύο μεγάλων ευρωπαϊκών ναρκωτικών, του αλκοόλ και του χριστιανισμού.
Η κουλτούρα και το κράτος είναι ανταγωνιστές:το ένα ζει εις βάρος του άλλου, το ένα ανθεί εις βάρος του άλλου.
Όλα τα μεγάλα, όλα τα ωραία πράγματα δεν μπορούν ποτέ να είναι κοινή ιδιοκτησία: το ωραίο είναι για τους λίγους.
Να μάθει κανείς να σκέφτεται: Στα σχολεία μας κανείς δεν έχει πια την παραμικρή ιδέα αυτού του πράγματος.
Ακροβολισμοί Ενός Παράκαιρου ΑνθρώπουΗ δύναμη που δεν έχει πια ανάγκη να αποδείξει τον εαυτό της∙ που απαξιώνει να αρέσει∙ που απαντά δύσκολα∙ που δεν αισθάνεται κανένα μάρτυρα γύρω της∙ που ζει δίχως να έχει συνείδηση ότι υπάρχει αντίθεση προς αυτήν που στηρίζεται στον εαυτό της, μοιρολατρικά, ένας νόμος μεταξύ νόμων: αυτό μιλά ως μεγάλο στυλ από μόνο του.
Οι πιο πνευματικοί άνθρωποι, με την προϋπόθεση ότι είναι και οι πιο θαρραλέοι, βιώνουν και τις πιο οδυνηρές τραγωδίες: γι’ αυτό όμως τιμούν τη ζωή, γιατί τους αντιτάσσει τη μεγαλύτερή της αντιπαλότητα.
Στο ωραίο, ο άνθρωπος παίρνει τον εαυτό του ως μέτρο της τελειότητας∙ σε ακραίες περιπτώσεις, μέσα στο ωραίο λατρεύει τον εαυτό του.
Ο πραγματικός άνθρωπος δεν αξίζει απείρως περισσότερο από οποιονδήποτε απλώς επιθυμητό, ονειρεμένο, κατασκευασμένο και ψεύτικο άνθρωπο; Από οποιονδήποτε ιδεώδη άνθρωπο; Και μόνον ο ιδεώδης άνθρωπος προσβάλλει το γούστο του φιλοσόφου.
Πρέπει να δημιουργηθεί μια καινούργια ευθύνη, αυτή του γιατρού, για όλες τις περιπτώσεις όπου το ύψιστο συμφέρον της ζωής, της ανιούσας ζωής, απαιτεί την πιο ανενδοίαστη απώθηση και παραμέρισμα της εκφυλισμένης ζωής – για παράδειγμα, στην περίπτωση του δικαιώματος να τεκνοποιήσεις, του δικαιώματος να γεννηθείς, του δικαιώματος να ζεις. Να πεθαίνεις περήφανα όταν δεν είναι πια μπορετό να ζεις περήφανα.
Δεν είναι στο χέρι μας να εμποδίσουμε τη γέννησή μας: μπορούμε όμως να διορθώσουμε αυτό το λάθος – γιατί πολλές φορές είναι λάθος. Όταν καταργεί κανείς τον εαυτό του, κάνει το πιο αξιοπρόσεκτο πράγμα που υπάρχει: με αυτό κερδίζει σχεδόν το δικαίωμα να ζει.
Η αξία ενός πράγματος δεν έγκειται μερικές φορές σε εκείνο που πετυχαίνουμε με αυτό, αλλά σε εκείνο που πληρώνουμε για αυτό.
Φιλελευθερισμός: με άλλα λόγια, αγελαία αποκτήνωση.
Γιατί, τι είναι ελευθερία; Είναι το να έχεις τη θέληση να αναλάβεις την ευθύνη για τον εαυτό σου. Το να διατηρείς την απόσταση που μας χωρίζει τον ένα από τον άλλο. Το να γίνεις πιο αδιάφορος απέναντι στον κόπο, τη δυσκολία, τη στέρηση, ακόμα και την ίδια τη ζωή. Το να είσαι έτοιμος να θυσιάσεις για την υπόθεσή σου ανθρώπους – δίχως να εξαιρείσαι ούτε εσύ ο ίδιος.
Πρέπει να έχεις ανάγκη να είσαι δυνατός – αλλιώς δε γίνεσαι ποτέ.
Αν θέλεις ένα σκοπό, τότε πρέπει επίσης να θέλεις και τα μέσα για αυτόν: αν θέλεις δούλους, τότε είσαι τρελός αν τους εκπαιδεύεις να γίνουν αφέντες.
Είναι ανάξιο για τις μεγάλες καρδιές να διαδίδουν την ταραχή που νιώθουν. Μπορεί επίσης να είναι μεγαλείο ψυχής το να μη φοβόμαστε μπροστά στο άκρως αναξιοπρεπές.
Τι Οφείλω στους ΑρχαίουςΟ Πλάτωνας είναι ανιαρός.
Στη μεγαλύτερη συμφορά που αντιπροσωπεύει ο χριστιανισμός, ο Πλάτωνας είναι εκείνη η αμφισημαντότητα και γοητεία που ονομάζεται «ιδεώδες», η οποία έκανε τις ευγενέστερες φύσεις της αρχαιότητας να παρανοήσουν τον εαυτό τους και να περάσουν τη γέφυρα που οδηγούσε στο «σταυρό».
Τα μεγάλα λόγια και στάσεις ταιριάζουν πολύ στους παρακμιακούς.
Οι «πόνοι της γέννας» καθαγιάζουν κάθε πόνο∙ κάθε γίγνεσθαι και αναπτύσσεσθαι, καθετί που υπόσχεται ένα μέλλον, προϋποθέτει τον πόνο.

Αταξινόμητα
Αν κάποιος θέλει να απαλλαγεί από την αίσθηση της αβάσταχτης καταπίεσης, ίσως αναγκαστεί να καταφύγει στο χασίς. Ecce Homo
Wenn man von einem unerträglichen Druck loskommen will, so hat man Haschisch nötig.
Ο θεός είναι νεκρός!
Gott ist tot!
Να μην ξεχνάμε! Όσο πιο ψηλά πετάμε τόσο πιο μικροί φαντάζουμε σ´εκείνους που δεν μπορούν να πετάξουν.
-Τι θεωρείς πιο ανθρώπινο; -Να απαλλάσεις κάποιον από ντροπή.
Οι σκέψεις είναι πάντα σκιές των συναισθημάτων μας -πάντα σκοτεινότερες, κενότερες και απλούστερες απ᾽αυτά.
Κάθε αληθινή πίστη είναι αδιάψευστη, εκπληρώνει αυτό που ο πιστός ελπίζει να βρει σ' αυτήν, δεν προσφέρει όμως ούτε το ελάχιστο έρεισμα για τη θεμελίωση μιας αντικειμενικής αλήθειας. Θέλεις να επιδιώξεις ψυχική ηρεμία και ευτυχία, τότε πίστευε, θέλεις να είσαι ένας απόστολος της αλήθειας, τότε αναζήτησέ την.
Η ευτυχία μου: Από τότε που κουράστηκα να γυρεύω, έμαθα να βρίσκω. Από τότε που κάποιος άνεμος μού εναντιώθηκε, ταξιδεύω με όλους τους ανέμους.
Θεωρώ απαραίτητο να πλύνω τα χέρια μου, αφότου έρθω σε επαφή με θρήσκους ανθρώπους.
Ο βαθμός και η φύση της σεξουαλικότητας στον άνδρα ανεβαίνουν ως την υψηλότερη κορυφή του πνεύματός του.

Από: Wikipedia




Ο Φρειδερίκος Βίλχελμ Νίτσε (γερμ. Friedrich Wilhelm Nietzsche) (15 Οκτωβρίου 1844 - 25 Αυγούστου 1900) ήταν σημαντικός Γερμανός φιλόσοφος και φιλόλογος. Αναφέρεται συχνά ως ένας από τους πρώτους «υπαρξιστές» φιλοσόφους. Σπούδασε κλασική φιλολογία στη Βόννη και τη Λειψία. Καταγόταν από βαθιά θρησκευόμενη οικογένεια και προοριζόταν για την επιστήμη της Θεολογίας, ωστόσο η πορεία του άλλαξε κατά τα μετεφηβικά του χρόνια με αποτέλεσμα να στραφεί στο χώρο της φιλοσοφίας. Μόλις στα 25 του χρόνια διορίστηκε καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας, στην Ελβετία και από τότε ξεκίνησε το πολύμορφο συγγραφικό του έργο. Ο Νίτσε υπήρξε δριμύτατος επικριτής των κατεστημένων σκέψεων και τάξεων, ιδιαίτερα του Χριστιανισμού. Πληθώρα συγγραμμάτων του γράφτηκαν με οξύ και επιθετικό ύφος, χρησιμοποιώντας ευρέως αφορισμούς. Το φιλοσοφικό του έργο εκτιμήθηκε ιδιαίτερα κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, περίοδο κατά την οποία εδραιώθηκε η θέση του και αναγνωρίστηκε ως ένας από τους μείζονες φιλοσόφους.

