Οι Μεγάλοι της σύγχρονης ποίησης

Συμπληρώθηκαν ήδη 100 χρόνια από τότε που ο Καβάφης δημοσίευσε σε λογοτεχνικό περιοδικό ένα ποίημα πρωτόλειο. Αυτό θεωρήθηκε η απαρχή της μοντέρνας ποίησης στη χώρα μας. Αρχίζει η εποχή του ελεύθερου στίχου, παράλληλα με τον παραδοσιακό. Από τότε, χιλιάδες ποιητές δημοσίευσαν ποιήματα ή εξέδωσαν ποιητικά βιβλία σε ελεύθερο στίχο στη γλώσσα μας, στην Ελλάδα ή αλλού. Σήμερα, ύστερα από πενήντα σχεδόν χρόνια μεταπολεμικής ποίησης, ο μοντέρνος στίχος θεωρείται πια καθεστώς. Χωρίς, βέβαια, να παραγνωρίζουμε την παραδοσιακή φόρμα, που κι αυτή, ακολουθεί μια πορεία. Ποιοι είναι, όμως, οι αληθινά Μεγάλοι της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, κατά τα τελευταία αυτά 100 χρόνια; Είναι, βέβαια, δύσκολο να κάνουμε οριστικές αποτιμήσεις σ' έναν τρόπο στιχουργικής έκφρασης που βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη. Η γενίκευση του φαινομένου αρχίζει σχετικά πρόσφατα, μετά το 1940. Πλήθος διαπρεπείς παραδοσιακοί ποιητές άρχισαν να γράφουν και να τυπώνουν ποιητικά βιβλία, στρεφόμενοι, με την ίδια πάντα επιτυχία, προς τον ελεύθερο στίχο. Είχαν, όμως, προηγηθεί οι τότε νέοι που άρχισαν απευθείας μ' αυτόν. Το αναγνωστικό κοινό αντιμετωπίζει, ωστόσο, μέχρι σήμερα, μια κατάσταση συγκεχυμένη, όπου όλα θα 'λεγες πως βρίσκονται σε μια βαθιά σκοτεινή ενότητα. Ελεύθερος στίχος και παλιά στιχουργία, πεζός λόγος και μοντέρνο ποίημα, παραδοσιακή ποίηση πιο μοντέρνα στην υφή της από το ελευθερόστιχο ποίημα, ρυθμικός λόγος με καταβολές στο συμβολισμό που προσεγγίζει ουσιαστικά την παράδοση, σε πείσμα του ελευθερόστιχου χαρακτήρα του. Γιατί η μοντέρνα ποίηση δεν είναι μόνο σπάσιμο της παλιάς στιχουργίας. Είναι κάτι περισσότερο: μια απελευθερωμένη, ανατρεπτική αντίληψη της ζωής μέσ' από τον ελεύθερο στίχο, που την υπηρετεί καλύτερα. Και δεν είναι τυχαίο ότι, μεταπολεμικά, οι πιο προηγμένες πειραματικές μορφές της έφτασαν μέχρι την αντιποίηση που είναι μια απόλυτη ελευθεριότητα πάνω στο άσπρο χαρτί. Μια ποιητική γραφή απροσδιόριστη και αντιλειτουργική. Ωστόσο, η πειραματική αυτή αντιποίηση θα 'λεγες πως αποκλίνει σε θέματα μορφής περισσότερο ή καλλιέργειας. Μια ποίηση, λοιπόν, προσωπικής υφής μες στις αναζητήσεις της.

24 ποιητές συνέβαλαν, πιστεύω, κατά τα 100 αυτά χρόνια, ξεχωριστά, στη διαμόρφωση της νέας μας ποίησης. Μια πιθανή αναθεώρηση, όμως, κάθε δεκαετία επιβάλλεται: Αλεξάνδρου, Αναγνωστάκης, Βαφόπουλος, Βρεττάκος, Γεραλής, Δημάκης, Δικταίος, Εγγονόπουλος, Ελύτης, Εμπειρίκος, Θέμελης, Καβάφης, Καρέλλη, Καρούζος, Κατσαρός, Παπαδίτσας, Παπάς, Παπατσώνης, Πεντζίκης, Ρίτσος, Σαραντάρης, Σαχτούρης, Σεφέρης, Σινόπουλος. Χάσαμε πρόσφατα τους μισούς. Όλοι δημοφιλέστατοι. Και δεν μπορεί να νοηθεί αληθινός φίλος της σύγχρονης ποίησης που να μην έχει στη βιβλιοθήκη του τουλάχιστον ένα βιβλίο – συγκεντρωτικό τόμο ποιημάτων ή ποιητική συλλογή – αυτών των 24 ξεχωριστών. Όχι, όμως, όλους μαζί.

Από το βιβλίο Ταξιδεύοντας στη δροσερή νύχτα (1991)