Αναρχία

Αναρχία "H δαιμονοποίηση μιας ασύμφορης θεωρίας"

επιμέλεια κειμένων Μαρία Ροδοπούλου
με πηγές από το διαδίκτυο

Ο αναρχισμός σαν κοινωνική τάση εκδηλώθηκε αρχικά μέσα από υπάρχοντα πολιτικά συστήματα όπως ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός. Σαν πολιτική ιδεολογία εκφράστηκε το 1870, όταν ο Μιχαήλ Μπακούνιν και οι υποστηρικτές του αποσπάστηκαν από την Πρώτη Διεθνή του Καρλ Μαρξ αλλά ακόμα και του πρώτου που αυτοπροσδιορίστηκε ως αναρχικός του Γάλλου σοσιαλιστή Πιερ Ζοζέφ Προυντόν. Ο Προυντόν πίστευε ότι η σοσιαλιστική επανάσταση μπορεί να γίνει με ειρηνικό τρόπο και πως η αναρχία είναι τάξη. Μια φράση που ενέπνευσε πολλούς αργότερα.

Η λέξη αναρχία προέρχεται από την ελληνική λέξη αρχή = εξουσία και το στερητικό ‘α’. Αυτό που είναι ενδιαφέρον να επισημάνουμε πριν προχωρήσουμε στην παράθεση αποσπασμάτων είναι ότι η αναρχία παρατηρείται ως κοινωνικό φαινόμενο ακόμα και στους αρχαίους τραγωδούς. Η Αντιγόνη στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή αρνείται να υπακούσει στο διάταγμα των αρχών να αφήσει άταφο το σώμα του αδερφού της, Πολυνείκη. «Ακόμα και αν κανείς άλλος δεν επιθυμούσε να συμμετάσχει στην ταφή, εγώ μόνη μου θα τον έθαβα και θα έπαιρνα το ρίσκο που θα σημαίνει η ταφή του αδερφού μου. Ούτε ντρέπομαι να δράσω ενάντια αψηφώντας τη βούληση των κρατούντων (έχουσα άπιστων την αναρχίαν πόλει).

Την θεωρία την συναντάμε σε διάφορες φιλοσοφικές σχολές αλλά και σε θρησκείες όπως ο βουδισμός. Η αναρχία συνδέθηκε με το χάος κοινωνικό και πολιτικό και πολλές φορές με την τρομοκρατία. Η απαραίτητη σύνδεση με τη βία και το χάος ωστόσο είναι προπαγανδιστική, καθώς ορισμένοι θεωρητικοί αναρχικοί θεωρούν τη βία όχι μόνο ακατάλληλο μέσο επιβολής, αλλά επίσης την εξισώσουν με την αστική ηθική, εγκρίνοντάς την μόνο ως μέσο αυτοάμυνας. Οι περισσότεροι αναρχικοί πιστεύουν σε μια αντιεξουσιαστική και αταξική κοινωνία. Οι αναρχικοί θεωρούν κάθε κοινοβουλευτική δράση ανούσια και αναποτελεσματική. Η θεωρία της Αναρχίας θεωρήθηκε ουτοπική και συνάντησε μεγάλη κριτική. 

«Σε ένα γενικότερο επίπεδο, ο Μπακούνιν υποστηρίζει ότι η κοινωνία, η ζωή μέσα σε κοινωνία, είναι ένα απόλυτα πρωταρχικό γεγονός και ο φυσικός τρόπος ύπαρξης της ανθρώπινης συλλογικότητας και ατομικότητας, πριν και έξω από κάθε συμβόλαιο. Η φύση του ανθρώπου είναι να ζει με άλλους ανθρώπους, όπως η φύση του μυρμηγκιού είναι να ζει με άλλα μυρμήγκια και αυτό ίσχυε από πάντοτε και θα ισχύει για πάντα. Εξ αυτού, συνάγεται καταρχήν ότι οι άνθρωποι δε δημιουργούν την κοινωνία, αλλά αντίθετα είναι δημιουργήματά της.