Νεανικά χρόνια (1844-1864)

Ο Νίτσε γεννήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1844 και μεγάλωσε στην πόλη Ραίκεν (Röcken), κοντά στη Λειψία και στην ευρύτερη πρωσική επαρχία της Σαξονίας. Η ημερομηνία γέννησής του συνέπεσε χρονικά με τα 49α γενέθλια του βασιλιά της Πρωσίας, Φρειδερίκου Βίλχελμ Δ', προς τιμή του οποίου έλαβε και το όνομά του (αργότερα ο ίδιος έπαψε να χρησιμοποιεί το όνομα Βίλχελμ[1]). Ο πατέρας του, Καρλ Λούντβιχ Νίτσε (1813-1849), ήταν λουθηρανός πάστορας ενώ η μητέρα του, Φραντσίσκα Αίλερ (1826-1897) ήταν κόρη του πάστορα Ντάβιντ Φρήντριχ Αίλερ. Ο Νίτσε ήταν το νεότερο από τα παιδιά της οικογένειας. Η αδελφή του Ελίζαμπεθ Τερέζα Αλεξάνδρα Νίτσε γεννήθηκε το 1846 παίρνοντας τα ονόματα τριών πριγκιπισσών και μαθητριών του πατέρα της, ενώ ακολούθησε η γέννηση του αδελφού του Λούντβιχ Ιωσήφ το 1848. Μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του Νίτσε από εγκεφαλική ασθένεια το 1849 αλλά και τον χαμό του αδελφού του τον επόμενο χρόνο, η οικογένεια μετακόμισε στο Νάουμπουργκ. Εκεί διέμειναν όλοι με τη γιαγιά του Νίτσε, καθώς η μητέρα του δεν είχε τη δυνατότητα να συντηρήσει δικό της σπίτι.

Ο Νίτσε φοίτησε σε ένα δημοτικό σχολείο της πόλης μέχρι το 1854. Το σχολικό του πρόγραμμα περιλάμβανε κυρίως θρησκευτική αγωγή, ενώ παράλληλα ξεκίνησε μαθήματα λατινικών και αρχαίων ελληνικών, γλώσσες στις οποίες δεν εμφάνισε ιδιαίτερη κλίση. Το 1854, ξεκίνησε να φοιτά στο Dom Gymnasium, όπου αφού εξετάστηκε από το διευθυντή του γυμνασίου, μεταπήδησε αμέσως στη δεύτερη τάξη. Ήδη από τα παιδικά του χρόνια, έγραφε ποιήματα και μικρά θεατρικά έργα, μέρος των οποίων φρόντιζε να φυλάσσει η αδελφή του. Αφιέρωνε μεγάλο μέρος του χρόνου του στο γράψιμο, επιδεικνύοντας μία πλούσια λογοτεχνική παραγωγή, ενώ ήδη σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών ταξινόμησε τα ποιήματα του σε περιόδους. Στις 5 Οκτωβρίου του 1858 εισήχθη στο Πφόρτα (Pforta ή Schulpforta), ένα από τα πιο φημισμένα σχολεία κλασικών σπουδών της Γερμανίας, θέση που του προσφέρθηκε έπειτα από εξέταση σχολικού επιθεωρητή στο Dom Gymnasium, ο οποίος επέλεξε τον νεαρό Νίτσε ανάμεσα σε άλλους μαθητές της σχολής. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Πφόρτα παρουσίαζε ομοιότητες με εκείνο των Ιησουιτών, αν και ήταν λουθηρανικό ίδρυμα, στο οποίο δινόταν έμφαση στην πειθαρχία των μαθητών. Κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στο Πφόρτα, είχε πολύ καλές επιδόσεις στα μαθήματα ενώ συνέχισε να γράφει ποιήματα στον προσωπικό του χρόνο, ασχολούμενος παράλληλα με τη μουσική, συμμετέχοντας στη σχολική χορωδία και γράφοντας δικές του μουσικές συνθέσεις. Μαζί με τον φίλο του Γκούσταφ Κρουγκ, ίδρυσε το σύλλογο «Germania», ένα είδος λογοτεχνικής, μουσικής και επιστημονικής λέσχης, όπου κάθε μέλος υπέβαλλε απαραιτήτως ένα έργο τον μήνα, ποίημα, δοκίμιο, σχέδιο ή ακόμα και μουσική σύνθεση. Την ίδια περίοδο, ο Νίτσε ήρθε σε στενή επαφή με τη λογοτεχνία, εκτιμώντας ιδιαίτερα το έργο του Χαίλντερλιν, του Ανακρέοντα και του Σαίξπηρ. Αν και από νωρίς υπήρχε η γενικευμένη αντίληψη πως επρόκειτο να γίνει κληρικός, ο Νίτσε σταδιακά άρχισε να αμφισβητεί το χριστιανισμό και περίπου το φθινόπωρο του 1862 είχε απορρίψει οριστικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο, σκεπτόμενος να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη μουσική.

Πανεπιστημιακές σπουδές (1864-1869)

Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1864 αποφοίτησε από το Πφόρτα και ξεκίνησε σπουδές κλασικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο της Βόννης. Παράλληλα, γράφτηκε στο θεολογικό τμήμα του πανεπιστημίου με διάθεση να ασχοληθεί περισσότερο με τη φιλολογική κριτική του Ευαγγελίου και τις πηγές της Καινής Διαθήκης, γεγονός που είναι μάλλον ενδεικτικό των θρησκευτικών αμφιβολιών του αλλά και της αδυναμίας του να ομολογήσει στην οικογένειά του πως δεν επιθυμούσε να γίνει ιερέας. Στη Βόννη, ο Νίτσε προσχώρησε στη φοιτητική αδελφότητα «Franconia» που αποτελούσε ένα είδος συνάθροισης φιλολόγων. Συνέχισε τις θεολογικές του σπουδές μέχρι το Πάσχα του 1865, περίοδο κατά την οποία απέρριψε οριστικά τη θρησκευτική πίστη, με επιχειρήματα που αποτυπώνονται και σε επιστολή του προς την αδελφή του, στην οποία ανέφερε χαρακτηριστικά:

« Κάθε αληθινή πίστη είναι αδιάψευστη, εκπληρώνει αυτό που ο πιστός ελπίζει να βρει σ' αυτήν, δεν προσφέρει όμως ούτε το ελάχιστο έρεισμα για τη θεμελίωση μιας αντικειμενικής αλήθειας [...] Θέλεις να επιδιώξεις ψυχική ηρεμία και ευτυχία, τότε πίστευε, θέλεις να είσαι ένας απόστολος της αλήθειας, τότε αναζήτησέ την. »[2]

Σημαντική επιρροή στο Νίτσε, πάνω στα ζητήματα της πίστης, φαίνεται πως άσκησε επίσης το έργο του Ντάβιντ Στράους, Η ζωή του Χριστού κριτικά επεξεργασμένη και η μεταγενέστερη έκδοση του έργου που εκδόθηκε το 1864 υπό τον τίτλο Η ζωή του Χριστού διασκευασμένη για το γερμανικό λαό[3].


Ο Νίτσε τον Αύγουστο του 1868Το επόμενο διάστημα αφοσιώθηκε στις φιλολογικές του σπουδές υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Φρήντριχ Βίλχελμ Ριτσλ, τον οποίο ακολούθησε το φθινόπωρο του 1865 στο πανεπιστήμιο της Λειψίας. Στα τέλη Οκτωβρίου του 1865, ήρθε σε επαφή με το έργο του Σοπενχάουερ το οποίο τον επηρέασε καθοριστικά. Εξίσου μεγάλη επίδραση στη φιλοσοφική του σκέψη είχε το έργο του Φρήντριχ Άλμπερτ Λάνγκε, Ιστορία του υλισμού (Geschichte des Materialismus), το οποίο ο Νίτσε θεωρούσε ως το σημαντικότερο φιλοσοφικό έργο των τελευταίων ετών. Τους επόμενους μήνες αφοσιώθηκε στις πανεπιστημιακές του μελέτες, αναλαμβάνοντας να ολοκληρώσει μία φιλολογική κριτική έκδοση πάνω στο έργο του Θέογνη. Παράλληλα ήταν μέλος του φιλολογικού συλλόγου του Ριτσλ και παρέδιδε διαλέξεις στη φοιτητική λέσχη. Το 1867 κατατάχθηκε στο πυροβολικό σώμα του Νάουμπουργκ όπου διακρίθηκε και πιθανόν να αποκτούσε το βαθμό του λοχαγού αν δεν είχε υποστεί ένα σοβαρό τραυματισμό που τον κατέστησε «προσωρινά ανίκανο υπηρεσίας», θέτοντας τέλος στην στρατιωτική του σταδιοδρομία. Επέστρεψε στο πανεπιστήμιο της Λειψίας, όπου παρέμεινε ως επί πληρωμή φιλοξενούμενος του καθηγητή Μπήντερμαν και εκδότη της εφημερίδας Deutsche Allgemeine στην οποία εργάστηκε και ο Νίτσε ως κριτικός όπερας. Παράλληλα προσελήφθη ως βιβλιοκριτικός του περιοδικού Literarisches Zentralblatt. Κατά τη δεύτερη παραμονή του στη Λειψία, συναντήθηκε επίσης για πρώτη φορά με το Ρίχαρντ Βάγκνερ, γνωριμία που διατηρήθηκε τα επόμενα χρόνια και τον επηρέασε σημαντικά, καθώς ο Βάγκνερ, του οποίου το έργο εκτιμούσε ιδιαίτερα ο Νίτσε, αποτέλεσε ένα είδος πατρικής φιγούρας για εκείνον

Καθηγητής στη Βασιλεία (1869-1879)

Πριν ακόμα αποκτήσει τον διδακτορικό του τίτλο, ο Νίτσε επιλέχθηκε για να καταλάβει την έδρα της κλασικής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας, έχοντας την υποστήριξη του Ριτσλ. Ως καθηγητής παρέδιδε αρχικά διαλέξεις για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής ποίησης και για τις Χοηφόρες του Αισχύλου, ωστόσο αργότερα καταπιάστηκε και με θέματα που άπτονταν των προσωπικών του ενδιαφερόντων. Κατά τη διάρκεια του Γαλλοπρωσικού πολέμου (1870-71) υπηρέτησε εθελοντικά στο πλευρό της Πρωσίας, ως βοηθός νοσοκόμος, καθώς η διοίκηση του πανεπιστημίου δεν του επέτρεπε να γίνει στρατιώτης, όπως ο ίδιος επιθυμούσε. Κατά τη διάρκεια της σύντομης θητείας του, ήρθε σε επαφή με την σκληρότητα του πολέμου, ενώ προσβλήθηκε και από αρκετές ασθένειες, οι οποίες επιβάρυναν ακόμα περισσότερο την ανέκαθεν ασθενική του υγεία.

