ΑΙΓΥΠΤΟΣ - ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ

Η Αίγυπτος ήταν και είναι ένα ζωντανό μυστήριο για πολλούς επιστήμονες, αρχαιολόγους, ιστορικούς, μηχανικούς, αστροφυσικούς, γιατρούς, ανθρωπολόγους. Τα θαυμαστά της μνημεία ακόμη ερευνώνται και μας αποκαλύπτουν πως σήμερα με πολύ μεγάλη δυσκολία θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε κάτι ανάλογο.

Οι αρχαιολόγοι ήταν πεπεισμένοι πως μέσα σε λίγους αιώνες οι Αιγύπτιοι πέρασαν από τη Νεολιθική εποχή στην ανέγερση μνημείων υψηλής τεχνογνωσίας. Ήταν σίγουροι πως οι πυραμίδες ήταν αποκλειστικά ταφικοί χώροι, και πως η Μεγάλη πυραμίδα χτίστηκε την εποχή της 4ης δυναστείας, επί Χέοπα, και μάλιστα από σκλάβους. Ανασκαφές που ακολούθησαν τα κατέρριψαν όλα αυτά.

Το ανιστόρητο Χόλυγουντ συχνά μας προβάλει τους Αιγύπτιους σαν ένα δύστυχο λαό, καταπιεσμένο από τυραννικούς δυνάστες. Όμως στη μεγαλύτερη διάρκεια της ιστορίας τους (τουλάχιστον της γνωστής των 4.000 χρόνων), υπήρξε ένας ευτυχισμένος λαός. Ποιο ήταν το μυστικό τους;

Μελετώντας τη ζωή στην πόλη των Θηβών, για παράδειγμα, βλέπουμε πώς οι πολίτες της ζούσαν αρμονικά, με τη συμβίωση και την ανεκτικότητα μιας μεγάλης οικογένειας. Η μνησικακία, οι κακές προθέσεις και τα ποινικά αδικήματα ήταν εξαιρέσεις. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους ήταν η χαρά, η μεταφυσική βαθύτητα και η φυσική αντιμετώπιση του θανάτου. Οι σχέσεις των δύο φύλων ήταν ισότιμες. Η θέση της γυναίκας ήταν ισχυρή, έφτανε ως και τα ανώτατα ιερατικά αξιώματα.

Οι εργάτες και οι τεχνίτες ήταν αδελφότητες ή συντεχνίες με βαθιά γνώση της τέχνης, μυστικότητα, και ξεκάθαρη ιεραρχία. Φημισμένοι ήταν οι λιθοξόοι, που λάξευαν τους βράχους της κοιλάδας των βασιλέων και τους ογκόλιθους των πυραμίδων. Μερικά από τα μυστικά τους δεν έχουν αποκαλυφθεί ακόμη.

Οι αγρότες βοηθούσαν στο έργο των συντεχνιών το διάστημα που ο Νείλος πλημμύριζε. Αυτό αποτελούσε γι’ αυτούς θρησκευτική πράξη. Η ζωή τους κυλούσε σε αρμονία με τους ρυθμούς του Νείλου και της φύσης, που καθόριζαν το περίπλοκο τριπλό ημερολόγιό τους.

Οι γραφείς ήταν ανώτεροι διοικητικοί υπάλληλοι, μετά από μακρόχρονες σπουδές στους «Οίκους της Ζωής». Μέσα στα καθήκοντά τους ήταν οι απογραφές κάθε είδους, οι φόροι και η δίκαιη κατανομή του πλούτου, ο διορισμός υπαλλήλων, και γενικότερα η καλή λειτουργία του κράτους.

Οι ιερείς τελούσαν τα βασικά ιερατικά καθήκοντα, σε κάθε πόλη και χωριό, βοηθώντας τους ανθρώπους. Επίσης, οι μυημένοι ονομάζονταν «Υπηρέτες του Θεού», ήταν επιφορτισμένοι να διατηρούν ζωντανή τη σχέση με τους Θεούς στα άδυτα των Ναών κι ήταν πνευματικοί οδηγοί των ανθρώπων.

