Κέλτες

Κέλτες

Οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς όπλων και υποδημάτων της αρχαιότητας έπνιγαν στην μπίρα τους ανίκανους βασιλιάδες. Όμως εξαφανίστηκαν λόγω της θρυλικής φυλετικής τους υπερηφάνειας.

Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι τούς θεωρούσαν βάρβαρους και πολεμοχαρείς, σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη. Διόλου τυχαία, οι ιστορικές μαρτυρίες τούς παρουσιάζουν να ζουν από τις λεηλασίες. Ακόμα και την εμφάνισή τους περιέγραφαν ως τρομακτική: "Ψηλοί, ξανθοί και ρωμαλέοι, μοιάζουν με δαίμονες του δάσους". Για μεγάλο χρονικό διάστημα όλοι οι λαοί θεωρούσαν τους Κέλτες φοβερούς και μυστηριώδεις, κυρίαρχη πίστη που εδραιώθηκε από τις προφορικές μαρτυρίες όσων έρχονταν σ' επαφή μαζί τους. Κάποια στιγμή έγιναν και "ενδιαφέροντες", δηλαδή επικίνδυνοι. Ωστόσο μνημεία αφιερωμένα στη νίκη των βασιλέων της Περγάμου έναντι των Κελτών, τα οποία υπάρχουν στην Πέργαμο και στη Στοά του Αττάλου, στην Αθήνα, αναδεικνύουν τη δύναμη και την αρχοντιά των πολεμιστών τους.

Σήμερα στη Βορειοδυτική Ευρώπη η φήμη των Κελτών έχει αποκατασταθεί. Θεωρούνται θαρραλέοι και εξυμνούνται για τους αγώνες του ενάντια στην παντοδυναμία του ρωμαϊκού πολιτισμού, αποτελώντας πρότυπο για τους καταπιεσμένους λαούς. Και όχι μόνο. Στοιχεία της κελτικής μουσικής διασώζονται μέχρι τις μέρες μας στις ιρλανδικές μπαλάντες και σε ορισμένα ποπ τραγούδια. Ακόμα και το ιρλανδικό κοινωνικό σύστημα βασίστηκε στο κελτικό Εθιμικό Δίκαιο.

Πόσο βαθιά γνωρίζουμε αυτούς τους περήφανους πολεμιστές, οι οποίοι εξαπλώθηκαν από την Ιβηρική Χερσόνησο μέχρι τη Μικρά Ασία και τη Βρετανία;

Ξανά στη μόδα

Η ιστορία τους, που ξεκινά από την Εποχή του Σιδήρου για να φτάσει μέχρι τις ένδοξες μάχες ενάντια στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, και η επιβίωσή τους στα βρετανικά νησιά μέχρι τον εκχριστιανισμό τους στα χρόνια του Μεσαίωνα, ίσως φέρνει στο φως τις ρίζες μιας Ευρώπης που δεν επηρεάστηκε μόνο από τον αρχαίο ελληνικό και το ρωμαϊκό πολιτισμό. Ωστόσο υπάρχουν δύο βασικοί περιορισμοί για την απόδειξη της παραπάνω υπόθεσης. Όταν άλλοι λαοί της Ευρώπης είχαν ανακαλύψει προ πολλού τη γραφή, οι Κέλτες τη γνώρισαν μόλις τον 6ο αιώνα μ.Χ., με τη μεταστροφή τους στο χριστιανισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν άφησαν κανένα λογοτεχνικό κείμενο στον ηπειρωτικό χώρο. Επιπλέον ο πυρήνας της κυριαρχίας τους εντοπίστηκε στον κόσμο της περιφέρειας, στα απομακρυσμένα βρετανικά νησιά.

Διείσδυση στο Νότο

Σε αντίθεση με τις πληροφορίες που έχουν διασωθεί από αρχαιοελληνικές και ρωμαϊκές πηγές, τα εκλεπτυσμένα κελτικά χειροτεχνήματα του 5ου αιώνα π.Χ. αποδεικνύουν ότι οι Κέλτες δεν ήταν και τόσο βάρβαροι όσο ήθελαν να τους παρουσιάζουν οι μεσογειακοί λαοί.