Μετά την επιστροφή του στη Βασιλεία, ο αμείωτος ενθουσιασμός του για τον Σοπενχάουερ, ο θαυμασμός του απέναντι στο έργο του Βάγκνερ και οι φιλολογικές σπουδές και μελέτες του συνδυάστηκαν για την έκδοση του πρώτου βιβλίου του, με τίτλο Η Γέννηση της Τραγωδίας (1872). Ο Βάγκνερ εκθείασε το έργο του Νίτσε, όπως και ο φίλος του (λίγο αργότερα καθηγητής φιλολογίας στο Κίελο) Έρβιν Ρόντε. Ωστόσο, η εχθρική κριτική του φιλόλογου Ούλριχ φον Βιλαμόβιτς-Μέλεντορφ, ο οποίος επεσήμανε ανακρίβειες και παραλείψεις, καθώς και του καθηγητή φιλολογίας του πανεπιστημίου της Βόννης Ούζενερ, ο οποίος αποκάλεσε το βιβλίο «απόλυτη ανοησία», μετρίασαν το βαθμό αποδοχής του στον ακαδημαϊκό κόσμο.

Κατά την παραμονή του στην Ελβετία μέχρι το 1879, ο Νίτσε επισκεπτόταν συχνά τον Βάγκνερ στο Μπαϊρόιτ όπου διέμενε. Την περίοδο 1873-1876, ολοκλήρωσε μία σειρά τεσσάρων δοκιμίων που εκδόθηκαν αργότερα σε μία συλλογή με το γενικό τίτλο Ανεπίκαιροι Στοχασμοί. Τα δοκίμια αυτά πραγματεύονταν γενικότερα τον σύγχρονο γερμανικό πολιτισμό, εστιάζοντας στο έργο του Νταβίντ Στράους (Νταβίντ Στράους:Ο ομολογητής και ο συγγραφέας), στην κοινωνική αξία της ιστοριογραφίας (Για τα οφέλη και τα μειονεκτήματα της ιστορίας για τη ζωή), στον Σοπενχάουερ (Ο Σοπενχάουερ ως παιδαγωγός) και τέλος στον Βάγκνερ (Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ στο Μπαϊρόιτ). Για τον Νίτσε, ο Σοπενχάουερ και ο Βάγκνερ αποτελούσαν φωτεινά παραδείγματα για την ανάπτυξη ενός νέου πολιτισμικού κινήματος που συνέδεε τη μουσική, τη φιλοσοφία και την κλασική φιλολογία. Αργότερα, μετά την απογοητευτική παραγωγή του φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ το 1876, όπου παρουσιάστηκε το Δαχτυλίδι, άρχισε να επέρχεται ρήξη στη σχέση του με τον Βάγκνερ. Το 1878, κατά την τελευταία περίοδο της πανεπιστημιακής του σταδιοδρομίας, ο Νίτσε ολοκλήρωσε το βιβλίο με τίτλο Ανθρώπινο, υπερβολικά ανθρώπινο (Menschliches, Allzumenschliches), έργο που επισημοποιούσε τη ρήξη αυτή[4], σηματοδοτώντας συγχρόνως μία μεταστροφή και διαφοροποίηση των φιλοσοφικών του ιδεών. Το επόμενο διάστημα, η υγεία του κλονίστηκε σοβαρά: υπέφερε από ημικρανίες που οφείλονταν σε βλάβη του αμφιβληστροειδούς και στα δύο μάτια του, γεγονός που τον ανάγκασε τελικά να υποβάλει παραίτηση από το πανεπιστήμιο, στις 2 Μαΐου του 1879, καθώς αδυνατούσε να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις του.

Τελευταία χρόνια (1879-1900)

Απελευθερωμένος από τις ακαδημαϊκές υποχρεώσεις, ο Νίτσε πέρασε τα επόμενα χρόνια ταξιδεύοντας συχνά σε πόλεις της Ελβετίας, της Γερμανίας ή της Ιταλίας και αναζητώντας κάθε φορά ένα αναζωογονητικό κλίμα που θα βοηθούσε να βελτιωθεί η κατάσταση της υγείας του. Σημαντική βοήθεια του προσέφερε ο πρώην μαθητής του, Πέτερ Γκαστ, ο οποίος είχε εξελιχθεί σε ένα είδος προσωπικού γραμματέα του Νίτσε, καθώς και ο καθηγητής θεολογίας Φραντς Όβερμπεκ μαζί με την Μαλβίντα φον Μέυζενμπουγκ, γνώριμη του από την περίοδο φιλίας του με τον Βάγκνερ. Τις καλοκαιρινές περιόδους επισκεπτόταν συχνά τα ορεινά θέρετρα του Sils-Maria ή του Σαίν Μόριτς, ενώ τους χειμώνες κύριοι σταθμοί στις μετακινήσεις του υπήρξαν οι ιταλικές πόλεις της Γένοβας, του Τορίνο, του Ράπαλο, καθώς και η γαλλική Νις. Κατά διαστήματα επέστρεφε στο Νάουμπουργκ όπου επισκεπτόταν την οικογένειά του. Η περίοδος αυτή υπήρξε ιδιαίτερη παραγωγική για τον Νίτσε, παρά τις κρίσεις της ασθένειας και τα διαστήματα βαριάς κατάθλιψης στα οποία υπέκυπτε. Από το 1881, δημοσίευε ένα ολοκληρωμένο βιβλίο, ή σημαντικό μέρος του, ανά έτος, μέχρι το 1888. Στο διάστημα αυτό ολοκλήρωσε μερικά από τα σημαντικότερα έργα του, όπως η Αυγή (1881), η Χαρούμενη επιστήμη (1882), Τάδε έφη Ζαρατούστρα (1883-85), Πέρα από το καλό και το κακό (1886) και Η Γενεαλογία της Ηθικής (1887). Τα τελευταία δημιουργικά του χρόνια συνέπεσαν με την ολοκλήρωση και έκδοση των έργων Το Λυκόφως των Ειδώλων (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1888), Αντίχριστος (Σεπτέμβριος 1888), Ίδε ο άνθρωπος (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1888) και Νίτσε εναντίον Βάγκνερ (Δεκέμβριος 1888).


Ο Νίτσε λίγο πριν το θάνατό του (Μάιος 1899)Στις 3 Ιανουαρίου του 1889 υπέστη νευρική κατάρρευση ενώ βρισκόταν στην πλατεία Κάρλο Αλμπέρτο του Τορίνο. Αν και τα γεγονότα εκείνης της ημέρας δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένα, σύμφωνα με μία διαδεδομένη εκδοχή, ο Νίτσε είδε έναν αμαξά να μαστιγώνει το άλογό του και τότε με δάκρυα στα μάτια τύλιξε τα χέρια του γύρω από το λαιμό του αλόγου για να καταρρεύσει αμέσως μετά[5][6]. Τις επόμενες ημέρες, απέστειλε πολυάριθμες επιστολές σε οικεία πρόσωπα, που φανέρωναν επίσης την ψυχική διαταραχή του, υπογράφοντας άλλοτε ως «ο Εσταυρωμένος» και άλλοτε ως «Διόνυσος». Στις 10 Ιανουαρίου μεταφέρθηκε σε ψυχιατρική κλινική της Βασιλείας και λίγες ημέρες αργότερα σε κλινική της Ιένας, κατόπιν επιθυμίας της μητέρας του, όπου οι γιατροί διέγνωσαν «παραλυτική ψυχική διαταραχή». Ο λόγος του ήταν παραληρηματικός και τον διακατείχαν παραισθήσεις μεγαλείου, κατά τις οποίες αυτοαποκαλούνταν δούκας του Κάμπερλαντ, Κάιζερ ή Φρειδερίκος Γουλιέλμος Δ', συνοδευόμενες συχνά από βίαιες συμπεριφορές. Στις 24 Μαρτίου του 1890 πήρε εξιτήριο από την κλινική και λίγο αργότερα αναχώρησε μαζί με τη μητέρα του για το Νάουμπουργκ.

Την ίδια περίοδο η ζήτηση για τα βιβλία του αυξήθηκε σημαντικά. Η αδελφή του Ελίζαμπετ, ματαίωσε τα σχέδια για μία έκδοση με τα άπαντα του Νίτσε σε επιμέλεια του Πέτερ Γκαστ, επειδή επιθυμούσε να είναι εκείνη η βιογράφος του αδελφού της. Οργάνωσε παράλληλα ένα αρχείο με όλα τα χειρόγραφά και το μεγαλύτερο μέρος της αλληλογραφίας του, ενώ όρισε ως επιμελητή τον Φριτς Καίγκελ αντί του Γκαστ. Το Δεκέμβριο του 1895 εξασφάλισε επίσης όλα τα δικαιώματα των έργων του Νίτσε, που μέχρι πρότινος κατείχε η μητέρα του.