Επίσης, ότι κανένας άνθρωπος δεν είναι απόλυτα και αφηρημένα ελεύθερος ούτε καν την πρώτη στιγμή της γέννησής του, γιατί ακόμη και τότε βρίσκεται καθορισμένος από ένα πλήθος παραγόντων,  κοινωνικών, ιστορικών, οικονομικών, που τους ‘βρίσκει’ ήδη μπροστά του και από τους οποίους δεν μπορεί παρά μόνο να επηρεαστεί και σε καμία περίπτωση να τους επηρεάσει. Είναι, ακόμη, καθορισμένος από τους νόμους ύπαρξης και κίνησης της κοινωνίας της ίδιας, οι οποίοι είναι και οι ίδιοι φυσικοί, ένα φυσικό γεγονός, και οι οποίοι, παρότι είναι οι περισσότεροι άγνωστοι, κυβέρνησαν τις ανθρώπινες υπάρξεις μέχρι τώρα και θα συνεχίσουν να το κάνουν, ανεξάρτητα από την υποτιθέμενη ελεύθερη βούληση και σκέψη των ατόμων. Τελικά, η κοινωνία, ως τρόπος ανθρώπινης οργάνωσης, είναι πέρα από ηθικούς προσδιορισμούς, πέρα από κρίσεις περί καλού και κακού, γιατί απλώς υπάρχει, όπως και η ίδια η φύση υπάρχει. Δε συμβαίνει το ίδιο με το κράτος και την εξουσία. Το κράτος δεν είναι ένα άμεσο δημιούργημα της φύσης, όπως η κοινωνία. Είναι μια απλή ιστορική μορφή της κοινωνίας, ένα έμμεσο δημιούργημα των ανθρώπων, είναι η καθαγιασμένη από το Θεό και τους θρησκευτικούς άρχοντες ένωση της βίας, της αδικίας και της εκμετάλλευσης της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων από τους λίγους και τους ισχυρούς. Η γέννησή του υπήρξε ιστορικά αναγκαία, όπως ιστορικά αναγκαία θα είναι και η κατάρρευσή του στο μέλλον. Αντιπροσωπεύει την καθαρή άρνηση, γιατί καταρχήν γεννιέται από μια σύνθεση των αρνήσεων των ατομικών ελευθεριών όλων των μελών του, από μια ομαδική θυσία τους για την προάσπιση του κοινού καλού.

Επιπλέον, γιατί η ανθρωπότητα, ο πολιτισμός και το δίκαιο περιορίζονται αναγκαστικά στα εσωτερικά του όρια, έξω από εκεί υπάρχουν μόνο εχθροί που πρέπει να τους κατακτήσει πριν το κατακτήσουν.

Αλλά και στο εσωτερικό του υπάρχουν εχθροί, που και αυτοί απειλούν την ύπαρξή του και τους οποίους πρέπει επίσης να εξουδετερώσει, με τη βοήθεια της νόμιμης βίας και με την καλλιέργεια στους υπηκόους του της αίσθησης του καθήκοντος απέναντί του. Γενικά, το Κράτος είναι η εξουσία και η βία, είναι η πλήρης άρνηση της ‘ανθρωπινότητας’ , είναι το κακό. Όπως, όμως, προαναφέρθηκε, ελευθερία σημαίνει σεβασμός από όλους τους ανθρώπους του ανθρωπίνου δικαιώματος όλων, σημαίνει ηθελημένη – και όχι κρατικά εξαναγκασμένη – και συνειδητή κίνηση των ανθρώπων προς το καλό, που

είναι αυτό που βοηθά στην εγκαθίδρυση και την εμπέδωση όλων των θετικών στοιχείων στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Σημαίνει εξέγερση των ανθρώπων εναντίον οτιδήποτε περιορίζει την ελευθερία τους, εναντίον κάθε θεϊκής και ανθρώπινης εξουσίας. Για να δημιουργήσουν, λοιπόν, την κοινωνία της ελευθερίας τους, οι άνθρωποι πρέπει να εξεγερθούν απέναντι στο Κράτος.

(απόσπασμα από το ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Α.Π.Θ. ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ * ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΟΥΛΗ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ * ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κ. ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ * ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥ- ΝΙΝ : Η ΑΝΑΡΧΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑ-

ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΡΞΙΣΤΕΣ,

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ)
Τα ρεύματα της αναρχίας είναι πολλά. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τα εξής:

Αναρχοατομικισμός, κύριος εκπρόσωπός του ο Μαξ Στίρνερ. Αναρχοκολεκτιβισμός, κύριος εκπρόσωπός του Μιχαήλ Μπακούνιν. Αναρχοκομμουνισμός , κύριος εκφραστής του ο Π. Κροποτκιν. Τα πιο παλαιά ρεύματα είναι τα προαναφερθέντα, πολλά δημιουργήθηκαν τον 20ο αιώνα.