Κάθε χρόνο διέσχιζαν το Νείλο και σταματούσαν σε όσα χωριά τους υποδείκνυαν οι οιωνοί. Εκεί διάλεγαν τουλάχιστον ένα από τα παιδιά που είχαν γεννηθεί εκείνο το έτος. Τα εκπαίδευαν σε μυητικά κέντρα και ανάλογα με την κλίση τους μπορούσαν να γίνουν γραφείς, γιατροί, στρατιωτικοί. Οι πιο ικανοί μπορούσαν να σπουδάσουν στη σχολή του Άμμωνα, απ’ όπου ελάχιστοι κατάφερναν να γίνουν ιερείς.

Ο Βεζύρης ήταν επιφορτισμένος με την απονομή της δικαιοσύνης και τον κυβερνητικό σχεδιασμό κι εκτέλεση. Όφειλε να είναι άμεμπτος, ενάρετος, σοφός και δίκαιος. Στην επιτύμβια επιγραφή ενός δικαστή της Αρχαίας Αυτοκρατορίας γράφει: «Ποτέ δεν επέτρεψα ένας άνθρωπος να κοιμηθεί δυσαρεστημένος. Εγώ φέρνω την ειρήνη.»

Ο Φαραώ ήταν ο πραγματικός μεσολαβητής μεταξύ Ουρανού και Γης, μεταξύ του πνευματικού και του υλικού κόσμου. Έπρεπε να είναι «γιος των Θεών», ένας μύστης υψηλού βαθμού. Ταξίδευε τακτικά σ’ όλη την Αίγυπτο και πολεμούσε για τη διατήρηση των συνόρων της. Η ζωή του όμως καθοριζόταν, από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου, από ένα πολύπλοκο τελετουργικό τυπικό. Απ’ αυτόν εξαρτιόταν η ευτυχία και η ευημερία των ανθρώπων. Η δυστυχία, η ξηρασία και η πείνα αποτελούσαν λόγο εξέγερσης ή καθαίρεσής του.

Έκανε τις προσφορές του στο Θεό σε πολύ εσωτερικές συνθήκες, ώστε να διατηρεί την ένωση με το Ιερό. Σε όποια δυναστεία κι αν ανήκαν, όποια μορφή του θεού κι αν υπηρετούσαν, οι Φαραώ πάντα έκαναν καθημερινές προσφορές στη Μάατ. Ήταν η κόρη του Ρα, του δημιουργού Ήλιου, πηγή της Αλήθειας, της Δικαιοσύνης και της Εμπιστοσύνης. Το φτερό της Μάατ ήταν το αντίβαρο της καρδιάς του νεκρού, στη ζυγαριά της Ψυχοστασίας. Ήταν θεμέλιο της αρμονίας μέσα στον άνθρωπο, στην πόλη και στη χώρα.

Πολλές συμβουλές έχουν δοθεί προς τους νέους Φαραώ για την αγάπη προς τους ανθρώπους, την αυστηρότητα προς τον εαυτό τους και τους άδικους ανθρώπους.

«Τίμα το λαό σου και κάνε τον να ευημερήσει, γιατί είναι καλό να ενεργείς για το μέλλον κάνοντας το καλό. Μη χαλάσεις μια ζωή καμωμένη για επαγρύπνηση, μην αφεθείς στην ικανοποίηση του εαυτού σου, γιατί θα γίνεις δυστυχής. Πόσο μέτριος είναι αυτός που συνδέει ολόκληρη τη χώρα με το πρόσωπό του, και ο άπληστος άνθρωπος είναι άφρων, επειδή τα αγαθά υπάρχουν για όλους.»

Γιατί ήταν τόσο φυσικά αυτά για τους Αιγυπτίους;

Πίστευαν πως το σύμπαν δεν ήταν μια τέλεια καλοκουρδισμένη μηχανή. Κάθε μέρα το φως έπρεπε να νικήσει το σκοτάδι. Ο Ρα – Ήλιος έπρεπε κάθε μέρα να αναγεννιέται, να ξαναδημιουργείται. Διαφορετικά θα επικρατούσε η διάλυση, η Ισφέτ, όπως την αποκαλούσαν. Το ίδιο ίσχυε και για την κοινωνία. Δεν αρκούσε να υπάρχει ένα δίκαιο κράτος, μια καλή αρχή, αλλά κάθε στιγμή, κάθε μέρα χρειαζόταν να νικήσουν την άγνοια και τη βαρβαρότητα. Κάθε πράξη -η σπορά, η εργασία, η μελέτη- γινόταν μια ιερή προσφορά. Έτσι ο χρόνος δεν ήταν πλέον γραμμικός, αποκτούσε νόημα. Η επανάληψη ιερών εσωτερικών πράξεων βοηθούσε στη βελτίωση του χαρακτήρα των ανθρώπων.