Μετά το θάνατό της μητέρας του το 1897, ο Νίτσε έζησε στη Βαϊμάρη μαζί με την αδελφή του. Το καλοκαίρι του 1898 υπέστη ελαφρύ εγκεφαλικό που οδήγησε στην επιδείνωση της κατάστασής του. Τον επόμενο χρόνο ακολούθησε ένα ακόμα σοβαρότερο εγκεφαλικό επεισόδιο και στις 25 Αυγούστου 1900 πέθανε από πνευμονία. Τα συμπτώματα του οδήγησαν στο συμπέρασμα πως η ασθένειά του ήταν συφιλιδική (αυτή ήταν η αρχική διάγνωση στις κλινικές της Βασιλείας και της Ιένας), ωστόσο παραμένουν αδιευκρίνιστα τα ακριβή αίτια της διαταραχής του. Η ταφή του έγινε στο κοιμητήριο του Ραίκεν και ακολουθήθηκε η παραδοσιακή λουθηρανική τελετουργία, σύμφωνα με επιθυμία της αδελφής του.

Τα Αποφθέγματα Του Νίτσε


1} Πώς; Είναι ο άνθρωπος απλώς ένα λάθος του θεού; Η μήπως ο Θεός είναι ένα λάθος του ανθρώπου;

2} Απο τη σχολή του πολέμου της ζωής. Ότι δεν με καταστρέφει με κάνει δυνατό.

3} Βοήθησε ο ίδιος τον εαυτό σου, τότε θα σε βοηθήσουν όλοι. Αρχή της αγάπης προς τον πλησίον.

4} Σπάνια κάνει κανείς μόνο ένα σφάλμα. Στο πρώτο σφάλμα κάνει κανείς πάρα πολλά. Γι'αυτό κάνει συνήθως κι ένα δεύτερο, κάνοντας αυτή τη φορά πολύ λίγο...

5} Το σκουλήκι μαζεύεται όταν το πατούν. Αυτό είναι έξυπνο. Με τούτο τον τρόπο μειώνει τις πιθανότητες να το πατήσουν πάλι. Στη γλώσσα της ηθικής αυτό λέγεται ταπεινοφροσύνη..

6} Τρέχεις μπροστά; Το κανεις σαν βοσκός; Η σαν εξαίρεση; Μια τρίτη περίπτωση θα ήταν ο φυγάς... Πρώτο ζήτημα συνείδησης

7} Τι ψάχνεις; Θέλεις να πολλαπλασιαστείς επί δέκα, επί εκατό; Ψάχνεις για οπαδούς; Ψάξε για μηδενικά!

8} Περιφρονώ όλους όσους θέλουν να συστηματοποιούν τα πράγματα και τους αποφεύγω. Το να θέλεις ένα σύστημα είναι έλλειψη ακεραιότητας.

9} Όταν η γυναίκα έχει αντρικές αρετές θέλει κανείς να το βάλει στα πόδια. Κι' όταν δεν έχει αντρικές αρετές τότε το βάζει αυτή στα πόδια.

10} Ο ποιό σίγουρος τρόπος για να καταστρέψεις έναν νέο είναι να του διδάξεις να εκτιμάει περισσότερο εκείνους που σκέφτονται σαν αυτόν απο εκείνους που σκέφτονται διαφορετικά απ'αυτόν.

11} Φαινομενικός Ηρωϊσμός. Το να ριχτείς στην καρδιά της μάχης μπορεί νά είναι σημάδι δειλίας.

12} Καλύτερα μιά ολόψυχη έχθρα παρά μιά φιλία κολλημένη με κόλλα.

13} Και ο χρόνος μετριέται απο την καταραμένη μέρα απο την οποία άρχισε αυτή η συμφορά, απο την πρώτη μέρα του χριστιανισμού! Γιατί να μην τον μετρούμε απο την τελευταία μέρα του χριστιανισμού; Γιατί όχι απο σήμερα; Επαναξιολόγηση ολων των αξιών!.

14} Πίσω απο την προσωπική τους ματαιοδοξία όλες οι γυναίκες νιώθουν μια απρόσωπη περιφρόνηση, για τη << γυναίκα >>.

15} Καρδιά αλυσοδεμένη, πνεύμα ελεύθερο. Όταν δένει κανείς γερά την καρδιά του και τη φυλακίζει, μπορεί να δώσει πολλές ελευθερίες στο πνεύμα του. Το έχω ξαναπεί αυτό. Κανείς όμως δεν το πιστεύει αν δεν το ξέρει ήδη...

16} Σε καιρούς ειρήνης, ο πολεμόχαρος άνθρωπος τα βάζει με τον εαυτό του.

17} Μιά ψυχή που ξέρει ότι την αγαπούν αλλά η ίδια δεν αγαπά, προδίδει το κατακάθι της, το κατώτερο επίπεδο της ανεβαίνει στην επιφάνεια.

18} Η γυναίκα μαθαίνει να μισεί όσο ξεμαθαίνει να γοητεύει.

19} Όσο πιό πολύ αρνείται κανείς στα κράτη και στους πρίγκηπες το δικαίωμα να θυσιάζουν τα άτομα{'οπως στην απονομή της δικαιοσύνης, στον στρατό, κ.τ.λ.{, τόσο πιό μεγάλη γίνεται η αξία της αυτοθυσίας.

20} << Δεν ξεχνάει τίποτα κι όμως συγχωρεί τα πάντα >>. Σ' αυτήν την περίπτωση γίνεται διπλά μισητός, γιατί προκαλεί διπλή ντροπή, πρώτα με τη μνήμη του και μετά με τη μεγαλοψυχία του.

21} " Αρρώστια " είναι η πρόωρη προσέγγιση των γηρατειών, η ασχήμια και ο πεσιμισμός, πράγματα που πάνε μαζί.

22} Γιατί δεν βλέπει ο άνθρωπος τα πράγματα; Γιατί αυτός στέκεται στη μέση.

23} Με τους πολλούς επαίνους άλλοι γίνονται ντροπαλοί, άλλοι θρασείς.

24} Την περισσότερη ανεντιμότητα τη δείχνουμε απέναντι στο Θεό, δεν του επτρέπουμε να αμαρτήσει.

25} Η αγάπη για έναν άνθρωπο είναι βαρβαρότητα, επειδή ασκείται σε βάρος όλων των άλλων. Παρόμοια και η αγάπη για τον Θεό.

26} Είναι κανείς κακός θεατής της ζωής αν δεν έχει δεί και το χέρι που με διακριτικό τρόπο σκοτώνει.

27} Όποιος ζει όπως τα παιδιά, όποιος δεν παλεύει για το ψωμί του και δεν πιστεύει ότι οι πράξεις του έχουν κάποια ανώτερη σημασία, παραμένει παιδαριώδης.

28} Αυτή η γυναίκα είναι όμορφη και έξυπνη, άχ, πόσο εξυπνότερη θα είχε γίνει, αν δεν ήταν όμορφη!

29} Κάθε είδος περιφρόνησης του σέξ, κάθε βρώμισμα του μέσω της έννοιας << ακάθαρτο >>, είναι το κάτ' εξοχήν έγκλημα εναντίον της ζωής...

30} Θεωρώ απαραίτητο να πλύνω τα χέρια μου πρίν έρθω σε επαφή με θρήσκους ανθρώπους.

31} Μερικοί μισούν μόνο όταν νιώθουν αδύναμοι και κουρασμένοι, σ' άλλη περίπτωση είναι αμερόληπτοι και συγχωρητικοί. Άλλοι μισούν μόνο όταν βλέπουν τη δυνατότητα της εκδίκησης. Σ' άλλη περίπτωση προφυλάγονται απο κάθε κρυφό ή απροκάλυπτο θυμό και τον παραβλέπουν όταν υπάρχει μιά αφορμή που τον προκαλει.

32} Όσο πιο ψηλά πετάμε, τόσο πιό μικροί φαντάζουμε σ' εκείνους που δεν μπορούν να πετάξουν.

33} Θέλω, μιά για πάντα, να μη γνωρίζω πολλά πράγματα. Η σύνεση βάζει όρια ακόμα και στη γνώση.

34} Μη δείχνετε δειλία απέναντι στις πράξεις σας! Μην τις αφήνετε να παραπαίουν μετά! Οι τύψεις της συνείδησης είναι ανάρμοστες.

35} Όταν δεν παίρνουν μέρος στο παιχνίδι ο έρωτας ή το μίσος, η γυναίκα είναι πολύ μέτριος παίχτης.

36} Οι μεγάλες εποχές της ζωής μας είναι εκείνες όπου έχουμε το θάρρος να ξαναβαφτίσουμε τόσο τις κακές όσο και τις καλές ιδιότητες μας.

37} Υπάρχει κάποια αθωότητα στο θαυμασμό, η αθωότητα του ανθρώπου που δεν αντιμετωπίζει την πιθανότητα πως κι αυτός ίσως θα μπορούσε να γίνει μιά μέρα αντικείμενο θαυμασμού.

38} Μπροστά στον εαυτό μας όλοι παριστάνουμε πως είμαστε πιό απλοί απ' ότι είμαστε στην πραγματικότητα, έτσι ξεκουραζόμαστε απ' τους ομοίους μας.

39} Δεν είναι η αγάπη τους για την ανθρωπότητα, είναι η ανικανότητα της αγάπης τους αυτή που εμποδίζει τους σημερινούς χριστιανούς να μας κάψουν.

40} Δεν υπάρχουν ηθικά φαινόμενα, υπάρχει μόνο ηθική ερμηνεία των φαινομένων.

41} Τιμωριόμαστε περισσότερο για τις αρετές μας.

42} Όποιος δεν ξέρει να βρεί το δρόμο που οδηγεί στο ιδανικό του, ζεί με πιο επιπόλαιο και ασυνετο τρόπο απ'ότι εκείνος που δεν έχει ιδανικά.

43} Στην εκδίκηση και στην αγάπη η γυναίκα είναι πιό βάρβαρη απ' τον άντρα.

44} Υπάρχει μια αθωότητα στο ψέμα που είναι σημάδι καλής πίστης.