Η καταγωγή τους προέρχεται από ινδοευρωπαϊκά φύλα. Κάποιοι απ' αυτούς εγκαταστάθηκαν τη 2η χιλιετία π.Χ. στην περιοχή του άνω Δούναβη και στην Ανατολική Γαλλία. Μεταξύ του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ., κατά την εποχή του λεγόμενου "πολιτισμού του Χάλστατ", που πήρε το όνομά του από μια μικρή αυστριακή πόλη όπου ανακαλύφθηκε μια σημαντική νεκρόπολη, διέσχισαν το Ρήνο κι έφτασαν στην Κεντρική και Βόρεια Γαλλία καθώς και στο Βέλγιο. Ορμώμενοι από εκεί, εξαπλώθηκαν προς την Ισπανία, τη Βορειοδυτική Ιταλία και τα βρετανικά νησιά. Τον 5ο αιώνα π.Χ. δημιουργήθηκε μεταξύ του Ρήνου, της Καμπανίας και του Μάρνη ο πρώτος αμιγής κελτικός πολιτισμός, αυτός του Λα Τεν, ο οποίος μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. κυριάρχησε σχεδόν σε όλη τη Δυτική Ευρώπη. Μέσα από τα αλπικά περάσματα ήρθαν σ' επαφή με τους πολιτισμούς της Μεσογείου και γνώρισαν σημαντική άνθηση.

Μισθοφόροι

Στα τέλη του 400 π.Χ. οι Κέλτες -οι Ρωμαίοι τους αποκαλούσαν Γάλλους και οι Έλληνες Γαλάτες- μετακινήθηκαν μαζικά προς τις βόρειες και κεντρικές περιοχές της Ιταλίας. Στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στα Βαλκάνια και στη Μικρά Ασία. Το 387 π.Χ. κατέλαβαν τη Ρώμη. Κατά την περίοδο των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Γαλάτες από τις παραδουνάβιες περιοχές εισέβαλαν στα Βαλκάνια. Το 279 π.Χ. νίκησαν τους Μακεδόνες και το 278 π.Χ. με αρχηγό τον Βρένο επιχείρησαν να λεηλατήσουν το Μαντείο των Δελφών. Τελικά ηττήθηκαν το 235 π.Χ. στη Μικρά Ασία από τον Άτταλο της Περγάμου. Εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της σημερινής Άγκυρας, την οποία ονόμασαν Γαλατία. Στα παράλια της Μεσογείου απέκτησαν τη φήμη των αήττητων πολεμιστών, με αποτέλεσμα οι Έλληνες της Σικελίας, οι Καρχηδόνιοι, οι Ετρούσκοι βασιλείς της Συρίας και οι Πτολεμαίοι της Αιγύπτου να τους χρησιμοποιήσουν ως μισθοφόρους για τουλάχιστον διακόσια χρόνια.

Άφθαρτοι δρυίδες

Στη βάση της κελτικής κοινωνίας δέσποζε η φυλή (tuath), που αποτελούνταν από οικογένειες. Κάθε tuath διοικούνταν από ένα βασιλιά ο οποίος εκλεγόταν από τους πολεμιστές. Η παρουσία του ήταν εγγύηση για την ομαλή συνύπαρξη των ανθρώπινων και των φυσικών δυνάμεων, ως εκ τούτου έπρεπε να είναι άξιος και χαρισματικός. Η εκλογή ενός δειλού και ανίκανου βασιλιά προκαλούσε λιμούς και επιδημίες, γι' αυτό διωκόταν από το λαό, ο οποίος σε τέτοιες περιπτώσεις ήταν αμείλικτος: τον έπνιγε στην μπίρα ή στο μελόκρασο ή τον έκαιγε ζωντανό.

Οι "άντρες της τέχνης" ήταν κατώτεροι από τους πολεμιστές και τους δρυίδες, στους οποίους λογοδοτούσε ο βασιλιάς. Οι Κέλτες "καλλιτέχνες" ασχολούνταν με την ποίηση και τη μουσική˙ παράλληλα επιδίδονταν και στην τέχνη της επεξεργασίας των μετάλλων. Υπήρχαν και οι ελεύθεροι άντρες, καλλιεργητές ή κτηνοτρόφοι, οι οποίοι πλήρωναν φόρους στο βασιλιά και στους πολεμιστές ως αντάλλαγμα για την προστασία που τους πρόσφεραν. Στο κατώτατο σημείο της κοινωνικής διαστρωμάτωσης βρίσκονταν οι σκλάβοι, κυρίως αιχμάλωτοι πολέμου.

Χοιρομέρια και περικεφαλαίες

Η κελτική οικονομία στηριζόταν στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Τα χοιρομέρια, φημισμένα σε όλο τον αρχαίο κόσμο, συνόδευαν τους νεκρούς ακόμα και στον τάφο, καθώς οι Κέλτες πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή. Αντίθετα, δεν έτρωγαν πουλιά, τα οποία θεωρούσαν ιερούς μεσάζοντες μεταξύ Ουρανού και Γης. Το κριθάρι, πρώτη ύλη για την παρασκευή της μπίρας, ήταν το σημαντικότερο δημητριακό που καλλιεργούσαν χρησιμοποιώντας αλέτρι με μεταλλικό υνί, άγνωστο στον κλασικό πολιτισμένο κόσμο.