Πρώτος απ’ όλους ο Φαραώ έπρεπε να μιμείται τον κύκλο του ήλιου που αναγεννιέται κάθε πρωί και να ανοίγει την καρδιά του κάθε βράδυ στη Μαάτ για τις πράξεις του. Έτσι ένωνε τον ορατό κόσμο με τον αόρατο. Αυτό και όλες οι άλλες ιερές δράσεις του ήταν η ανταπόδοση όσων δεχόταν από το θείο κόσμο, μια πράξη αλληλεγγύης: «Δόξασα τη Μάατ που αυτός (ο Θεός) αγαπά, επειδή ξέρω ότι απ’ αυτήν ζει...»

Κάθε Αιγύπτιος αισθανόταν αυτή την ένωση με τον θείο κόσμο και με τον ίδιο το Φαραώ. Αυτή η «πράξη αφοσίωσης» προκαλούσε το σεβασμό κι όχι την τυφλή υπακοή όπως στις καταπιεστικές μοναρχίες. Κάθε ένας που εφάρμοζε τη Μαάτ (Αλήθεια -Δικαιοσύνη -Εμπιστοσύνη) στη δουλειά και τη ζωή του, συνδεόταν με το Φαραώ και τους άλλους. Με αυτόν τον τρόπο αναπτυσσόταν αλληλεγγύη για τους συμπολίτες τους, που είναι το αντίθετο της χωριστικότητας, του εγωισμού. Αυτή η σύνδεση οδηγούσε στη συμμετοχή και τη συνυπευθυνότητα στα κοινά ζητήματα της πόλης. Αυτά επέτρεπαν την κυκλοφορία της Ζωής και της πνευματικής δύναμης. Το άτομο συνδεόταν με το Όλο και το Όλο με το άτομο.

Επίσης, ο Φαραώ είχε συνείδηση πως «οφείλει να σώζει το δυστυχή, και να καταπολεμά το νόμο του ισχυροτέρου» εφαρμόζοντας καθημερινά τα παραπάνω. Αν δε μπορούσε να διατηρήσει τη Μάατ μέσα στην πόλη, και τους δεσμούς μεταξύ ουρανού και γης, επικρατούσε η Ισφέτ και οι ατέλειές της: η αδικία, η βία, η μη επικοινωνία, ο νόμος του ισχυροτέρου, η αταξία, ο πόλεμος, η ανταρσία, η έχθρα, η κλοπή, ο πόνος, η αρρώστια και ο θάνατος.

Οι Αιγύπτιοι, μελετώντας σε βάθος την ψυχή του ανθρώπου, ανακάλυψαν τρεις αιτίες εκδίωξης της Μάατ:

1) Την Οκνηρία, που είναι η αδράνεια, η τεμπελιά που εμποδίζει τον άνθρωπο να δρα, να προσφέρει.

2) Τη νοητική κωφότητα, δηλαδή την ανικανότητα του ανθρώπου να μείνει γαλήνιος να έχει την ευαισθησία, το άνοιγμα της συνείδησης που του επιτρέπει να ακούει πραγματικά και να κατανοεί τους άλλους, τον εαυτό του, τους θεούς.

«Όσο για τον ανόητο που δεν ακούει, δεν υπάρχει κανείς που να δράσει γι’ αυτόν. Θεωρεί τη γνώση σαν άγνοια και το ωφέλιμο σαν βλαβερό. Ο κακός του χαρακτήρας είναι γνωστός στους μεγάλους. Ζει την κάθε μέρα σα νεκρός» Πταχοτέπ

3) Την απληστία, συσχετισμένη με τον εγωισμό, το σοβαρότερο ίσως από όλα τα ελαττώματα. Την προσκόλληση στις επιθυμίες και τ’ αποκτήματα. Ο άπληστος ταυτίζει τον εαυτό του με αυτά που έχει κι όχι με αυτό που είναι, την καρδιά του.