45} Είναι απάνθρωπο να ευλογούμε όταν μας καταριούνται.

46} Συνταράχθηκα, όχι επειδή μου είπες ψέματα αλλά επειδή δεν σε πιστεύω πιά.

47} Συχνά ο εγκληματίας δεν βρίσκεται στι ύψος της πράξης του, την εξευτελίζει και τη συκοφαντεί.

48} Όταν η περιφάνεια μας πληγώνεται, τότε είναι δυσκολότερο να πληγωθεί η ματαιοδοξία μας.

49} Θέλεις να κάνεις κάποιον να ενδιαφερθεί για σένα; Έχε ύφος αμηχανίας όταν βρίσκεσαι μπροστά του.

50} Είσαι γνήσιος; Ή μόνο ένας ηθοποιός; Ένας αντιπρόσωπος; Ή μήπως είσαι αυτό που αντιπροσωπεύεται; Τελικά ίσως νά'σαι απλώς ένα αντίγραφο ενός ηθοποιού...

51} Είσαι κάποιος που κοιτάει δίχως να συμμετέχει; Ή κάποιος που δίνει χείρα βοηθείας; Ή μήπως κάποιος που αποστρέφει το βλέμα του και προσπερνάει;

52} Θέλεις να προχωράς μαζί μ'άλλους; Ή να προχωάς μπροστά; Ή να προχωράς μόνος σου; Πρέπει να ξέρει κανείς τι θέλει και ότι το θέλει.

53} Τα παράπονα δεν αξίζουν ποτέ τίποτα, προέρχονται απ'την αδυναμία.

54} Να μάθει κανείς να σκέφτεται, στα σχολεία μας κανείς δεν έχει πιά την παραμικρή ιδέα αυτού του πράγματος.

55} Κάθε κατάκτηση, κάθε βήμα μπροστά στη γνώση, προκύπτει από το θάρρος, απο τη σκληρότητα απέναντι στον εαυτό μας, από την καθαρότητα σε σχέση με τον εαυτό μας.

56} Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να εφευρίσκουμε μύθους για έναν κόσμο << διαφορετικό >> απ'αυτόν εδώ, εκτός κι άν έχει επικρατήσει μέσα μας ένα ένστικτο δυσφήμησης, υποτίμησης, υποψίας απέναντι στη ζωή, στην περίπτωση αυτή εκδικούμαστε τη ζωή με τη φαντασμαγορία μιάς, << άλλης >>, μιάς << καλύτερης >> ζωής.

57} Σχεδόν κάθε κόμμα καταλαβαίνει ότι, άν θέλει να διατηρηθεί το ίδιο, συμφέρον του είναι να μή χάσει η αντίθετη μερίδα όλη της τη δύναμη.

58} Από αγάπη για τους ανθρώπους αγκαλιάζουμε κάποτε κάποιον{επειδή δεν μπορούμε να τους αγκαλιάσουμε όλους}, αυτό όμως δεν πρέπει να το πούμε ποτέ σ'αυτόν τον κάποιον...

59} Οι συνέπειες των πράξεων μας, μας αρπάζουν απ'το λαιμό. Τους είναι αδιάφορο αν στο μεταξύ έχουμε γίνει << καλύτεροι >>.

60} << Δεν μου αρέσει >>. Γιατί; << Γιατί δεν είμαι στο ύψος του >>. Απάντησε ποτέ παρόμοια άνθρωπος;

61} Ένα παράξενο πράγμα, το είδος των τιμωριών που επιβάλλουμε! Δεν εξαγνίζει τον εγκληματία, δεν είναι εξιλέωση, αντίθετα ρυπαίνει περισσότερο απο το ίδιο το έγκλημα.

62} Το να ανέχεσαι τους ανθρώπους, το να κρατάς την καρδιά σο ανοιχτή γιά τους άλλους, αυτό είναι φιλελεύθερο, αλλά απλώς φιλελεύθερο. Οι καρδιές που είναι ικανές για ευγενή φιλοξενία αναγνωρίζονται απο τα πολλά κλειστά παράθυρα και παντζούρια, αφήνουν άδεια τα καλύτερα δωμάτια τους. Γιατί; Γιατί περιμένουν καλεσμένους με τους οποίους δεν μπαίνει θέμα << ανοχής >>.

63} Φιλελευθερισμός, με άλλα λόγια, αποκτήνωση κατά αγέλες.

64} Ότι θεωρεί κακό μια εποχή είναι συνήθως ένα ανεπίκαιρο κατάλοιπο αυτού που άλλοτε θεωρούνταν καλό, ο αταβισμός ενός παλιότερου ιδανικού.

65} Γύρω απο έναν ήρωα όλα γίνονται τραγωδία, γύρω απο έναν ημίθεο όλα γίνονται σατιρικό δράμα, και γύρω απο τον Θεό όλα γίνονται... τί λοιπόν; Μήπως << κόσμος >>;

66} Οι τρομερές εμπειρίες μας κάνουν να αναρωτιόμαστε μήπως είναι τρομερός κι εκείνος που τις έχει.

67} Υπάρχει κανείς που να μην έχει θυσιαστεί για χάρη της καλής του φήμης;

68} Στην εγκαρδιότητα δεν υπάρχει μίσος για τους ανθρώπους. Γι'αυτό όμως βρίσκουμε σ'αυτήν τόση περιφρόνηση για τους ανθρώπους.

69} Έδωσα όνομα στον πόνο μου και τον φωνάζω << σκύλο >>. Είναι το ίδιο πιστός, το ίδιο φορτικός και αδιάντροπος, το ίδιο διασκεδαστικός και έξυπνος όσο κάθε άλλος σκύλος. Και μπορώ να τον μαλώνω και να ξεσπώ τα νεύρα μου πάνω του, όπως κάνουν άλλοι με τους σκύλους, τους υπηρέτες και τις γυναίκες τους.

70} Αρχίζουμε να δυσπιστούμε για τους έξυπνους ανθρώπους, μόλις δείξουν πως βρισκονται σε αμηχανία.

71} Δεν φτάνει να'χει κανείς ταλέντο, πρέπει να'χει και την άδεια σας να το'χει, έ φίλοι μου;

72} Η Αντίρρηση, το ξεγλίστρημα, η χαρούμενη δυσπιστία, η απόλαυση με το κορόϊδεμα είναι σημάδια υγείας, καθετί απόλυτο ανήκει στην περιοχή της παθολογίας.

73} Η παραφροσύνη είναι κάτι σπάνιο στα άτομα, αλλά σε ομάδες, κόμματα, λαούς, εποχές είναι ο κανόνας.

74} Η κοιλιά είναι ο λόγος για τον οποίο ο άνθρωπος δεν βλέπει εύκολα τον εαυτό του σα Θεό.

75} Η πιό αγνή φράση που άκουσα ποτέ: << Στον αληθινό έρωτα, η ψυχή είναι εκείνη που περιβάλλει το σώμα>>.

76} Όποιος παλεύει με τέρατα πρέπει να προσέξει μη γίνει κι ο ίδιος τέρας. Κι όταν κοιτάζεις πολλή ώρα μιάν άβυσσο η άβυσσος κοιτάζει κι αυτή μέσα σου.

77} Ποιά είναι για μένα η συνταγή της ευτυχίας; Ένα Ναί ένα Όχι μια ευθεία γραμμή, ένας σκοπός...

78} Η ζωή, αυτό σημαίνει... να πετάς διαρκώς μακριά σου καθετί που θέλει να πεθάνει. Ζωή αυτό σημαίνει... νά'σαι σκληρός και ανελέητος για κάθετι που γερνάει και αδυνατίζει μέσα μας, κι όχι μόνο μέσα μας. Ζωή αυτό σημαίνει επίσης... να μη λυπάσαι καθόλου τους ετοιμοθάνατους, τους εξαθλιωμένους και τους γέρους; Νά'σαι συνεχώς δολοφόνος; Κι όμως ο γερο-Μωϋσής είπε... Ού φονεύσεις!.

79} Τι είναι ευτυχία; Το αίσθημα ότι η δύναμη μεγαλώνει, ότι μια αντίσταση εξουδετερώνεται.

80} Η " πρόοδος " είναι απλώς μια σύγχρονη ιδέα. Ο σημερινός Ευρωπαίος είναι πολύ κατώτερος σε αξία απο τον Ευρωπαίο της Αναγέννησης, περαιτέρω ανάπτυξη δεν σημαίνει αναγκαστικα άνοδο, εξύψωση, δυνάμωμα.

81} Για κάθε κόμμα. Ο τσομπάνος πάντα χρειάζεται ένα κριάρι, ή πρέπει να γίνει ο ίδιος το κριάρι.

82} Το να μιλάμε πολύ για τον εαυτό μας μπορεί να'ναι κι ένα μέσο για να τον κρύβουμε.

83} Ο έπαινος είναι πιό ενοχλητικός απ' την κατηγορία.

84} Το δόγμα της ισότητας!... Πουθενά δεν υπάρχει πιο δηλητηριώδες δηλητήριο απ'αυτό, γιατί φαίνεται ότι το κηρύττεο η ίδια η δικαιοσύνη, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι παρά το τέλος της δικαιοσύνης... Ίσα στους ίσους, άνισα στους άνισους, αυτό θα'πρεπε να'ταν το πραγματικό σύνθημα της δικαιοσύνης. " Ποτέ να μην κάνεις ίσα αυτά που είναι άνισα "; αυτό θα'ταν το συμπλήρωμα του.

85} Πρώτη αρχή: Πρέπει να νιώθει κανείς την ανάγκη να γίνει δυνατός, αλλιώς δεν πρόκειται να γίνει ποτέ.

86} Εκείνο που κάνει τους ανώτερους ανθρώπους, δεν είναι η δύναμη των υψηλών αισθημάτων τους αλλά η διάρκεια των αισθημάτων αυτών.