Η επεξεργασία του σιδήρου ήταν η τέχνη στην οποία διακρίθηκαν. Ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τον υδράργυρο για να επικασσιτερώσουν ή να επαργυρώσουν αντικείμενα από χαλκό. Επιπλέον εξήγαγαν αντικείμενα από σφυρήλατο σίδερο στους Έλληνες και στους Ρωμαίους. Όσο για τα όπλα, τμήματα του τυπικού οπλισμού των Ρωμαίων λεγεωνάριων, όπως η περικεφαλαία, είναι κελτικής προέλευσης.

Γυναικείο κουμάντο

Η κελτική οικογένεια ήταν πατριαρχική, ωστόσο η κοινωνία δεν ήταν ανδροκρατούμενη. Ακόμα και μετά το γάμο η γυναίκα διαχειριζόταν τα "κεφάλαια", τις κεφαλές των ζώων του κοπαδιού της. Καθώς ο αριθμός αυτός μεταφραζόταν σε κοινωνικό κύρος, πολύ πλούσιες γυναίκες έγιναν ακόμα και βασίλισσες. Η επιλογή συζύγου γινόταν από τη γυναίκα και ο γάμος δεν προχωρούσε χωρίς τη συγκατάθεση της νύφης. Η ομοφυλοφιλία μεταξύ των πολεμιστών ήταν πολύ διαδεδομένη και αποδεκτή όπως συνέβαινε και στις τάξεις του στρατού της Κλασικής εποχής - αρκεί να σκεφτούμε τον σπαρτιατικό Ιερό Λόχο.

H τυπική κελτική ενδυμασία ήταν φανταχτερή και πολύχρωμη. Από τότε χρησιμοποιούσαν το είδος υφάσματος που σήμερα οι Σκοτσέζοι αποκαλούν "τάρταν". Εκτός από τα παντελόνια τους, που ονομάζονταν "μπρέις" (brace), λέξη που θυμίζει τη δική μας βράκα, φημισμένα ήταν και τα δερμάτινα υποδήματα, τα οποία εξήγαγαν σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Παθιασμένοι με τα κοσμήματα, τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες φορούσαν στο λαιμό ένα ημιπολύτιμο μεταλλικό κολάρο. Οι Κέλτες είχαν χαρούμενη διάθεση. Ο Στράβων τούς περιγράφει ως λαό που αγαπούσε τον πόλεμο και την περιπέτεια όσο τη διασκέδαση και τα γλέντια.

Η πτώση

Η διάρθρωση της κελτικής κοινωνίας ρυθμιζόταν από την στρατιωτική ηγεσία, η οποία αναιρούσε στην πράξη κάθε προσπάθεια σχηματισμού ενιαίας κεντρικής εξουσίας. Κατά συνέπεια, η δημιουργία μιας εκτεταμένης αυτοκρατορίας ήταν ανέφικτη με τον κατακερματισμό της εξουσίας. Η ακμή του πολιτισμού τους, που κορυφώθηκε με μια σειρά από νίκες έναντι των αιώνιων εχθρών τους στη Μεσόγειο, ολοκληρώθηκε μεταξύ του 2ου και 1ου αιώνα π.Χ. Εκείνη την εποχή οι Ρωμαίοι προχώρησαν σταδιακά στη γενοκτονία τους. Αφού διώχθηκαν, τελικά εκτοπίστηκαν στην Ιταλία και στη Γαλλία. Ούτε και η επέλαση των γερμανικών φύλων, που άρχισαν να εισρέουν στα εδάφη τους από την Ανατολή, δεν έγιναν αφορμή για να συσπειρωθούν προκειμένου να οργανώσουν κοινή αντίσταση ενάντια στους εισβολείς. Οι μοναδικές από τις κελτικές περιοχές στην Ευρώπη που διατήρησαν ανέπαφα τα παλιά χαρακτηριστικά της είναι η Σκοτία και η Ιρλανδία. Τον 5ο αιώνα μ.Χ. οι κάτοικοί τους απωθήθηκαν από τους Άγγλους και τους Σάξονες επιδρομείς. Οι εκδιωχθέντες βρήκαν τελικά καταφύγιο στη χερσόνησο της Αρμορικής, στη σημερινή Γαλλία, η οποία έκτοτε ονομάζεται Βρετάνη. Παρά την επιρροή των Άγγλων, των Σαξόνων και των Βίκινγκ, οι Κέλτες της Ιρλανδίας κατόρθωσαν να διατηρήσουν μια ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα. Σήμερα είναι το μοναδικό ευρωπαϊκό κράτος οι κάτοικοι του οποίου έχουν στην πλειοψηφία τους κελτική καταγωγή. Έτσι οι Ιρλανδοί είναι οι μοναδικοί αυθεντικοί κληρονόμοι αυτού του αρχαίου πολιτισμού.

Από: http://www.focusmag.gr/articles/view-article.rx?oid=63599