«Αν θέλεις να είναι τέλεια η συμπεριφορά σου, κρατήσου μακριά από κάθε κακό. Φυλάξου απ’ την απληστία, επειδή είναι μια βαριά κι αθεράπευτη αρρώστια…»

Για να νικηθεί η απληστία χρειάζεται αλτρουισμός, αλληλεγγύη, γενναιοδωρία, αγάπη για τους άλλους και αφοσίωση, που επιτρέπει στον άνθρωπο να έρθει ξανά σε επαφή με το Ιερό και με την καρδιά του, τον πυρήνα του.

Για τη νίκη πάνω στην νοητική κωφότητα, χρειάζεται το εσωτερικό άκουσμα κι ο στοχασμός, η ικανότητα να ανακαλύψουμε τα μυστικά της Ζωής, την Αλήθεια πίσω από τα πέπλα των φαινομένων. Αυτά συνοψίζονται στην αρετή της Έρευνας.

Η οκνηρία καταργείται με την ορθή δράση, τη δράση με νόημα, που είναι αφιερωμένη σε κάτι που μας ξεπερνάει. Οι Αιγύπτιοι την ονόμαζαν Υπηρεσία. Επιτρέπει στον άνθρωπο να βγει απ’ την κινούμενη άμμο της οκνηρίας και να εξαγνιστεί, καθώς δεν προσδοκά ανταμοιβές.

Ζώντας με τις αρετές αυτές οι Αιγύπτιοι κατάφεραν να φτάσουν τον πολιτισμό τους στα επίπεδα που ξέρουμε, εγκαθιδρύοντας τη Μάατ.:


«Χαίρε, όλη η γη!
Ήρθε η καλή εποχή
Ο κύριος εμφανίσθηκε σ’ ολόκληρη τη χώρα,
Η Μάατ ξαναγύρισε στη θέση της
Όλοι οι δίκαιοι, ελάτε και δείτε
Η Μάατ νίκησε την Ισφέτ,
Οι κακοί έπεσαν κάτω,
Οι άπληστοι περιφρονήθηκαν»

Μερενφθά

Ας ρίξουμε μια ματιά στο σήμερα:

Ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου το πρότυπο του επιτυχημένου και ισχυρού ανθρώπου είναι αυτού που έχει χρήματα, περιουσία και εξουσία. Οι άνθρωποι δέχονται μια αφόρητη πλύση εγκεφάλου αποκτώντας τεχνητές ανάγκες και μια μεθοδευμένη οικονομική αφαίμαξη. Έτσι ο άνθρωπος προσκολλάται στο ένστικτο επιβίωσης, είναι φοβισμένος, ανασφαλής… γίνεται άπληστος.

Γίνεται αναίσθητος στις ανάγκες των άλλων, στις δυσκολίες και τα προβλήματά τους. Ο εγωιστής ενδιαφέρεται μόνο για το δικό του συμφέρον, χάνει την ικανότητα να μπαίνει στη θέση του άλλου, να αντιλαμβάνεται και να φαντάζεται οτιδήποτε άλλο εκτός από τα «δικά του», χάνει την ικανότητα να ακούει.

Αν δε μπορεί να αισθανθεί βασικά πράγματα που τον περιβάλλουν, τότε δύσκολα θα αντιληφθεί κάτι βαθύτερο. Οι πράξεις του θα είναι μηχανοποιημένες, θα δρα απλώς για να ικανοποιεί τις ανάγκες του, χωρίς νόημα. Σα να δημιουργήθηκε μόνος του, χωρίς γονείς, δασκάλους, χωρίς τους άλλους, χωρίς γη και ουρανό. Ξεχνάει όσα του έχουν προσφέρει και δεν θέλει να ανταποδώσει και να προσφέρει σε κανένα. Φαίνεται δραστήριος, αλλά στην πραγματικότητα είναι οκνηρός.

Εδώ και 5.000 χρόνια τουλάχιστον, οι Αιγύπτιοι μας μίλησαν γι’ αυτά τα ελαττώματα και τ’ αποτελέσματά τους. Τα προέβλεψαν και τα έζησαν κι αυτοί στους μεσαίωνές τους. Τα ζούμε κι εμείς σήμερα. Όμως οι αρχές και οι αρετές της Μάατ είναι διαχρονικές και παγκόσμιες.


από Iniochos