87{ Ο μεγαλοφυής άνθρωπος είναι ανυπόφορος όταν δεν έχει, εκτός απο τη μεγαλοφυία, δύο τουλάχιστον άλλα πράγματα, εύγνωμοσύνη και καθαρότητα.

88} Ο βαθμός και η φύση της σεξουαλικότητας στον άνδρα ανεβαίνουν ώς την ψηλότερη κορυφή του πνεύματος του.

89} Μιά επικίνδυνη απόφαση. Η χριστιανική απόφαση να βρίσκει άσχημο και κακό τον κόσμο τον έκανε άσχημο και κακό.

90} Ποιός έχει μεγαλύτερη επιρροή. Όταν ένας άνθρωπος αντιστέκεται στην εποχή του και τη σταματάει στην πόρτα για να της ζητήσει το λόγο, αυτό σημαίνει ότι ασκεί οπωσδήποτε επιρροή. Δεν έχει σημασία αν θέλει να κάνει κάτι τέτοιο, σημασία έχει οτι μπορεί να το κάνει.

91} Όταν η ευγνωμοσύνη των πολλών προς τον ένα πετάει απο πάνω της κάθε ίχνος ντροπής γεννιέται η δόξα.

92} Μήπως βλάπτουμε την αρετή εμείς οι αμοραλιστές; Τη βλάπτουμε τόσο λίγο όσο βλάπτουν τους ηγεμόνες οι αναρχικοί. Μόνο όταν πυροβολούνται οι πρώτοι κάθονται πάλι με σιγουριά στους θρόνους τους. Ηθικό δίδαγμα... πρέπει να πυροβολούμε την ηθική.

93} Τι θεωρείς πιο ανθρώπινο; Να απαλλάσεις κάποιον απ'τη ντροπή.

94} Ποιά είναι η σφραγίδα της απελευθέρωσης; Να μη ντρέπεσαι πια ενώπιον του εαυτού σου.

95} Ωριμότητα του ανθρώπου... είναι να ξαναβρίσκει τη σοβαρότητα που είχε παιδί, όταν έπαιζε.

96} Πρέπει να φεύγουμε απο τη ζωή όπως έφυγε ο Οδυσσέας απο τη Ναυσικά, ευλογώντας την παρά ερωτευμένος μαζί της.

97} Τί; Ένας μεγάλος άνθρωπος; Εγώ βλέπω πάντα μόνο τον ηθοποιό του ίδιου του του ιδανικού.

98} Η ίδια η λέξη " χριστιανισμός " είναι παρανόηση, κατα βάθος υπήρχε μόνο ένας χριστιανός κι αυτός πέθανε επάνω στον σταυρό...

99} Η ζωή τελειώνει εκεί που αρχίζει η "βασιλεία του Θεού"...

100} Αρνούμαστε το Θεό, αρνούμαστε την ευθύνη ενώπιον του Θεού.... μόνο έτσι σώζουμε τον κόσμο.

101} Τι είναι η ελευθερία; Το να είσαι έτοιμος να θυσιάσεις ανθρώπινα όντα{ακόμη και τον εαυτό σου} για την υπόθεση που υπερασπίζεσαι.

102} Ο ελεύθερος άνθρωπος είναι πολεμιστής.

103} Ο οίκτος θεωρείται αρετή μόνο απ'τους παρακμιακούς.

104} Συχνά ο αισθησιασμός κάνει τον έρωτα να μεγαλώσει πολύ γρήγορα, έτσι η ρίζα μένει αδύνατη κι είναι πολύ εύκολο να ξεριζωθεί.

105} Λαός είναι το τέχνασμα της φύσης για να φτάσει σε έξη η επτά μεγάλους άνδρες. Ναί; και ύστερα να τους αφήσει στα μισά του δρόμου.

106} Όσο πιο αφηρημένη είναι η αλήθεια που θέλεις να διδάξεις, τόσο περισσότερο πρέπει να ξελογιάσεις τις αισθήσεις μ'αυτήν.

107} Ενάντια τους μεσολαβητες. Εκείνοι που θέλουν να μεσολαβήσουν ανάμεσα σε δύο ανυποχώρητους στοχαστές δείχνουν οτι είναι μέτριοι. Δεν έχουν μάτια για να δουν αυτό που είναι μοναδικό. Το να βλέπεις τα πράγματα σα να'ναι όμοια και το να κάνεις τα πράγματα ίδια κι όμοια είναι σημάδι πως έχεις αδύνατα μάτια.

108} Οι << Επιμελείς >> Εκείνοι που αποκτούν αργά τη γνώση πιστεύουν οτι η βραδύτητα είναι η ουσία της γνώσης.

109} Να'σαι βαθύς και να φαίνεσαι βαθύς. Εκείνος που ξ΄ρει οτι ε΄πιναι βαθύς πασχίζει να γίνει εντελώς διάφανος. Εκείνος που θα'θελε να φαίνεται βαθύς στον όχλο πασχίζει να γίνει σκοτεινός. Γιατί ο όχλος πιστεύει ότι αν δεν μπορεί να δεί το βυθό κάποιου πράγματος αυτό πρέπει να'ναι βαθύ. Ο όχλος είναι πολύ δειλός και σιχαίνεται να μπαίνει στο νερό.

110} Σκέψεις. Οι σκέψεις είναι οι σκιές των συναισθημάτων μας, πάντα σκοτεινότερες, κενότερες και απλούστερες απ'αυτά.

111} Ανάγκη. Η ανάγκη θεωρείται αιτία της εμφάνισης κάποιου πράγματος, στην πραγματικότητα όμως είναι συχνά μόνο ένα αποτέλεσμα κάποιου πράγματος που έχει ήδη εμφανιστεί.

112} Αν έχει πολύ δυνατή φωνή είσαι σχεδόν ανίκανος να σκεφτείς λεπτά πράγματα.

113} Σκοπός της τιμωρίας είναι να κάνει καλύτερους εκείνους που τιμωρούν. Αυτό είναι το τελευταίο καταφύγιο των συνηγόρων της τιμωρίας.

114} Όποιος έχει σχέσεις με σοφούς και καλλιτέχνες είναι εύκολο να πέσει έξω απ'την αντίθετη πλευρά... πίσω απο έναν αξιόλογο σοφό κρύβεταο συχνά ένας μέτριος άνθρωπος, και πίσω απο έναν μέτριο καλλιτέχνη ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος.

115} Δεν αντέχω τις στενές ψυχές. Μέσα τους δεν υπάρχει τίποτα καλό και τίποτα κακό.

116} Τι είναι η ελευθερία; Το να'χεις τη θέληση να αναλάβεις ευθύνη για τον εαυτό σου.

117} Τι είναι η ελευθερία; Το να διατηρείς την απόσταση που σε χωρίζει απο τους άλλους.

118} Τι είναι η ελευθερία; Το να γίνεται πιο αδιάφορος απέναντι στις δυσκολίες, στις ταλαιπώριες, στη στέρηση, ακόμη και στην ίδια τη ζωή.

119} Κανένας νικητής δεν πιστεύει στο τυχαίο.

120} Τι λέει η συνείσηση σου; Πρέπει να γίνεις εκείνος που είσαι.

121} Ποιόν ονομάζεις κακό; Εκείνον που θέλει πάντα να ντροπιάζει τους άλλους.

122} Είτε δεν βλέπουμε καθόλου όνειρα είτε τα όνειρα μας είναι ενδιαφέροντα. Πρέπει να οργανώσουμε και την ζωή του ξύπνου με το ίδιο τρόπο... είτε να μην είμαστε καθόλου ξυπνητοί είτε να'μαστε ξυπνητοί με ενδιαφέροντα τρόπο.

123} Δεν θα'θελα να χτίσω δικό μου σπίτι{και θεωρώ μέρος της καλής μου τύχης το ότι δεν είμαι κάτοχος ενός σπιτιου} Άν ήθελα όμως να αποκτήσω σπίτι θα το'χτιζα έτσι όπως έχτιζαν τα δικά τους μερικοί Ρωμαίοι.... σχεδόν μέσα στη θάλασσα. Θα μ'άρεζε να μοιραζόμουν κάποια μυστικά μ'αυτό το ωραίο τέρας.

124} Το κράτος είναι το πιο ψυχρό απ'όλα τα ψυχρά τέρατα.... ψεύδεται ψυχρά και να το ψέμα που βγαίνει απ'το στόμα του... Εγώ το κράτος είμαι ο λαός.

125} Η << αγάπη για τον πλησίον μας >> δεν είναι λαχτάρα για νέα ιδιοκτησία;

126} Πώς θα μπορέσω ν'ανέβω στην κορφή του βουνού; Ανέβα λοιπόν τώρα και μην το σκέφτεσαι πολύ.

127} Πρέπει να πεθαίνει κανείς περήφανα όταν δεν είναι πιά μπορετό να ζεί περήφανα.

128} Έχειμεγάλη σημασία για τη μοίρα ενός λαού και της ανθρωπότητας το ξεκίνημα της κουλτούρας απο τη σωστή θέση... όχι απο την " ψυχή "{όπως πίστευε η μοιραία δεισιδαιμονία των κληρικών και των ημικληρικών}, η σωστή θέση είναι το σώμα, η χειρονομία, η δίαιτα, η φυσιολογία.

129} Γιατί ήταν τόσο τσιγγούνα η φύση απέναντι στους ανθρώπους ώστε να μην τους αφήνει να λάμπουν, τον ένα περισσότερο, τον άλλο λιγότερο, τον καθένα ανάλογα με την 'ενταση του φωτός του; Γιατί να μη φαίνονται οι μεγάλοι ανθρώποι στην ανατολή και στη δύση τους τόσο ωραίοι όσο ο ήλιος; Πόσο πιο ξεκάθαρη θα γινόταν τότε η ζωή ανάμεσα στους ανθρώπους!.