Ο Πιοτρ Κροπότκιν παραιτήθηκε από τα αυτοκρατορικά του δικαιώματα αποφασισμένος να ζήσει ανάμεσα στον λαό πολεμώντας την διαφθορά, την ζωή στην Αυλή και το απολυταρχικό σύστημα. Ο Κροπότκιν ήταν πάνω απ’ όλα διεθνιστής, μετά αναρχικός και στη συνέχεια κομμουνιστής. Πίστευε στην αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια των ανθρώπων και των λαών, από εκεί

θεωρούσε ότι ξεπηδούν όλες οι επαναστάσεις. Έγραφε για τον ρόλο της «La Revolte », της εφημερίδας του: «Το να κάνεις κάποιον να νιώσει συμπάθεια με τον σφυγμό της καρδιάς του ανθρώπου, με την εξέγερσή του εναντίον της χρόνιας αδικίας, με τις προσπάθειές του να βρει νέες μορφές ζωής, αυτό πρέπει να είναι το κυριότερο καθήκον μιας επαναστατικής εφημερίδας.

Είναι ελπίδα, όχι απελπισία, η οποία διεξάγει επιτυχείς επαναστάσεις». Ο Κροπότκιν υποστήριζε ότι η πραγματική καταγωγή του αναρχισμού ήταν η δημιουργική και εποικοδομητική δράση των μαζών. Έλεγε ότι ο αναρχισμός έλκει την καταγωγή του από το λαό και θα διατηρήσει τη ζωτικότητα και τη δημιουργική του δύναμη, μόνο αν παραμείνει κίνημα του

λαού, καταλήγοντας στον στόχο του πιστεύω του, έτσι όπως τον αποτύπωσε στην «Κατάκτηση του ψωμιού»: «Κάθε κοινωνία που έχει καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία θα αναγκαστεί, υποστηρίζουμε, να οργανωθεί στις γραμμές της Κομμουνιστικής Αναρχίας. Η Αναρχία οδηγεί στον Κομμουνισμό, και ο Κομμουνισμός στην Αναρχία, που είναι και οι δυο τους όμοια εκφράσεις της κυρίαρχης τάσης στις σύγχρονες κοινωνίες, της αναζήτησης της ισότητας.» (διάφορες πηγές διαδικτύου)

Τα πιο χαρακτηριστικά ίσως λόγια τα έχει πει ο Μιχαήλ Μπακούνιν.
"Η Πατρίδα αντιπροσωπεύει το ιερό και αδιαφιλονίκητο δικαίωμα κάθε ανθρώπου, κάθε ομάδας ανθρώπων, ενώσεων, κοινοτήτων, περιοχών, εθνών να αισθάνονται, να σκέπτονται, να θέλουν και να δρουν με τον δικό τους τρόπο, και ο τρόπος αυτός είναι πάντα το αναμφισβήτητο αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας ιστορικής εξέλιξης. Υποκλινόμαστε, λοιπόν, στην παράδοση, στην ιστορία. Ή, καλύτερα, τις αναγνωρίζουμε όχι γιατί μας παρουσιάζονται σαν αφηρημένα εμπόδια που σχηματίστηκαν μεταφυσικά, νομικά και πολιτικά από τους σοφούς δασκάλους και ερμηνευτές του παρελθόντος , αλλά μόνο γιατί έχουν περάσει πραγματικά στο αίμα και στη σάρκα, στις αληθινές σκέψεις και τη θέληση των σημερινών λαών". Μιχαήλ Μπακούνιν  (Περί Κράτους και Πατρίδας)

Μέσα από την σύντομη έρευνα που κάναμε για την θεωρία της Αναρχίας μείναμε με μια γεύση ανικανοποίητου και με μια επιθυμία για περισσότερες εξηγήσεις. Η καλύτερη φράση που ακούσαμε από νεαρό άτομο, οπαδό της αναρχικής θεωρίας, και η οποία συνοψίζει την ουσία της αναρχίας είναι η εξής «Η εξουσία υπάρχει γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί μόνος του να πραγματοποιεί το αυτονόητο της ύπαρξης του και της  συνύπαρξης του με τους συνανθρώπους του και την φύση» Εμείς εν κατακλείδι λέμε ότι θέλουμε να αγγίξουμε το όνειρο της Αρμονίας και της Ισορροπίας μας σε αυτόν τον πλανήτη που δεν τον νοικιάσαμε για μια βόλτα στον θάνατο αλλά για μια συναρπαστική περιπέτεια στην Ζωή χωρίς να διαχωρίζουμε χρώμα, φύλο, καταγωγή. Χωρίς υπόκλιση σε καμιά εξουσία και χωρίς κομματική ταυτότητα. Άστεγοι της υποκρισίας της εξουσίας που θέλει μάζες και όχι κοινωνίες. Η ασφάλεια που παρέχουν οι 'προστάτες' του κάθε συμφέροντος διαρκεί όσο και μια γονυκλισία. Όλοι ίσοι απέναντι στο θαύμα της ζωής.

Μαρία Ροδοπούλου

http://www.sodeia.net/2013/11/h_23.html#more