στην αρχαία Σπάρτη

Ατιμωτικές ποινές για τη λύση του δημογραφικού προβλήματος στην αρχαία Σπάρτη

by ellas

Η ολιγανθρωπία  την οδήγησε στην καταστροφή

Ετοιμος ο σπαρτιάτης πολεμιστής για τον πολεμο
αποχαιρετά τη γυναίκα του.

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

Η Ελλάς, αντιμετωπίζει οξύτατο δημογραφικό πρόβλημα, τέτοιο που οι κυβερνώντες αντί να το αναγάγουν σε μέγα εθνικό θέμα, σιωπούν, κωφεύουν και το προσπερνούν. Η συνεχόμενη γήρανση του πληθυσμού, θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή, όπως συνέβη με  την ολιγανθρωπία στην Αρχαία Σπάρτη, και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν το μέγα αυτό πρόβλημα οι Λακεδαίμονες.

Απο την εποχή των Μηδικών πολέμων, ο πληθυσμός της Σπάρτης εμειούτο  σταδιακώς. Και τα μετέπειτα δεινά των Λακεδαιμονίων οφείλονται εν πολλοίς στην ολιγανθρωπία, που οδήγησε στην καταστροφή της πόλεως. Το δημογραφικό πρόβλημα  παρουσιάζεται  έντονα μετά τη Μάχη των Θερμοπυλών  όπου έπεσαν οι τριακόσιοι και ο Λεωνίδας. Τότε αριθμούσαν 8.000 ψυχές ελεύθερων πολιτών και παρουσίαζαν έναν ζώντα οργανισμό, πειθαρχημένο και ετοιμοπόλεμο. Μετά τους Μηδικούς πολέμους, το 371 π.Χ. έφθασαν να είναι μόνο 1.500! Την εποχή του Αριστοτέλους, ο αριθμός τους μειώθηκε στους χίλιους και επι ΄Αγιδος, περί το 245, μετρήθηκαν μόνο 700 Σπαρτιάτες που ζούσαν στους πρόποδες του Ταϋγέτου.

Το μεγάλο αυτό πρόβλημα, ανάγκασε τους Σπαρτιάτες να νομοθετήσουν αυστηρούς νόμους, να λάβουν σκληρά μέτρα, που απέβλεπαν στην αντιμετώπιση του, όπως ήταν η καταδίωξη  και τιμωρία όσων δεν ενυμφεύοντο. Η αγαμία ήταν λοιπόν έγκλημα για το επίσημο κράτος, αφού απο τον γάμο θα γεννιούνταν χρήσιμα και γενναία παιδιά που θα στήριζαν την πόλη και θα συνέχιζαν την παράδοση, ενώ αποστολή της γυναίκας ήταν να γεννήσει γερά και γυμνασμένα παιδιά.

Σύμφωνα με τον νόμο, οι νέοι έπρεπε να νυμφεύονται κατά την ακμή της ηλικίας τους. Ο νομοθέτης όρισε οτι οι άνδρες θα πρέπει μέχρι τα 30 τους να έχουν νυμφευθεί και οι κοπέλες μέχρι το 20ό έτος θα πρέπει να έχουν παντρευθεί. Οι  παραβάτες του νόμου  ετιμωρούντο απο τους Εφόρους με την λεγόμενη «γραφή αγαμίου». Δηλαδή, εστερούντο του δικαιώματος ψήφου και δεν μπορούσαν ισοβίως να καταλάβουν δημόσια θέση. Πέραν τούτου, οι παραβάτες περιφρονούντο και ελοιδωρούντο απο όλους, και κατά την γεροντική ηλικία δεν ετύγχαναν του δέοντος σεβασμού.

Κάποτε ενας νεαρός Σπαρτιάτης δεν ηγέρθη προ του ενδόξου στρατηγού Δερκυλίδα, που ήταν άγαμος και  του εδήλωσε οτι δεν υποχρεούται να έχει σεβασμό προς άνθρωπο, που δεν θα αποκτούσε τέκνα, ώστε αυτά κάποτε να απονείμουν σ΄αυτόν, τον ανάλογο σεβασμό.

Οι Έφοροι δεν τιμωρούσαν μόνο την αγαμία αλλά και την κακογαμία. Ο Σπαρτιατικός Νόμος θεωρούσε κακογαμία την σύναψη γάμου ανδρός μετά γυναικός  η οποία θα ήταν κατωτέρα του ανδρός ως προς την σωματική διάπλαση και απο απόψεως γένους και φυλής. Η αυστηρότητα των Εφόρων δεν περιοριζόταν μόνο στους πολίτες, έφτανε ακόμα και στους βασιλείς!  Ο Λεωνίδας Β΄, εξέπεσε της βασιλείας, επειδή συνήψε γάμο με ξένη, ενώ ο Αρχίδαμος καταδικάσθηκε σε πρόστιμο επειδή η σύζυγός του βασίλισσα, ήταν μικροκαμωμένη: “ Αρχίδαμον τον βασιλέα εζημίωσαν ( οι Εφοροι) χρήμασιν, οτι μικράν το μέγεθος γυναίκα γάμω λαβείν υπέμεινεν επειπόντες ως ού βασιλέας, αλλά βασιλίσκους παρασχείν αυτοίς διενοείτο”.

Οι Έφοροι  τιμωρούσαν ακόμα με την λεγόμενη “γραφή οψιγαμίου”  και τους ανύπαντρους όπως προέβλεπε ο Νόμος. Ακόμα, ετιμωρούντο όσοι παντρεύονταν δυό φορές, εκτός και αν η πρώτη γυναίκα ήταν στείρα καθώς και όσοι χωρίς λόγο εγκατέλειπαν την σύζυγό τους. Σημειωτέον, οτι ο στρατηγός Λύσανδρος τιμωρήθηκε γιατί εγκατέλειψε την  γυναίκα του, για να νυμφευθεί μίαν άλλη, ωραιότερη απο την πρώτη.

Ατιμωτικές ποινές σε αγάμους

Στην αρχαία Σπάρτη  υπέβαλαν στους αγάμους και άλλες ατιμωτικές ποινές, όπως την στέρηση του δικαιώματος να παρακολουθούν γυμνικούς αγώνες και άλλα δημόσια θεάματα και επι πλέον υπόκειντο στην πομπή. Τι ήταν η πομπή; Εν καιρώ χειμώνος, οι άγαμοι περιήρχοντο εντελώς γυμνοί την αγορά περπατώντας κυκλικά και τραγουδώντας. Στο τραγούδι έλεγαν οτι δικαίως υφίστανται την τιμωρία αυτή επειδή παραβίασαν τους νόμους της πατρίδος των. Τέλος οι άγαμοι υφίσταντο άλλον έναν εξευτελισμόν. Σε κάποια γιορτή, οι γυναίκες της Σπάρτης τους ράπιζαν και τους κακομεταχειρίζοντο για να τους αναγκάσουν  έτσι να νυμφευθούν! [Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην  εφημερίδα Real News, infognomonpolitics.blogspot.gr]