130} Όποιος είναι απο τα βάθη της καρδιάς του δάσκαλος παίρνει όλα τα πράγματα στα σοβαρά μόνο σε σχέση με τους μαθητές του, ακόμη και τον εαυτό του.

131} Η ίδια η ζωή είναι για μένα ένστικτο για ανάπτυξη, για διάρκεια, για συγκέντρωση δυνάμεων, για δύναμη... εκεί όπου λείπει η θέληση για απόκτηση δύναμης υπάρχει ξεπεσμός.

132} Ο οίκτος είναι η πρακτική του μηδενισμού.

133} Πίστεψε με! Το μυστικό για να μαζέψετε τη μεγαλύτερη σοδιά, τη μεγαλύτερη χαρά της ύπαρξης είναι το ζείν επικινδύνως!.

134} Όλες οι προκαταλήψεις προέρχονται απο τα εντόσθια.

135} Πρέπει να καθόμαστε όσο το δυνατόν λιγότερο.

136} Ο έρωτας είναι πόλεμος, κατα βάθος είναι το θανάσιμο μίσος των δύο φίλων.

137} Μου φαίνεται ότι τα πιό σκληρά λόγια, τα πιό υβριστικά γράμματα, είναι πιο προσηνή, πιό τίμια απ'τη σιωπή.

138} Τίποτε δεν σε εξαντλεί γρηγορότερα απο το αίσθημα της μνησικακίας.

139} Ισότητα σε σχέση με τον εχθρό... η πρώτη προϋπόθεση μιάς τίμιας μονομαχίας. Όπου νιώθει κανείς περιφρόνηση, δεν μπορεί να κάνει πόλεμο.

140} Η ανθρωπιά μου δεν συνίσταται στο να νιώθω πως είναι οι ανθρώποι, αλλά στο να αντέχω αυτό που νιώθω όταν είμαι μαζί τους.

141} Τι είναι καλό; Ότι ανυψώνει στον άνθρωπο το αίσθημα της δύναμης, τη θέληση για απόκτηση δύναμης. τη θέληση για απόκτηση δύναμης, την ίδια τη δύναμη.

142} Τι είναι κακό; Ότι γεννιέται απ' την αδυναμία.

143} Εγκρίνουμε το γάμο πρώτο επειδή δεν τον ξέρουμε ακόμη, δεύτερο επειδή έχουμε συνηθίσει στην ιδέα του, τρίτο επειδή τον έχουμε κάνει ήδη, δηλαδή σχεδόν σ'όλες τις περιπτώσεις. Κι ωστόσο τίποτα άπ'αυτά δεν είναι απόδειξη ότι ο γάμος καθεαυτός είναι καλό πράγμα.

144} Αγωνιζόμαστε για το απαγορευμένο... μ'αυτό το έμβλημα η φιλοσοφία μου θα θριαμβεύσει μιά μέρα, γιατί αυτό που έχει απαγορευτεί μέχρι σήμερα είναι μόνο η αλήθεια.

145} Η σκέψη της αυτοκτονίας είναι δυνατή παρηγοριά... μας βοηθάει να περάσουμε πολλές άσχημες νύχτες.

146} Αγαπάμε ακόμα περισσότερο τη γνώση μας όταν την μεταδίδουμε και σε άλλους.

147} Οι ποιητές δεν συμπεριφέρονται φρόνιμα απέναντι στις εμπειρίες τους... τις εκμεταλεύονται.

148} Το τι είναι κάποιος αρχίζει να φανερώνεται όταν αδυνατίζει το ταλέντο του, όταν σταματάει να δείχνει τι μπορεί να κάνει. Το ταλέντο είναι και περίτεχνο στολίδι, το περίτεχνο είναι και κρύπτη.

149} Τα φύλα αυταπατώνται το ένα για το άλλο... ο λόγος είναι ότι κατα βάθος αγαπούν και εκτιμούν μόνο τον εαυτό τους{η το ιδανικό τους, για να εκφραστώ πιό ευχάριστα}. Έτσι ο άντρας θέλει ειρηνική τη γυναικα, αλλά η γυναίκα είναι ουσιαστικά μή ειρηνική, σαν τη γάτα, όσο καλά κι αν έχει εκπαιδεύσει τον εαυτό της για να φαίνεται οτι είναι ειρηνική.

150} Κάθε εφημερίδα δίνει τα συμπτώματα του τρομερότερου ανθρώπινου εκφυλισμού... Μιά συλλογή φρικαλεοτήτων. Μ'αυτό το αηδιαστικό ορεκτικό ο πολιτισμένος άνθρωπος συνοδεύει το πρωϊνό του. Όλα, σ'αυτόν τον κόσμο, αποπνέουν το έγκλημα... η εφημερίδα, το ψηλό τείχος και το ανθρώπινο χέρι ν'αγγίζει μια εφημερίδα χωρίς ένα σπασμό αηδίας;

151} Όταν όμως κάποιος δεν πιστεύει σε καλό και κακό, τότε τι σημαίνει αυτό;

152} Υπάρχουν στη ζωή των ανθρώπων στιγμές που ξεχνούμε πως κατοικούμε ένα μόνο σημείο μέσα στο άπειρο σύμπαν.

153} Ο " αληθινός κόσμος ", όπως ανέκαθεν, μέχρι και τώρα ακόμα, τον συνέλαβε ο άνθρωπος ήταν πάντα, ακόμα μια φορά, ο φαινομενικός κόσμος.

154} Όταν ο άνθρωπος ριψοκινδυνεύει τη ζωή του, την υγεία του, την υπόληψη του, αυτό είναι η συνέπεια της έπαρσης και μιάς βούλησης σπατάλης που ξεχειλίζει... όχι από αγάπη για τον άνθρωπο, αλλ'επειδή κάθε μεγάλος κίνδυνος προκαλεί την περιέργειά μας σε σχέση με το όριο της δύναμης μας, του θάρρους μας.

155} Αγαπούμε τις γυναίκες σε σχέση με το ότι είναι παράξενες για μας.

156} Ο άντρας καταλήγει στη γυναίκα που δεν του αξίζει.

157} Αυτό είναι ενοχλητικό στην αγάπη... είναι ένα έγκλημα, όπου κανείς δεν μπορεί να μην έχει ένα συνένοχο.

158} Η γυναίκα, ώς γεννημένη ειδωλολάτρης, καταστρέφει τα είδωλα - τους συζύγους.

159} Πρέπει κανείς να'χει θάρρος μέσα του, για να επιτρέψει στον εαυτό του μια κακότητα... οι περισσότεροι είναι πολύ δειλοί γι'αυτό.

160} Εξαρτώνται τόσο απείρως περισσότερα απ'αυτό που οι ανθρώποι ονόμαζαν " σώμα " και " σάρκα "... τα υπόλοιπα είναι ένα μικρό παρεπόμενο.

161} Αυτό που ονομάζεται καλή πράξη είναι μια σκέτη παρεξήγηση, τέτοιες πράξεις δεν είναι καθόλου δυνατές.

162} Ο " εγωϊσμός ", όπως και η " ανιδιοτέλεια ", είναι ένα δημοφιλές επινόημα, το ίδιο και το άτομο, η ψυχή.

163} Ανέκαθεν οι άνθρωποι παρεξήγησαν την αγάπη... πιστεύουν οτι εδώ είναι ανιδιοτελείς επειδή θέλουν το καλό μιας άλλης ύπαρξης, συχνά ενάντια στο δικό τους όφελος... όμως γι'αυτό θέλουν να κατέχουν εκείνη την άλλη ύπαρξη. Σε άλλες περιπτώσεις η αγάπη είναι ένας πιο κομψός παρασιτισμός, ένα επικίνδυνο και αδιάκριτο φώλιασμα μιας ψυχής μέσα σε μίαν άλλη ψυχή, ενίοτε επίσης μέσα στη σάρκα. Άχ πόσο πολύ σε βάρος " του ξενοδόχου ".

164} Είναι αυτός ο τρόμος της μοναξιάς, η ανάγκη να ξεχάσεις το εγώ σου μέσα στη σάρκα που βρίσκεται εκτός σου, που ο άνθρωπος ονομάζει ευγενικά ανάγκη ν'αγαπήσει.

165} Εξευγενισμός της πορνείας, όχι κατάργηση...

166} Απολύμανση της αγάπης διαμέσου της εκκλησίας.. ο γάμος.

167} Ο άνθρωπος δε θέλει την " ευτυχία " του, πρέπει κανείς να είναι Εγγλέζος, για να μπορεί να πιστεύει ότι ο άνθρωπος ψάχνει πάντα το όφελος του, οι επιθυμίες μας θέλουν να βάζουν στο χέρι τα πράγματα με παρατεταμένο πάθος, η επισωρευμένη τους δύναμη επιζητεί τις αντιστάσεις.

168} Δεν υπάρχει " θέλω ", παρά μόνο ένα θέλω-κάτι... δεν πρέπει κανείς να αποσπά τον στόχο απο τη συνθήκη, όπως κάνουν οι γνωσιοθεωρήτικοί. Το " θέλω ", όπως το καταλαβαίνουν αυτοί, υφίσταται τόσο λίγο, όσο και το " σκέπτομαι "... είναι μια καθαρή επινόηση.

169} Να μη γνωρίσει τον εαυτό του... εξυπνάδα του ιδεαλιστή. Ο ιδεαλιστής... ένα όν που έχει λόγους να παραμείνει σκοτεινό για τον εαυτό του, και που είναι αρκετά έξυπνο να παραμείνει σκοτεινό για τον εαυτό του, και που είναι αρκετά έξυπνο να παραμείνει σκοτεινό σε ότι επίσης αφορά σ'αυτούς τους λόγους.

170} Ένας λειτουργός, ένας υπουργός, μπορεί να είναι αξιόλογοι ανθρώποι... αλλά ποτέ δεν είναι έξοχοι. Άνθρωποι, δίχως αυθεντικότητα, γεννημένοι για το λειτούργημα, δηλαδή για τη δημόσια υπηρεσία.

171} Σ'όλες τις εποχές ο πολιτικολόγος ήταν πάντα εξυπνότερος, δικαιότερος και περισσότερο στοχαστικός απ'ότι ο κυβερνών πολιτικός.

172} Κανείς δεν τολμά πιά να δείξει το πρόσωπο του, αλλά μεταμφιέζεται σε μορφωμένο άνθρωπο, σε λόγιο, σε ποιητή, σε πολιτικό. Αν κάποιος παίρνει τέτοιες μάσκες επειδή πιστεύει ότι υπάρχει σπουδαιότητα σ'αυτές, και όχι απλά για να κάνει μιά φάρσα, επειδή όλες αυτές προβάλλουν τη σοβαρότητα, τότε ξαφνικά έχει στα χέρια μόνο κουρέλια και πολύχρωμα μπαλώματα.

173}Όλα τα κράτη, στα οποία ενδιαφέρονται για την πολιτική κι άλλοι, εκτός απο τους πολιτικούς, είναι άσχημα οργανωμένα, και τους αξίζει να καταστραφούν, απ'αυτήν την πληθώρα των πολιτικών.

174} Κάθε φιλοσοφία η οποία, με αφορμή ένα πολιτικό γεγονός θεωρεί το πρόβλημα της ύπαρξης τρελλό ή έξ'ολοκλήρου λυμένο, είναι μια φιλοσοφία φαιδρή, μια ψευτοφιλοσοφία.

175} Ζούμε τις συνέπειες εκείνης της διδασκαλίας που πρόσφατα διακηρύχτηκε απ'όλες τις στέγες, ότι, δηλαδή, το κράτος είναι ο υψηλότερος σκοπός της ανθρωπότητας, και ότι, για έναν άνθρωπο, δεν υπάρχει, κανένα υψηλότερο καθήκον απ'το να υπηρετεί το κράτος... στο οποίο εγώ δεν αναγνωρίζω μια υποτροπή στην ειδωλολατρεία, αλλα στη βλακεία.

176} Δίνουμε την καρδιά μας, βιαστικά, χάρισμα στο κράτος, στην κερδοσκοπία, την κοινωνικότητα ή την επιστήμη, μόνο για να μην την έχουμε πιά... αφοσιωνόμαστε στην ίδια τη βαριά καθημερινή εργασία με περισσότερο πάθος και αναισθησία, σα να ήταν απαραίτητο για να ζήσουμε... επειδή περισσότερο απαραίτητο μας φαίνεται το να μη συνέλθουμε.

177} Το κράτος δεν ενδιαφέρεται ποτέ για την αλήθεια, αλλά μόνο, για τη χρήσιμη σ'αυτό αλήθεια, ακριβέστερα, γενικά για όλα όσα του είναι χρήσιμα, κι ας είναι αυτά αλήθεια, η μια αλήθεια ή πλάνη.

178} Κι αν τελευταία στη βαθιά αυτή σύγχρονη τάση να γκρεμιστούμε η να εκραγούμε, γίνεται προσπάθεια να αντιτάξουμε τη συνταγματική δύναμη του επονομαζόμενου εθνικού κράτους, δεν παύει κι αυτό, για πολύ καιρό τώρα, να είναι μόνο ένας παράγοντας έντασης της γενικής ανασφάλειας και επικινδυνότητας.

179} Τώρα, σχεδόν όλα πάνω στη γη, θα προσδιορίζονται μόνο μέσω των πιό χονδροειδών και κακών δυνάμεων, μέσω του εγωϊσμού του κατακτητή και της στρατοκρατίας του τυράννου.

180} Ο Στωικισμός που έχι μόνο ένα μυστήριο... την αυτοκτονία.

181} Ζούμε την περίοδο του ατόμου, του ατομικιστικού χάους.

182} Ο άνθρωπος που δε θέλει να ανήκει στη μάζα, χρειάζεται μόνο να πάψει να είναι νωθρός απέναντι στον εαυτό του.

183} Κανείς δεν μπορεί, για χάρη σου, να χτίσει τη γέφυρα που, πάνω της ακριβώς, πρέπει να βαδίσεις, πάνω απ'το ποτάμι της ζωής, κανείς εκτός απο σένα και μόνο.

184} Έχουμε να δώσουμε λόγο για την ύπαρξη μας ενώπιον του ίδιου μας του εαυτού, συνεπώς, θέλουμε επίσης ν'ανακαλύψουμε τους πραγματικούς αυτής της ύπαρξης, και να μην επιτρέψουμε η ύπαρξη μας να μοιάζει με μιά αστόχαστη σύμπτωση. Πρέπει να την αντιμετωπίσουμε τολμηρά και ριψοκίνδυνα... αφού μάλιστα, στη χειρότερη όπως και στην καλύτερη περίπτωση, πάντα θα τη χάνουμε.

185} Όταν το σαχλό, το μεταχειρισμένο, το αδύναμο, το χυδαίο, εκλαμβάνεται ως κανόνας, και το άσχημο και διεφθαρμένο ώς χαριτωμένη εξαίρεση, τότε το δυνατό, το ασυνήθιστο και το όμορφο δυσφημίζονται.

186} Οι λαοί κάνουν τα πάντα για να μην έχουν μεγάλους ανθρώπους. Ο μεγάλος άνθρωπος πρέπει επομένως για να υπάρξει, να αναλάβει μια δύναμη που είναι μεγαλύτερη απο τη δύναμη αντίστασης, η οποία αναπτύσσεται από εκατομμύρια ατόμων.

187} Πόσο μεγάλη πρέπει να είναι η απέχθεια κατοπινών γενεών, να ασχολούνται με την κληρονομιά εκείνης της περιόδου, στην οποία δε βασίλευαν οι ζωντανοί ανθρώποι αλλά ανθρωποειδή της κοινής γνώμης.

188} Υπό το καθεστώς των κοινών γνωμών μεγαλώνει η δουλεία και ο κίνδυνος για την ελευθερία.

189} Αν δικαίως λέμε πως ο τεμπέλης σκοτώνει τον χρόνο, τότε πρέπει ν'ανησυχούμε σοβαρά, πως ο καιρός θα φονευθεί στ'αλήθεια από μια περίοδο που στηρίζει την ευτυχία της στις κοινές γνώμες, δηλαδή στις ατομικές νωθρότητες... εννοώ ότι θα σβηστεί απο την ιστορία της πραγματικής απελευθέρωσης της ζωής.

190} Τι κάνει επιτέλους η Επιστήμη, αν δεν έχει χρόνο για τον πολιτισμό; Απαντήστε μας λοιπόν, τουλάχιστον σ'αυτό... απο πού, πρός τα πού, πρός τι όλη η Επιστήμη, αν δεν οδηγεί στο πολιτισμό; Ίσως, τελικά, να έχει σκοπό τη βαρβαρότητα.

191} Πιστέψτε με... όταν οι ανθρώποι δουλεύουν στην επιστημονική φάμπρικα, και οφείλουν να γίνουν χρήσιμοι προτού να είναι ώριμοι, τότε σύντομα η επιστήμη καταστρέφεται έτσι ακριβώς, όπως και οι σκλάβοι που, απο πάρα πολύ νωρίς, χρησιμοποιήθηκαν σ'αυτήν τη φάμπρικα.

192} Τόσο μόνο θα επιτραπεί στον άνθρωπο πολιτισμός, όσο εμπίπτει στο ενδιαφέρον της γενικής κερδοσκοπίας και της παγκόσμιας επικοινωνίας.

193} Ο εγωϊσμός του κράτους επιθυμεί την όσο το δυνατό μεγαλύτερη εξάπλωση και γενίκευση του πολιτισμού και έχει στα χέρια του το πιό αποτελεσματικό εργαλείο για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του... έτσι επέρχεται η εξάπλωση της εκπεύδεσης ανάμεσα στους πολίτες του, πάντα για χάρη του μόνο, στα πλαίσια της άμιλλας με τ'άλλα κράτη για το αγαθό.

194} Τούτη η ανθρωπότητα δεν αποτελεί ολότητα... είναι μια αδιάλυτη πολλαπλότητα από ανερχόμενες και κατερχόμενες πορείες ζωής, δεν έχει μιά νεότητα και κατόπιν μια ωριμότητα και, στο τέλος, ένα γήρας.

195} Το αντιστορικό και το ιστορικό είναι εξίσου αναγκαία για την υγεία ενός ατόμου, ενός λαού, ενός πολιτισμού.

196} Με το αλκοόλ και το χασίς επιστρέφει κανείς σε στάδια πολιτισμού που ο άνθρωπος τα έχει ξεπεράσει και τουλάχιστον έχει επιβιώσει!. Όλες οι τροφές αποκαλύπτουν κάτι για το παρελθον απ'το οποίο προήλθαμε.

197} Απο καιρό σε καιρό πρέπει κανείς , μέσα απ' τη συναναστροφή με καλούς και περισσότερο δυνατούς ανθρώπους να μπορεί, κατα κάποιον τρόπο, να δένεται, έκ νέου, αλλιώς χάνει κάποια φύλλα, και δύσθυμος, κομματιάζεται όλο και ποιό πολύ.

198} Ο Θεός είναι νεκρός, εμείς Τον σκοτώσαμε.